ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ : Ενας αιώνας με την ‘πένα’ της Ενωσης Συντακτών

ΤΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ενας αιώνας με την ‘πένα’ της Ενωσης Συντακτών

Η ΕΣΗΕΑ γιορτάζει τα 100 χρόνια της, ανοίγει τις πύλες της και παρουσιάζει μια συναρπαστική διαδρομή η οποία εξελίχθηκε παράλληλα με την ιστορία της χώρας.

Το Μορφωτικό Ιδρυμα της Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών παρουσιάζει την έκθεση «100 χρόνια ΕΣΗΕΑ 1914-2014», η οποία εγκαινιάσθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια.

Ιστορική φωτογραφία κατά την πολιορκία των Ιωαννίνων το 1913. Η εικαστικός - ρεπόρτερ Θάλεια Φλωρά -Καραβία ζωγραφίζει στο Βαλκανικό μέτωπο τις σκηνές του πολέμου. Είχε ακολουθήσει τον Ελληνικό Στρατό ως ανταποκρίτρια εφημερίδας (Αρχείο Μ. Τσαγκάρη).

Είναι ακριβώς η ίδια ημέρα, 14 Δεκεμβρίου, όταν υπεγράφη η ιδρυτική διακήρυξη για το πρώτο σωματείο δημοσιογράφων στην Ελλάδα. Η πρωτοβουλία προέκυψε από «μια χούφτα δημοσιογράφους της εποχής κάτω από αντίξοες, για τον τόπο, συνθήκες για την προάσπιση της ελευθεροτυπίας και την κατοχύρωση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος».

Η έκθεση θα διαρκέσει έως 29 Ιανουαρίου και περιλαμβάνει σπάνια ντοκουμέντα από τη συλλογή και το αρχείο της ΕΣΗΕΑ, τα περισσότερα από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό. Ηταν το μακρινό 1914 όταν μόνο εφημερίδες και περιοδικά αποτελούσαν τα ΜΜΕ της εποχής. Ηταν ο έντυπος λόγος και η καταγραφή της καθημερινότητας με μοναδικό εξοπλισμό την πένα. Το έναυσμα για τη δημιουργία σωματείου των συντακτών εδόθη με μια τραγική αφορμή, τον θάνατο ενός άπορου δημοσιογράφου. Για να τελεστεί η κηδεία του χρειάστηκε να διεξαχθεί έρανος ανάμεσα στους συναδέλφους του, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν ήταν σε ανθηρή οικονομική κατάσταση.

Σύντομα η ιδέα μετατράπηκε σε πράξη και μάλιστα στο πρωτόκολλο της απόφασης είχε προβλεφθεί και ειδικό ταμείο αλληλοβοήθειας. Τα πρακτικά ίδρυσης της Ενωσης κατατέθηκαν στο Πρωτοδικείο Αθηνών στις 14 Δεκεμβρίου 1914 και κατοχυρώθηκαν με απόφαση που ελήφθη έναν μήνα μετά, στις 17 Ιανουαρίου 1915. Ο νόμος του 1914 «Περί σωματείων» παρείχε την ευχέρεια σύστασης επαγγελματικών σωματείων, ενώ την περίοδο εκείνη είχε αρχίσει να αναπτύσσεται το συνδικαλιστικό κίνημα και να παγιώνονται οι οργανώσεις των εργαζομένων. Οπως καταγράφεται και στο χρονικό της ΕΣΗΕΑ, οι βασικοί στόχοι από την ημέρα ίδρυσής της ήταν η δυνατότητα περίθαλψης, αλληλοβοήθειας, η προνοια και η ασφάλιση, καθώς και η «έκτακτη αρωγή» όπως συνέβη με τους πρόσφυγες συντάκτες το 1922.

Η δυνατότητα της ένταξης - εγγραφής στο σωματείο αποτέλεσε από εκείνη κιόλας την περίοδο σημείο τριβής. Το 1935 η ΕΣΗΕΑ είχε 170 μέλη, ενώ σχεδόν άλλοι τόσοι παρέμεναν εκτός «για λόγους που δεν είχαν πάντα σχέση με κορεσμό του επαγγέλματος». Η Ενωση βίωσε τις ταραγμένες εποχές πολιτικά και κοινωνικά, κατάφερε να ιδρύσει πρατήριο ειδών πρώτης ανάγκης και καθιέρωσε λαχειοφόρες αγορές για να ενισχυθεί το ταμείο πρόνοιας.

Η περίοδος μετά την Μεταπολιτευση συνδέθηκε με την μεγάλη απεργία του 1975. Είχε εκδοθεί μάλιστα και η εφημερίδα των απεργών με τίτλο " Αδέσμευτη Γνώμη" υπό την διεύθυνση του Κ. Νίτσου και τη συμμετοχή κορυφαίων δημοσιογράφων της εποχής.

