ΜΕΡΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟΥ

Μικρόφωνα που χρησιμοποιήθηκαν από το Εθνικό Ιδρυμα Ραδιοφωνίας

 

ΜΕΡΕΣ  ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟΥ

Ένα αφιέρωμα του 2008 για τα 70 χρόνια της Ελληνικής Ραδιοφωνίας

Στις 25 Μαρτίου 1938, αμέσως μετά τον εορτασμό της εθνικής επετείου, ο βασιλιάς Γεώργιος Β' εγκαινιάζει την εγκατάσταση του πρώτου ελληνικού ραδιοπομπού στα Λιόσια. Ταυτόχρονα, τρεις από τις αίθουσες του Ζαππείου Μεγάρου διαμορφώνονται και μετατρέπονται σε ραδιοθαλάμους και η πρώτη εκπομπή είναι πλέον γεγονός!

Ανυπομονησία, ενθουσιασμός, αλλά και προβληματισμός επικρατούν εκείνο τον καιρό σε όλους τους Έλληνες, καθώς η πατρίδα μας ήταν μεταξύ των ελάχιστων ευρωπαϊκών κρατών που δεν διέθεταν δικό τους ραδιοφωνικό σταθμό και αναγκαζόταν μέχρι τότε να καταφεύγει σε σταθμούς του εξωτερικού για την εκπομπή του ελληνικού λόγου και της μουσικής.

Τα προβλήματα ήταν πολλά, καθώς και μόνον η απόκτηση ενός ραδιοφωνικού δέκτη απαιτούσε τη διάθεση μιας μικρής περιουσίας. Βέβαια, συνιστούσε... τεκμήριο ευημερίας για τον ιδιοκτήτη του. Άνθρωποι του ραδιοφώνου δεν υπήρχαν κι ο απαιτούμενος επαγγελματισμός σφυρηλατήθηκε μεταξύ φιλότιμων ερασιτεχνών και οραματιστών της εποχής, με τη βοήθεια καλλιτεχνών και μουσικών, οι οποίοι -αρχικώς-κατέκλυσαν τα ραδιοκύματα.

Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Το ραδιόφωνο από μέσο πολυτελείας έγινε αχώριστος σύντροφος του κάθε πολίτη, θρόνιασε σε όλα τα σπίτια. Οι σταθμοί πολλαπλασιάστηκαν, για να περάσουμε τα τελευταία χρόνια στους γνωστούς μας... "πειρατές" των ερτζιανών, στη δημοτική ραδιοφωνία, στην ιδιωτική ραδιοφωνία και εντέλει στον σκληρό ανταγωνισμό, λίγα βήματα πριν το ψηφιακό ραδιόφωνο του διαδικτύου απειλήσει με νέες ανατροπές το τοπίο.

Οι... Κασσάνδρες που "διέβλεπαν" ότι το ραδιόφωνο θα περάσει σε δεύτερη μοίρα, μετά την εισβολή της τηλεόρασης στην καθημερινότητα μας, διαψεύστηκαν. Το ραδιόφωνο κατάφερε και να επιβιώσει και να γίνει ένα από τα βασικά μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Βρήκε τον δικό του χώρο, ακόμη και στο αυτοκίνητο.

Τα πρώτα 70 χρόνια του ραδιοφώνου στη χώρα μας πέρασαν με πολλές διακυμάνσεις. Σπάνιο φωτογραφικό υλικό και αποσπάσματα από τον Τύπο της αρχικής περιόδου μάς μεταφέρουν τον προβληματισμό που αναπτύχθηκε, το χιούμορ που ενέπνευσε αλλά και τον ενθουσιασμό που προκάλεσε το ραδιόφωνο στην Ελλάδα.

Με βασική πηγή μας το πρόδρομο της ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ περιοδικό, ΡΑΔΙΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ, ξεδιπλώνουμε αυτή την περίοδο στο αφιέρωμα που καταγράφει στιγμές, γεγονότα, ανθρώπους και... συχνότητες που άφησαν εποχή, με την ευχή να γιορτάσουμε την 1ΟΟετηρίδα με περισσότερους ραδιοφωνικούς σταθμούς και ακόμη καλύτερο πρόγραμμα.

ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗ (2008)

 Ραδιοθάλαμος Ζαππείου

Το πρώτα βήματα

Τον Αύγουστο του 1936, λίγες μέρες μετά την επιβολή της Δικτατορίας, για πρώτη φορά το επίσημο κράτος, ο ίδιος ο Μεταξάς, θα ασχοληθεί μ' αυτό που λέγεται Ραδιοφωνία. Ανακοινώνει διά του Τύπου ότι θα μιλήσει το βράδυ της 10ης Αυγούστου διά του ραδιοφώνου προς τον ελληνικό λαό. Επρόκειτο για έναν πρόχειρο ραδιοσταθμό με μια μικρή κεραία στο Λυκαβηττό χωρίς στούντιο. Όσοι έχουν ραδιόφωνα, θ' ακούσουν την ομιλία - διάγγελμα του Μεταξά στα 197,5 μ. και 1519 χ.κ. Αλλά οι κάτοχοι ραδιοφώνων ήταν λίγες χιλιάδες, αφού οι συσκευές ήταν πανάκριβες.

Έτσι, την 15λεπτη ομιλία του Μεταξά άκουσαν λίγοι προνομιούχοι, με πολλά όμως παράσιτα. Πλήρης απογοήτευση. Την επομένη, 11 Αυγούστου, οι εφημερίδες δημοσίευσαν την ομιλία του πρωθυπουργού και ταυτόχρονα την ίδρυση της "Υπηρεσίας Ραδιοφωνικών Εκπομπών".

Η απόφαση για την ίδρυση του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών ελήφθη ενάμιση χρόνο μετά, παραμονή Πρωτοχρονιάς, στο σπίτι γνωστού βιομηχάνου, κάτω από τις ακόλουθες συνθήκες. Η σύζυγος του μεγαλοβιομηχάνου είχε καλέσει εκλεκτά μέλη της αθηναϊκής κοινωνίας στον χορό που είχε οργανώσει και ανάμεσα στους καλεσμένους ήταν και ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς. Όταν έκανε διάλειμμα η ορχήστρα, ο οικοδεσπότης ζήτησε την προσοχή των καλεσμένων του ν' ακούσουν ευρωπαϊκή μουσική. Αφού συμβουλεύτηκε από την εφημερίδα το πρόγραμμα του σταθμού της Βιέννης, άνοιξε το ραδιόφωνο στα 507 μέτρα και δυνάμωσε την ένταση για να ακούσουν την οπερέτα του Λέο Άσσερ "η Αυτού Υψηλότης χορεύει βαλς". Σε λίγο, όλα τα ζευγάρια ήταν όρθια και επεδίδοντο σε χορευτικές φιγούρες κάτω από τους ήχους του βαλς που αυξομειωνόταν από τα παράσιτα.

Μόλις τελείωσε ο χορός, κάποιες κυρίες πλησίασαν τον Μεταξά και του άνοιξαν συζήτηση.

"Είναι κρίμα, κύριε πρωθυπουργέ, που η Αθήνα στερείται ραδιοφωνικού σταθμού", του είπαν.

Και φαίνεται πως του Μεταξά τού μπήκε η ιδέα. Γιατί, την άλλη μέρα, κάλεσε στο γραφείο του τον Νικολούδη και τον Μπουρμπούλη. Ο πρώτος ήταν υφυπουργός Τύπου και Τουρισμού και ο δεύτερος υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ. "Νομίσαμε, ότι επρόκειτο περί συνηθισμένης συνεργασίας", διηγήθηκε αργότερα ο Θεόδουλος Νικολούδης." Μας έθεσε το θέμα ωμά. Κύριοι, σας εκάλεσα διά μίαν κυβερνητικήν παράλειψιν. Ολαι αι πολιτισμέναι χώραι έχουν ραδιοφωνίαν. Η Ελλάς την στερείται. Διατί; Καταλάβαμε τι ήθελε ο κυβερνήτης..."

Με διεθνή διαγωνισμό, το υπουργείο Τύπου προμηθεύτηκε τον μηχανολογικό εξοπλισμό και τα απαραίτητα εξαρτήματα από τη γερμανική Telefunken, της οποίας αντιπρόσωπος στην Αθήνα ήταν ο Γιάννης Βουλπιώτης, που πέθανε πριν από λίγα χρόνια.

Το 1938, μετά τον εορτασμό της εθνικής επετείου της Επαναστάσεως της 25ης Μαρτίου, ο βασιλιάς Γεώργιος ο Β' εγκαινιάζει την εγκατάσταση ραδιοπομπού στα Νέα Λιόσια, ισχύος 15 KW. Στον πομπό τοποθετήθηκαν δύο κεραίες, ύψους 85 μέτρων και βάρους 30 τόνων η καθεμία, για εκπομπές στα μεσαία κύματα, ενώ στην Παλλήνη τοποθετήθηκαν άλλες δύο για εκπομπές στα βραχέα. Την ίδια στιγμή, τρεις αίθουσες του Ζαππείου Μεγάρου διαμορφώθηκαν και μετατράπηκαν σε ραδιοθαλάμους και η πρώτη εκπομπή ήταν πλέον γεγονός!

Τα πρώτα στελέχη του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας ήταν ο Γιώργος Κυριακής και ο Διονύσιος Ρώμας, με πρώτη εκφωνήτρια την Αφροδίτη Λαουτάρη. Ιστορικά, το ενδιαφέρον για εγκατάσταση ραδιοφωνικού σταθμού στην Αθήνα άρχισε το 1927 με την εμφάνιση της αμερικανικής εταιρίας "ΝΊΥΡΧΑΜ" με την οποία το Δημόσιο έμπλεξε σε περιπέτειες, αφού μπλόκαρε τις ραδιοφωνικές εξελίξεις. Το θέμα ήρθε και πάλι στην επιφάνεια το 1936, -όπως προαναφέραμε- με την ίδρυση της 'Υπηρεσίας Ραδιοφωνίας Ελλάδος με τη μορφή Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου, χωρίς ωστόσο να προχωρήσει.

Το 1938, στην Ελλάδα υπήρχαν περίπου 40.000 ραδιοφωνικές συσκευές διαφόρων εταιριών, όπως Grunting, Philips κ.ά. Και λίγους μόνο μήνες μετά τη λειτουργία του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών, οι συσκευές τριπλασιάστηκαν σε όλη την Ελλάδα, όπως και τα καταστήματα πωλήσεως ηλεκτρικών ειδών!... 

 Δεξιά η Αντιγόνη Μεταξά, η θεία Λένα του ραιοφώνου.

Πρόδρομος του κρατικού ραδιοφώνου υπήρξε ένας ιδιωτικός "σταθμός" στη Θεσσαλονίκη. Στα τέλη του 1925, ένας πανέξυπνος Έλληνας από την Αδριανούπολη, ο Χρήστος Τσιγκιρίδης, αφού σπούδασε ραδιοηλεκτρολόγος στη Γερμανία, επέστρεψε στην Ελλάδα μαζί μ' έναν πομπό. Τον εγκατέστησε στην αυλή του σπιτιού του στη Θεσσαλονίκη και δημιούργησε  εκεί τον πρώτο ερασιτεχνικό σταθμό. Εξέπεμψε αμέσως σήμα, το οποίο σάρωνε τα παρθένα από ραδιοφωνία Βαλκάνια, την εποχή εκείνη.

Η δεκαετία του '30 αλλά και του '40, υπήρξαν για την Ευρώπη η χρυσή εποχή της ραδιοφωνίας. Το ραδιόφωνο εξελίχθηκε σε αχώριστο σύντροφο της οικογενείας, όπου όλα τα μέλη της συγκεντρώνονταν και παρακολουθούσαν οπερέτες ή συναυλίες, θεατρικά έργα ή ομιλίες, αλλά και ειδήσεις.

Πριν αποκτήσει η Αθήνα ραδιοφωνία, οι Έλληνες -όσοι είχαν συσκευές- άκουγαν ξένους ραδιοφωνικούς σταθμούς πόλεων, όπως: το Αμβούργο στα 332 μέτρα, τη Βαρσοβία στα 1339 μ. το Βελιγράδι στα 437 μ. το Βερολίνο στα 354 μ. τη Βιέννη στα 507 μ. τη Βουδαπέστη στα 550 μ. το Βουκουρέστι στα 365 και στα 1875 μ., τη Λειψία στα 382 μ. το Λονδίνο στα 342 μ. το Μόναχο στα 405 μ. το Παρίσι στα 432 μ. την Πράγα στα 470 μ. και τη Ρώμη στα 421 μ. Η Ελληνική Ραδιοφωνία, όπως προαναφέραμε, αύξησε τον αριθμό των ραδιοφωνικών συσκευών και παράλληλα μείωσε την ακρόαση των ξένων σταθμών. 

Τα προγράμματα των πρώτων εκπομπών άρχιζαν με τον εθνικό ύμνο και την προσευχή και κάλυπταν το μεγαλύτερο μέρος με ελληνική δημοτική μουσική, Σταδιακά το πρόγραμμα εμπλουτίστηκε με εκπομπές λόγου, ελαφρά μουσική (πάντα ζωντανή) και διάφορα καλά ευρωπαϊκά κομμάτια. Το 1939 και 1940, η ραδιοφωνία έκανε σημαντικά βήματα προόδου. Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου τοποθέτησε αναμεταδότες σε όλη τη χώρα, με αποτέλεσμα να ακούει ραδιόφωνο και το τελευταίο χωριό. Επειδή όμως οι συσκευές ήταν πολύ ακριβές και απλησίαστες για τα περισσότερα βαλάντια, η κυβέρνηση φρόντισε να εξοπλίσει με ραδιόφωνα όλα τα κοινοτικά καταστήματα για να μπορούν, σύμφωνα με το σκεπτικό της, οι αποφάσεις της και οι ανακοινώσεις της να φθάνουν έως και το πιο απομακρυσμένο χωριό.

Έτσι, και ο τελευταίος κάτοικος του Ελληνικού Βασιλείου μπορούσε να μάθει τι γίνεται στην Αθήνα, ανεξαρτήτως αν μέσα από τις ειδήσεις το καθεστώς περνούσε και την προπαγάνδα του. Άλλωστε, ποια κυβέρνηση δεν θα εκμεταλλευόταν κάτι τέτοιο...

Το σήμα του ραδιοσταθμού Αθηνών επιλέχτηκε σε μια σύσκεψη μεταξύ τριών άλλων σημάτων. 'Ήταν ο αγαπημένος όλων των ακροατών, "Τσοπανάκος" με τον ήχο της φλογέρας του βοσκού και τα κουδουνάκια των προβάτων, που θύμιζε έντονα ελληνική ύπαιθρο. Μόλις σήμαινε, έτρεχαν όλοι ν' ακούσουν τις ειδήσεις. Και όσοι δεν καταλάβαιναν, ρωτούσαν τους άλλους: Τι είπε;...

(Την ιστορία του σήματος μπορείτε να την διαβάσετε εδώ : "Το ηχητικό σήμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και η ιστορία του" http://boraeinai.blogspot.gr/2013/05/blog-post_585.html) 

Αξίζει όμως να δούμε το ημερήσιο πρόγραμμα του ραδιοφώνου όπως εξελίχθηκε μερικούς μήνες μετά την ίδρυση του σταθμού:

Συνεργάτες του ραδιοφώνου υπήρξαν την εποχή εκείνη κορυφαίες προσωπικότητες των Γραμμάτων και της μουσικής. Ο Μεταξάς κράτησε διακριτικά σε απόσταση το κρατικό ραδιόφωνο από τη νεολαία της EON, ιδρύοντας δικό της ραδιοσταθμό, που εξέπεμπε στα 37 μέτρα των βραχέων κυμάτων ή 8.100 χιλιοκύκλους Το πρόγραμμα άρχιζε στις 5 το απόγευμα με ύμνους και εμβατήρια και συνέχιζε, στις 5.10 με μουσική παρελάσεως, 5.30 δημοτικά τραγούδια, 6.00 ομιλία της EON, 6.30 ποικίλη ξένη μουσική, 6.40 ελαφρά ελληνικά τραγούδια και έκλεινε στις 7 με ειδήσεις. Τις Κυριακές το πρόγραμμα άρχιζε από το πρωί με θρησκευτικές εκπομπές και συνέχιζε με μουσική και ομιλίες. Στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, το ραδιόφωνο υπήρξε σημαντικός παράγων για την μαχόμενη Ελλάδα στην ενημέρωση και προπάντων στην εξύψωση του λαϊκού φρονήματος.

Η δραματική εκπομπή τον Απρίλιο του 1941

Από το ραδιόφωνο πληροφορήθηκε ο ελληνικός λαός τον πόλεμο του '40 με         τους Ιταλούς και συγκεκριμένα από το παρακάτω πολεμικό ανακοινωθέν: "Μεταδίδομεν Εκτακτον Ανακοινωθέν. Αι Ιταλικοί στρατιωτικοί δυνάμεις, προσβάλλουσι από της 5ης και 30' πρωινής της σήμερον, τα ημέτερα τμήματα Προκαλύψεως της Ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους".

Όταν μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα, στις 27 Απριλίου 1941, ήταν Κυριακή του Θωμά και το ραδιόφωνο μετέδιδε τη θεία Λειτουργία από τον Μητροπολιτικό ναό των Αθηνών. Και ενώ άρχιζε ο ιεροκήρυκας να εξηγεί το Ιερό Ευαγγέλιο και να ομιλεί για τον άπιστο Θωμά, αιφνιδίως διακόπτεται το πρόγραμμα και ο αρχιεκφωνητής Κώστας Σταυρόπουλος με τη βροντερή και χαρακτηριστική του φωνή διάβασε ένα κείμενο που ράγιζε καρδιές, ενώ ταυτόχρονα έδινε στον υπόδουλο λαό το μήνυμα της Αντιστάσεως. Ήταν, στην ουσία, η τελευταία ελεύθερη εκπομπή που οργανώθηκε από τον διευθυντή του υπουργείου Τύπου, δημοσιογράφο Δημήτρη Σβολόπουλο.

"Εδώ ελεύθεραι ακόμα Αθήναι! Έλληνες! Οι Γερμανοί εισβολείς ευρίσκονται εις τα πρόθυρα των Αθηνών... Έλληνες! Ο σταθμός αυτός σε λίγο δεν θα είναι Ελληνικός. θα είναι Γερμανικός. Μήν ακούσετε σε λίγο τον σταθμόν αυτόν που θα σας εκπέμπει πιθανόν το τέλος του πολέμου. Ο πόλεμος συνεχίζεται εις την Κρήτην! Ο βασιλεύς και η κυβέρνησις τηλεγραφούν εκ Κρήτης. Ο πόλεμος συνεχίζεται... Έλληνες! θάρρος! Δεν ενικήθημεν. Η ελευθερία γρήγορα και πάλιν θα έλθει... Ζήτω το Έθνος, Ζήτω ο Βασιλεύς, Ζήτω ο ελληνικός Στρατός!". Αμέσως μετά ακούστηκε το εμβατήριο " Μαύρη είν' η νύχτα στα βουνά, στους κάμπους πέφτει χιόνι..." και η αυλαία έκλεισε με τον Εθνικό Ύμνο.

Το ταξίδι του  "Τσοπανάκου" στο Λονδίνο και η επιστροφή του στην Αθήνα

Ουσιαστικά, από εκείνη τη στιγμή, η μεγάλη νύχτα της Κατοχής με το πυκνό σκοτάδι για το έθνος και το λαό άρχιζε.,. Τη στιγμή εκείνη, οι Γερμανοί ύψωσαν την σημαία τους με τη σβάστικα στην Ακρόπολη, ενώ μία φάλαγγα μπήκε στο Ζάππειο και κατέλαβε τους ραδιοθαλάμους...

Τότε, ο διευθυντής του Σταθμού, ο Δημήτρης Σβολόπουλος πήρε το σήμα του ραδιοσταθμού, τον "Τσοπανάκο", και με σύνδεσμο τον έστειλε στην Κρήτη όπου το παρέλαβε ο υφυπουργός Τύπου Θ. Νικολούδης. Και εκείνος, με τη σειρά του, το παρέδωσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στον Ελληνα πρεσβευτή στο Λονδίνο Χαράλαμπο Σιμόπουλο.

Όταν τον Ιούνιο του 1941 ο Σιμόπουλος παρέδωσε τον "Τσοπανάκο" στο BBC για να το φυλάξει, δήλωσε ότι:

"Η Ελλάς επιθυμεί ο βρεταννικός ραδιοσταθμός να γίνει ο θεματοφύλακας του ραδιοφωνικού σήματος. Γιατί με τον Γερμανό στην Αθήνα, ο σταθμός της δεν θα μπορούσε να λέει την αλήθεια. Και αναθέτει έτσι στους Άγγλους να φρουρήσουν τον έντιμο λόγο της Ελλάδος".

Από τότε, το BBC, και καθ' όλη τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, χρησιμοποιούσε το σήμα του " Τσοπανάκου" όταν άρχιζε την εκπομπή του στην ελληνική γλώσσα.

Η επιστροφή του σήματος έγινε μετά την απελευθέρωση, σε ειδική τελετή στους ραδιοθαλάμους του BBC στο Λονδίνο, παρουσία του Έλληνος πρεσβευτού και του γενικού διευθυντού του βρετανικού σταθμού. Στην ομιλία του ο Άγγλος επίσημος είπε:

"Κατά τα μακρά έτη της εχθρικής κατοχής στην Ελλάδα, είχαμε την εξαιρετική τιμή να είμεθα οι φύλακες του σήματος του ραδιοσταθμού Αθηνών και το κρατήσαμε ως το έμβλημα της αληθείας".

 Τα πρώτα στελέχη της Ελληνικής Ραδιοφωνίας έξω από τους ραδιοθαλάμους του Ζαππείου. Στο κέντρο καθιστοί ο Γεώργιος Κυριάκης και ο Αντίοχος Ευαγγελάτος.

Αναδιοργάνωση μετά τον πόλεμο

Τον Ιούλιο του 1945 συνιστάται το "Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας" με διευθυντή τον τ. υφυπουργό Τύπου, δημοσιογράφο Ηρακλή Πετμεζά. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών απέκτησε ανταγωνιστή. Τον Κεντρικό Ραδιοφωνικό Σταθμό Ενόπλων Δυνάμεων Ελλάδος, ο οποίος απευθυνόταν στις Ένοπλες Δυνάμεις και μετέδιδε τα προγράμματα του από τα βραχέα. Βαθμηδόν η κρατική ραδιοφωνία άρχισε να αποκτά νέα προγράμματα, όπως το Β' και το Γ, και να μεταδίδει ζωντανά, εκτός από σπουδαίες θεατρικές παραστάσεις, αρχαίες τραγωδίες με τους μεγαλύτερους Έλληνες ηθοποιούς, συναυλίες, παρελάσεις, αλλά και ποδοσφαιρικούς αγώνες της Εθνικής ομάδας και του πρωταθλήματος της Α' Εθνικής κατηγορίας με τους μεγάλους σπίκερς Γιανναράκο και Φώσκολο.

Ίδρυσε επίσης τοπικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς σε μια σειρά μεγαλουπόλεων της επαρχίας, οι οποίοι μετέδιδαν δικά τους μουσικά προγράμματα, τοπικές ειδήσεις και συνδέονταν με την Αθήνα σε εθνικό δίκτυο, μόνο για τη μετάδοση των δελτίων ειδήσεων και των διαγγελμάτων της πολιτειακής και της πολιτικής ηγεσίας της χώρας.

Σημαντική ήταν η παρουσία πολλών ερασιτεχνικών ραδιοσταθμών, που, παρά τις σχετικές απαγορεύσεις, εξέπεμπαν μουσικά κυρίως προγράμματα με αφιερώσεις ακροατών και είχαν μεγάλη ακροαματικότητα. Δύο τέτοιοι σταθμοί ήταν του Πύργου και της Αμαλιάδας.

 Ο Μίκης Θεοδωράκης στο ΕΙΡ

Το 1987 θα γίνει η μεγάλη ανατροπή. Πρώτα το "Κανάλι 15" του Κούνδουρου και μετά οι δημοτικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί που εγκατέστησαν οι δήμαρχοι Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Πειραιά και Ναυπλίου, Μ. Έβερτ, Σ. Κούβελας, Α. Ανδριανόπουλος και Τσούρνος, άρχισαν να εκπέμπουν σήμα για να σπάσουν το "κρατικό μονοπώλιο". Έτσι οδήγησαν την κεντρική εξουσία στην αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου, με αποτέλεσμα, στο αμέσως επόμενο διάστημα, να παρουσιαστεί το φαινόμενο της αθρόας εγκατάστασης ιδιωτικών ραδιοφωνικών σταθμών σε ολόκληρη την Επικράτεια. Παράλληλα, υπήρξε, λόγω της προχωρημένης τεχνολογίας, μεγάλη εξέλιξη στις ραδιοφωνικές συσκευές, στην ψηφιοποίηση και τη μετάδοση σήματος και μέσω του Ίντερνετ. Το ερώτημα που τίθεται είναι, όταν θα γιορτάσουμε τα 100 χρόνια, τι είδους ραδιοφωνία θα έχουμε.

Χρονολόγιο

1895. Ηχητικά σήματα Μορς μεταδίδονται δια μέσου των ερτζιανών. Ο προπομπός του ραδιοφώνου έχει γεννηθεί με "δράστη" τον Γουλιέλμο Μαρκόνι.

1906.  Ο πρωτοπόρος της αμερικανικής ραδιοφωνίας Ρέτζιναλντ Φέσεντεν πραγματοποιεί, την παραμονή των Χριστουγέννων, την πρώτη αναμετάδοση μουσικής και λόγου.

13-1-1910. Ο Αμερικανός ερευνητής Λι ντε Φόρεστ μεταδίδει από τη Μετροπόλιταν Όπερα της Ν, Υόρκης ολόκληρη οπερέτα με πρωταγωνιστή τον διάσημο τενόρο Ενρίκο Καρούζο, σηματοδοτώντας ουσιαστικά τη γέννηση του ραδιοφώνου.

1923.   Η Διοίκηση Ραδιοφωνίας του Υπουργείου Ναυτικών (ΔΡΥΝ) κάνει την πρώτη απόπειρα ραδιοφωνικής εκπομπής στην Ελλάδα, από τις εγκαταστάσεις της στον Βοτανικό.

1925.  Βγαίνει στον "αέρα" μια πειραματική ραδιοφωνική εκπομπή από τη Σχολή Μεγαρέως, στην οδό Λήμνου, η οποία περιελάμβανε τη μετάδοση μιας μικρής σχολικής γιορτής. Επικεφαλής αυτής της κίνησης ήταν ο καθηγητής Γ. Πετρόπουλος.

1926.   Στην Ελλάδα λειτουργούν 200 ραδιόφωνα, οι κάτοχοι των οποίων κα-ταβάλλουν στη διεύθυνση λαχείων του Στόλου το "αλμυρό" για την εποχή ποσό των 500 δρχ., ακούγοντας βέβαια μόνο ξένους σταθμούς.

1928.  Ο Χρήστος Τσιγγιρίδης γίνεται ο πρωτοπόρος του ελληνικού ραδιοφώνου, ιδρύοντας στη Θεσσαλονίκη τον πρώτο ραδιοφωνικό σταθμό των Βαλκανίων.

14-1-1930. Μεταδίδεται στη Αθήνα, από την αίθουσα του "Παρνασσού", διάλεξη που διοργανώθηκε από τον Όμιλο Φίλων του Ασυρμάτου.

1932. Εκδίδεται εβδομαδιαίο ραδιοφωνικό περιοδικό με την ονομασία "Ραδιοπρόγραμμα".

4-3-1933. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος απευθύνει διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό. Η ομιλία του ακούστηκε σε απόσταση 200 και πλέον χιλιομέτρων από όλους τους κατόχους ραδιοφώνου (περίπου 5.000).

1936.  Ο Ιωάννης Μεταξάς ιδρύει την Υπηρεσία Ραδιοφωνικών Εκπομπών (ΥΡΕ). Πρώτος διευθυντής της είναι ο Γεώργιος Κυριακής και διευθυντής προγράμματος ο Διονύσιος Ρώμας.

22-11-1936 Η μετακομιδή των σορών του βασιλικού ζεύγους Κωνσταντίνου και Σοφίας γίνεται η αφορμή για την πρώτη ραδιοφωνική εκπομπή από την Αθήνα πριν ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών αρχίσει να μεταδίδει κανονικά το πρόγραμμα του. Συμμετέχουν οι ηθοποιοί Μαρίκα Κοτοπούλη, Ελένη Παπαδάκη και Μίμης Ιακωβίδης.

25-3-1938. Βράδυ Παρασκευής: Αρχίζει να μεταδίδεται το πρώτο μήνυμα: "Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών. Μήκος κύματος 499,2 μέτρα ή 661 χιλιόκυκλοι...".

21-5-1938.  Στις 11:30 το πρωί γίνονται στους ραδιοθαλάμους του Ζαππείου τα εγκαίνια του Ραδιοφωνικού Σταθμού. Στις 6 το απόγευμα, αρχίζει η καθημερινή μετάδοση ενός εξάωρου προγράμματος με ομιλίες, ελληνική και ξένη μουσική.

20-11-1938. Η Υπηρεσία Ραδιοφωνικών Εκπομπών (ΥΡΕ) αλλάζει μορφή και ονομασία. Γίνεται Διεύθυνση Ραδιοφωνίας και υπάγεται στο Υπουργείο Τύπου και Τουρισμού. Γενικός διευθυντής Ραδιοφωνίας αναλαμβάνει ο δημοσιογράφος Δημήτρης Σβολόπουλος, ο οποίος ιδρύει τη Ραδιοφωνική Υπηρεσία Ειδήσεων.

28-10-1940.  Ο εκφωνητής Κώστας Σταυρόπουλος ανακοινώνει την κήρυξη του πολέμου από τους Ιταλούς. Από την ημέρα εκείνη, το ραδιόφωνο μπαίνει στη μάχη της ενημέρωσης και εμψύχωσης του κόσμου, που αγωνιά για τα τεκταινόμενα στα χιονισμένα αλβανικά βουνά.

27-4-1941. Τα γερμανικά στρατεύματα εισέρχονται στην Αθήνα και καταλαμβάνουν τους ραδιοθαλάμους του Ζαππείου και τις εγκαταστάσεις του πομπού στα Νέα Λιόσια. Είναι Κυριακή του Θωμά και η μετάδοση της θείας Λειτουργίας από τον Μητροπολιτικό Ναό των Αθηνών διακόπτεται για να μεταδοθεί από τον Κώστα Σταυρόπουλο το συνταρακτικό μήνυμα της Αντίστασης κατά του κατακτητή: "...'Έλληνες! Ο σταθμός αυτός σε λίγο δεν θα είναι Ελληνικός, θα είναι Γερμανικός... Έλληνες! θάρρος! Ο πόλεμος συνεχίζεται. Δεν ενικήθημεν!".

12-10-1944.  Οι Γερμανοί αποχωρούν από την Αθήνα, αλλά ένα συνεργείο καταστροφών με επικεφαλής τον λοχαγό Διαβιβάσεων Σμιτ υπονομεύει τις ραδιοφωνικές εγκαταστάσεις. Ανατινάζουν τον ένα από τους δύο ιστούς της κεραίας στα Λιόσια χωρίς, ωστόσο, να καταφέρουν να καταστρέψουν ολοσχερώς τις εγκαταστάσεις, χάρη στην αυταπάρνηση τεχνικών και στρατιωτών. Ο Σταθμός όμως τίθεται εκτός λειτουργίας, τη μεγάλη εκείνη ημέρα της Απελευθέρωσης. Λειτουργεί ξανά στις 20 Οκτωβρίου με ένα μικρό πομπό του Πανεπιστημίου Αθηνών.

15-6-1945. Με τη Συντακτική Πράξη 54 ιδρύεται το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ), το οποίο ορίζεται ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Γενικός διευθυντής τοποθετείται ο Ηρακλής Πετμεζάς με διευθυντή Προγράμματος τον δημοσιογράφο Γιάννη Δημαρά.

1946.  Εγκαινιάζεται τον Μάρτιο ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Θεσσαλονίκης, με φορητό πομπό πάνω σε αυτοκίνητο.

1948.  Τη Γενική Διεύθυνση του ΕΙΡ αναλαμβάνει ο δημοσιογράφος Δημήτρης Σβολόπουλος, ενώ διευθυντής Προγράμματος είναι ο συγγραφέας Στρατής Μυριβήλης, ο οποίος δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα σε παραγωγή εκπομπών με επιμορφωτικό χαρακτήρα. Στο μεταξύ, με πρωτοβουλία του ίλαρχου Πέτρου Καβούρη ιδρύεται ο "Κεντρικός Ραδιοφωνικός Σταθμός Ενόπλων Δυνάμεων".

1950.    Γενικός διευθυντής του ΕΙΡ αναλαμβάνει ο στρατηγός Χριστόδουλος Τσιγάντες. Οι εγκαταστάσεις των ραδιοθαλάμων στο Ζάππειο βελτιώνονται, ο πομπός στα Ν. Λιόσια ενισχύεται και το πρόγραμμα κατακτά ολοένα και περισσότερους ακροατές.

11-5-1952. Αρχίζει τη λειτουργία του το Β' Πρόγραμμα του ΕΙΡ, που μεταδίδεται στους 665 χιλιόκυκλους.

1954.  Τον Σεπτέμβριο ο ΕΙΡ αποκτά και Τρίτο Πρόγραμμα, το οποίο αρχικά εκπέμπει 5ωρο πρόγραμμα μόνο με κλασική μουσική, από τις 19:00 έως τις 24:00.

1964.  Τον Μάρτιο βγαίνει στον αέρα από... πλοίο το "Ράδιο Καρολάιν", ο πρώτος ελεύθερος αγγλικός ραδιοφωνικός σταθμός.

1975. Το ΕΙΡ μετατρέπεται σε ανώνυμη εταιρία και μετονομάζεται σε Ελληνική Ραδιοφωνία - Τηλεόραση Α.Ε.

1987.    Το τοπίο στα ερτζιανά αλλάζει, με τη δημιουργία των πρώτων δημοτικών ραδιοφωνικοί σταθμών, που οδηγεί στην αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου και την εγκατάσταση μεγάλου αριθμού ιδιωτικών σταθμών. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους δημιουργείται ο Ενιαίος Φορέας, ο οποίος περιλαμβάνει την ΕΡΤ Α.Ε. Στην ανώνυμη αυτή εταιρία υπάγεται η Ελληνική Ραδιοφωνία (ΕΡΑ), που περιλαμβάνει το Πρώτο, Δεύτερο, Τρίτο, Τέταρτο και Πέμπτο Πρόγραμμα.

"ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗ"

Οι φωτογραφίες από την Ραδιοτηλεόραση & το Διαδίκτυο