Θανάσης Δρίτσας : Χειμωνιάτικο ταξίδι

Θανάση Δρίτσα :

Χειμωνιάτικο ταξίδι

Έχει μπει για τα καλά ο Δεκέμβρης, ο μήνας που σηματοδοτεί την έλευση του χειμώνα, του χιονιού και των Χριστουγέννων. Όμως ο καιρός είναι ακόμη ήπιος, χωρίς κρύο και δυνατούς βοριάδες, ευτυχώς γιατί ακόμη αντέχουμε μια χαρά χωρίς να ξοδεύουμε για πετρέλαιο. Ο καιρός είναι μάλιστα ο μοναδικός σύμμαχος των δύστυχων μικρομεσαίων αυτή την εποχή που υποφέρουν από την άδικη, άνιση και δυσβάσταχτη φορολογία και όλα τα μεγάλα δεινά που έφερε η κοινωνική-οικονομική κρίση. Το χιόνι γίνεται όλο και πιο σπάνιο λόγω φαινομένου «θερμοκηπίου», τα Χριστούγεννα όμως αντιπροσωπεύουν ένα μέγιστο πνευματικό γεγονός για τους χριστιανούς (σε παγκόσμιο επίπεδο) το οποίο έχει αποτελέσει αντικείμενο μέγιστης εμπορικής εκμετάλλευσης.

Κάθε χρονιά που περνάει διαπιστώνω βέβαια ότι αρχίζει όλο και νωρίτερα το πανηγύρι της αγοράς των Χριστουγέννων. Όταν ήμουν παιδί οι επισημότητες του εορτασμού, οι διακοσμήσεις, τα μεγάλα φώτα και τα λαμπιόνια ξεκινούσαν σχεδόν μιαν εβδομάδα πριν από την ημέρα των Χριστουγέννων, τώρα αρχίζουν σχεδόν από τα μέσα του Νοέμβρη. Και αυτό στην Ορθόδοξη Ελλάδα στην παράδοση της οποίας κυριαρχεί ο ανοιξιάτικος εορτασμός της Αναστάσεως και του Πάσχα. Στο Λονδίνο πχ είχα παρατηρήσει έκπληκτος για πρώτη φορά, τέλος δεκαετίας ‘80, ότι ο πρώτος σπινθήρας της αγοράς των Χριστουγέννων έκανε την εμφάνιση του γύρω στις αρχές Οκτώβρη! Στον δυτικό κόσμο η γέννηση του Χριστού έχει τόσο πολύ εκκοσμικευθεί και εκφυλισθεί σε μεγάλη μπίζνα έτσι ώστε να έχει απόλυτα υποβαθμισθεί η πνευματική διάσταση της εορτής των Χριστουγέννων. Και στην περίπτωση των Χριστουγέννων οι αγορές έχουν πλέον σημειώσει περιφανή νίκη εναντίον της πίστης και του πνεύματος όπως πρόσφατα επέτυχαν να εξοντώσουν και το αγαθό της δημοκρατίας στην Ευρώπη (Ύλη εναντίον Πνεύματος το σκορ είναι ήδη 5-0).

Με το έμπα του Δεκέμβρη αρχίζει η μυρωδιά των Χριστουγέννων και η προσδοκία του χιονιού. Αυτή η προσδοκία είτε ουσιαστικά είτε με την τρέχουσα εμπορική της έννοια ξαναδίνει ζωή στην πιο προσφιλή χώρα της προσωπικής μας μυθολογίας που είναι τα παιδικά μας χρόνια. Εκεί μας ταξιδεύουν συχνά, με όχημα την νοσταλγία, οι αναμνήσεις και τα όνειρα. Και σε ένα τέτοιο νόστο τα παιχνίδια αναλαμβάνουν έναν κυρίαρχο ρόλο. Τα παιχνίδια που μεγαλώσαμε και συνδεθήκαμε μαζί τους, τα παιχνίδια που καταστρέψαμε, τα παιχνίδια που είχαν άλλοι και εμείς δεν αποκτήσαμε ποτέ. Αυτά τα παιχνίδια που ζωντανεύουν από τα ραβδί της ζαχαρένιας νεράιδας κάθε Δεκέμβρη πριν από τα Χριστούγεννα για να μας ταξιδέψουν πίσω στο χρόνο και την ανεμελιά της παιδικής μας ηλικίας. Κάθε φορά που τις μέρες του Δεκέμβρη σκαλίζουμε κάποια αποθήκη ή ένα σκονισμένο πατάρι θα τύχει απρόσμενα να βρεθούμε απέναντι σε κάποιο παλιό παιχνίδι τότε το παραμύθι του ξύλινου «Καρυοθραύστη» ζωντανεύει. Για τους ανθρώπους της λογοτεχνίας το τρομερό παιδί της 7ης τέχνης ο Όρσον Ουέλες έχει φιλοτεχνήσει, στην κλασσική ταινία του ο Πολίτης Καίην (1941) το μαγικό αίνιγμα της λέξης «ROSEBUD» που αποτελεί την πιο ταιριαστή λέξη για τις μέρες του Δεκέμβρη: το χιονισμένο τοπίο της παιδικότητας και το μικρό έλκυθρο κλεισμένα στη διάφανη γυάλινη σφαίρα με τις ανάλαφρες νιφάδες της νοσταλγίας.

Το αίνιγμα της λέξης «Rosebud» με ότι νοσταλγικά ρομαντικό τοποθετείται σε έναν αμερικανικό η βόρειο-ευρωπαικό χώρο δεν έχει καμμία σχέση με τις αντίξοες συνθήκες του χειμώνα μέσα στις οποίες καλείται να επιβιώσει η ψυχή των ηρώων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Μέσα στα χειμωνιάτικα διηγήματα του κυρ-Αλέκου των ελληνικών γραμμάτων το εξωτερικό περιβάλλον παραμένει παγωμένο και χιονισμένο αλλά οι ψυχές παραμένουν θερμές. Εκεί ο Μπαρμπα-Στεφανής, ο Μπάρμπα-Γιαννιός και ο Βασίλης της Μυλωνούς πάλεψαν με τον χιονιά αλλά με μεγάλη επιμονή και πίστη έφτασαν στο ερημικό ξωκκλήσι, στο Χριστό στο Κάστρο, για να ανάψουν τα κεριά την ημέρα των Χριστουγέννων. Μισοπνιγμένοι, παγωμένοι, αλμυροί από τη θάλασσα και «λευκοί από χιόνα», μελανιασμένοι στα χείλη αλλά θερμοί την καρδίαν. Τη θέρμη τους την συντηρούσε η πίστη να φτάσουν στην άνεμοδαρμένη και δύσβατη βουνοκορφή μέσα στην καρδιά του χειμώνα: «Ησθάνθησαν τόσον την χαράν του να ζώσι και να έχουσι φθάσει αισίως εις το τέρμα της πορείας των, είς τον ναόν του Κυρίου», γράφει με τις μαγικές αυτές λέξεις στο πρωτότυπο κείμενο ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο διήγημα του «Στο Χριστό στο Κάστρο».

Μακρυά νυχτωμένοι οι νεότεροι έλληνες σήμερα (με ελάχιστες εξαιρέσεις) από την Παπαδιαμαντική γλώσσα και το πνεύμα του Μπάρμπα-Στεφανή και του Βασίλη της Μιχαλούς. Και λογικό είναι οι σημερινοί μαθητές και φοιτητές να θεωρούν την Παπαδιαμαντική γλώσσα «αλαμπουρνέζικη» επειδή μεθοδευμένα και σταδιακά αποκόπηκαν από τις ρίζες της μεγάλης ελληνικής παιδείας (η διαδικασία μάλιστα της αποκοπής από τον ομφάλιο λώρο της παράδοσης κορυφώθηκε μετά το 1981). Φτωχοί οι ήρωες του κυρ-Αλέκου, δύστυχοι, με ελάχιστα υλικά αγαθά αλλά με απέραντη καρδιά και φωτεινό πνεύμα. Ο φτωχός κατείχε περίοπτη θέση σε αυτές τις κοινωνίες επειδή ήταν φιλότιμος, αξιοπρεπής, πιστός, τίμιος, δουλευτής. Σήμερα ο φτωχός θεωρείται μάλλον κατάπτυστος και άχρηστος μέσα στην καταναλωτική κοινωνία διότι αδυνατεί να τροφοδοτήσει με χρήμα το αδηφάγον τέρας των αγορών (χρήμα=αίμα για το θηρίο των αγορών). Ο μοναδικός τρόπος να επιβιώσει ο σημερινός πτωχός είναι ως υποτελής πτωχο-λάζαρος και υπηρέτης πολυεθνικών εταιρειών, μάλιστα θα τρέφεται από τα ψιχία του τραπεζιού των πλουσίων εφόσον τα αφεντικά τον ελεήσουν.

Μετά την κάλπικη ευδαιμονία της μεταπολίτευσης η φτώχεια επιστρέφει σήμερα με γοργούς ρυθμούς στη χώρα. Πάρα πολλοί άνθρωποι της μεσαίας τάξης φτωχοποιούνται, μένουν άνεργοι, παθαίνουν κατάθλιψη, αδυνατούν να παρέχουν τα απαραίτητα στον εαυτό τους και στα αγαπημένα τους πρόσωπα. Η μεγάλη κρίση μας ταρακουνάει όλους συνθέμελα. Σε αυτό το εναγώνιο χειμωνιάτικο ταξίδι ας ανακαλύψουμε πάλι μέσα μας την αισιοδοξία και την πίστη του Μπάρμπα-Στεφανή, του Μπάρμπα-Γιαννιού και του Βασίλη της Μυλωνούς, μαζί να ξαναδιαβάσουμε και τον Παπαδιαμάντη.

http://www.globalview.gr/θανάσης-δρίτσας-χειμωνιάτικο-ταξίδι/