Η περίοδος της δικτατορίας Μεταξά δεν άφησε βέβαια αλώβητο τον Τύπο, τουναντίον... Στον πόλεμο του '40 , η Ενωση Συντακτών συνέβαλε στον εθνικό αγώνα, καθώς μέλη της έδιναν ανταποκρίσεις από το Μέτωπο. Στην Κατοχή προσπαθούσε να συνδράμει «αργούντες» δημοσιογράφους και είχε τον Λογαριασμό Ανεργίας του Ταμείου Συντάξεων. Μέλη της μετείχαν σε απεργίες και με πρωτοβουλία της Ενωσης έγινε προσπάθεια συνένωσης των αντιστασιακών οργανώσεων. Αλλοι μετείχαν στη φυγάδευση Εβραίων και στην έκδοση αντιστασιακών εντύπων. Το 1943 επαύθη από την κατοχική «κυβέρνηση» το διοικητικό συμβούλιο της Ενωσης με πρόεδρο τον Γ. Καράντζα, ο οποίος επανεξελέγη τον Νοέμβριο του 1944 όταν η χώρα ήταν πλέον ελεύθερη.

Αντίστοιχη αντιστασιακή δράση είχαν δημοσιογράφοι μέλη της Ενωσης και κατά την περίοδο της δικτατορίας, όταν η λογοκρισία ήλεγχε κάθε αράδα των εφημερίδων. Σε όλη αυτή την περίοδο υπήρξαν δημοσιογράφοι που έχασαν τη ζωή τους, όπως ο Ανδρέας Καβαφάκης (τον Φεβρουάριο του 1922 μέσα στο κύμα τρομοκρατίας κατά των βενιζελικών που εξαπέλυσαν οι πολιτικοί τους αντίπαλοι) και ο Κώστας Βιδάλης (τον Αύγουστο του 1944, στην προσπάθειά του να καλύψει ειδησεογραφικά την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στη Θεσσαλία).

Ο λογοτέχνης Ιωάννης Κονδυλάκης διετέλεσε πρώτος πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ.

Στην έκθεση γίνεται αναφορά και σε νεώτερα γεγονότα με θύματα δημοσιογράφους, όπως ο Παύλος Μπακογιάννης και ο Γιώργος Κοίλιαρης, ο οποίος σκοτώθηκε την ώρα του καθήκοντας στο Αφγανιστάν. Στο νέο καταστατικό μνημονεύεται η προάσπιση της ελευθεροτυπίας ως προτεραιότητα της Ενωσης, μαζί με την «ανεμπόδιστη αναζήτηση της αλήθειας». Το 1998 ιδρύεται το Μορφωτικό Ιδρυμα, με σκοπό την ανάπτυξη δραστηριοτήτων για την «προαγωγή του μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου της κοινωνίας και ειδικότερα των δημοσιογράφων».

 Το πρακτικό ίδρυσης της Ένωσης Συντακτών

Πλούσιο υλικό

Η έκθεση παρουσιάζει ένα πλούσιο υλικό που κατανέμεται στα τέσσερα επίπεδα του κτιρίου επί της οδού Ακαδημίας 20. Λογότυπα εφημερίδων, πλήθος φωτογραφιών εποχής και πορτρέτα γνωστών προσώπων που συνέδεσαν την πορεία τους με την Ενωση Συντακτών.

Διανοούμενοι συνεργάτες εφημερίδων. Από αριστερά: Γ. Δροσίνης, Γ. Στρατήγης, Ιωάν. Πολέμης, Κ. Παλαμάς, Γ. Σουρής και Α. Προβελέγγιος (από τη Συλλογή του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός).

Ανάμεσα στις εξέχουσες στιγμές της ΕΣΗΕΑ συγκαταλέγεται η παρουσία στα πολεμικά μέτωπα, η αντικατοχική δράση, ο αγώνας κατά της λογοκρισίας και πρωτοβουλίες και πράξεις αλληλεγγύης μεταξύ των μελών αλλά και προς την κοινωνία. Προβάλλεται, επίσης, ένα οπτικοακουστικό έργο με το 24ωρο της είδησης, όπου δείχνει τη διαπραγμάτευση του ίδιου θέματος, ενός ναυαγίου, το 1914 -το ναυάγιο του «Βρετανικού»- και το 2007 - το ναυάγιο του «Sea Diamond».

Μαζί με πρωτοσέλιδα εφημερίδων μέσα από τις δεκαετίες, η έκθεση αναφέρεται στις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο δημοσιογράφος στο έργο του, όπως η λογοκρισία. Παράλληλα παρουσιάζεται η εικόνα του δημοσιογράφου όπως έχει καταγραφεί στον ελληνικό κινηματογράφο, ενώ ειδική μνεία γίνεται στην κρίση που πλήττει σήμερα το δημοσιογραφικό επάγγελμα. Επίσης, σε άλλους χώρους φιλοξενούνται έργα σύγχρονων καλλιτεχνών (Β. Κανιάρης, Γ. Ψυχοπαίδης, Κ. Ξενάκης, Δ. Σκουλάκης, Γ. Λάππας) με τα οποία σχολιάζουν την επικοινωνία και τα ΜΜΕ.

Γιώργος Αποστολίδης

gapostolidis@pegasus.gr

"ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ"