Θαυμαστά αρχαίων μηχανήματα

Γράφει ο Άλκης Γαλδαδας

Προωθημένες σχεδίες, ταχύτατες τριήρεις αλλά και αυτόματες μηχανές νερού που λειτουργούν με νομίσματα ή συστήματα που εξασφαλίζουν την αδιάβλητη εκκίνηση των δρομέων στους αγώνες είναι μόνο μερικά από αυτά

Τους θυμόμαστε σε εποχές παρακμής και ήττας. Συλλογικής κατάθλιψης και μεμψιμοιρίας. Και αυτοί είναι πάντα εκεί να μας προσφέρουν σταθερά ένα χέρι να πιαστούμε έστω και προσωρινά. Οι πρόγονοί μας που έζησαν στα ίδια αυτά μέρη, διαμόρφωσαν το τοπίο, έχτισαν, ναυπήγησαν και μας άφησαν και αρκετές κατασκευές που ακόμη είναι άξιες θαυμασμού. Πρώτ' απ' όλα, ο αναγνώστης θα μάθει ότι η λέξη «αρμονία», παγκόσμιας χρήσης σήμερα, έχει τη ρίζα της στην ελληνική γλώσσα βέβαια αλλά σχετίζεται με κάποια κατασκευή της εποχής και απαθανατίζεται στην «Οδύσσεια»!

Η περιήγησή μας σχετικά με τις αρχαίες μηχανές ξεκινά από τον μύθο των Τιτάνων και αφού ρίξει μια ματιά στις τριήρεις φθάνει έως τα ελληνιστικά «αυτόματα» και την άποψη των Ελλήνων για αυτά, με ενδιάμεσες στάσεις στον πρώτο αυτόματο πωλητή και στο κληρωτήριο, μια επινόηση που λεκτικά μόνον ταιριάζει με τις ημέρες εκλογών που μας περιμένουν.

Στο τέλος του Αυγούστου και όλο τον Σεπτέμβριο οι ημέρες, σαν τα σταφύλια, γλυκαίνουν όλο και περισσότερο ενώ η θάλασσα αργά αλλά αναπόφευκτα χάνει κάπως την έλξη της. Είναι λοιπόν πολύ τυχερός όποιος θα μπορέσει αυτόν τον καιρό να βρεθεί σε έναν από τους αναρίθμητους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, κυρίως από την ώρα που και ο ήλιος αρχίζει να μαλακώνει πηγαίνοντας προς τη δύση του. Είτε είσαι στον χώρο του Λυκείου, στο στάδιο της Νεμέας, στον Πειραιά στο Μουσείο ή στο αγκυροβόλιο των πλοίων, στην Επίδαυρο, στη στοά του Αττάλου ή στα Φαλάσαρνα, στο μοναδικό κλειστό λιμάνι της Δυτικής Κρήτης μπορείς, εκτός από το να θαυμάσεις τον χώρο, να αγγίξεις αξιοθαύμαστες κατασκευές που οι «μηχανευόμενοι» τεχνίτες της εποχής κατάφερναν να πραγματοποιούν χωρίς ηλεκτρισμό, μπαταρίες, μπετονιέρες και άλλες σημερινές ανέσεις. Από αυτόματες συσκευές που με ένα νόμισμα έδιναν μια ποσότητα νερού ως βεβαίως την αντισεισμική κατασκευή της Ακρόπολης.

Από τα δέντρα στις μηχανές

Ογδόντα εκατομμύρια χρόνια υπολογίζουν οι ζωολόγοι ότι οι πρόγονοι του ανθρώπου έμειναν επάνω στα δέντρα. Το έδαφος στο μεγαλύτερο μέρος του τότε ήταν κάτω από το νερό και επιπλέον σε πολλά σημεία παραμόνευαν αναρίθμητοι και επικίνδυνοι εχθροί. Η σχεδόν αδιάκοπη κίνηση από κλαδί σε κλαδί οδήγησε στο να αναπτυχθούν δεξιοτεχνικά τα μπροστινά μέλη του σώματός τους πολύ περισσότερο και αυτό σε συνεργασία με τα μάτια, που βεβαίως ήταν και είναι σε άμεση σύνδεση με τον εγκέφαλο. Το ένα λοιπόν βοηθούσε να αναπτύσσεται το άλλο. Και έτσι όταν τα νερά άρχισαν να αποσύρονται και τα δέντρα να λιγοστεύουν, οι πρόγονοι αναγκάστηκαν να πατήσουν στο χώμα και έπρεπε να τα βγάλουν πέρα και μάλλον τα κατάφεραν.

Ο αρχαιοελληνικός μύθος λέει ότι στους Τιτάνες Προμηθέα και Επιμηθέα ανατέθηκε να μοιράσουν τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους χαρίσματα (δυνάμεις αποκαλούνται στον Ηρόδοτο) στα ζωντανά πλάσματα επάνω στη Γη. Ο Επιμηθέας ζήτησε αυτός να αναλάβει όλη τη μοιρασιά και, επειδή δεν ήταν πολύ φρόνιμος, δίχως να το καταλάβει, ξόδεψε τις «δυνάμεις»· και είχε ακόμη αφήσει απροίκιστο το γένος των ανθρώπων. Και ήταν σε απορία τι να κάνει. Και καθώς ήταν σε απορία, έρχεται σε αυτόν ο Προμηθέας για να εξετάσει το μοίρασμα και βλέπει πως όλα τα άλλα ζώα ήταν καλοβολεμένα, ο άνθρωπος όμως ήταν γυμνός και ανυπόδητος, χωρίς στρώμα και άοπλος. Λίγες τρίχες και μερικά νύχια είχαν μείνει στον Επιμηθέα για να δώσει στον άνθρωπο ώστε να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του. Βέβαια ο Προμηθέας έσωσε κάπως την κατάσταση προσφέροντας τη φωτιά. Μόνο που και αυτή για να τη χειριστείς με τέτοιον τρόπο ώστε να σε ωφελήσει και όχι να σε καταστρέψει χρειάζεσαι επιδεξιότητα.

Σχεδιάζοντας μια σχεδία

Ετσι, ο άνθρωπος, ανάλογα και με τον τόπο όπου ζούσε, έπρεπε πλέον, κατά την αρχαία ελληνική λέξη, να «μηχανάεται», να συναρμολογεί στοιχεία που έπαιρνε από το περιβάλλον του και να επινοεί έτσι συνεχώς με διάφορες κατασκευές «μηχανήματα». Και είναι ένα από τα πολύ ενδιαφέροντα θέματα, πέρα δηλαδή από τα ιστορικά γεγονότα, να παρακολουθήσει όποιος θέλει την εξέλιξη της τεχνολογίας από τους ομηρικούς ως τους ελληνιστικούς χρόνους. Κάτι που δεν γίνεται δυστυχώς μέσα στο σχολείο αλλά και σε επόμενα στάδια εκπαίδευσης. Για παράδειγμα, πόσοι τελειώνοντας το Λύκειο έχουν υπόψη τους την τόσο ενδιαφέρουσα αφήγηση για το πώς κατασκεύασε ο Οδυσσέας, έχοντας σε βοήθειά του την Καλυψώ, μια σχεδία ξύλινη; Ενώνοντας κορμούς δέντρων όπου άνοιξε στον καθένα τρύπες και τις έφερε τη μία απέναντι στην άλλη και τους ένωσε μεταξύ τους με φυτικές ίνες ή με ξύλινα στοιχεία, έβαλε κλαδιά λυγαριάς στα πλάγια για να μην εισβάλλουν τα κύματα, προσάρτησε και ιστία και πανιά, ενώ από τα σχετικά για τους αρμούς κατανοούμε πόθεν και η αρχή της λέξης «αρμονία» (Οδύσσεια, Ε244-261). Και όταν αυτή η περιγραφή αναλυθεί προσεκτικά προκύπτουν αξιόπιστες πληροφορίες για τη ναυπηγική τέχνη της εποχής αλλά και αρκετά πιο πριν, το 700 π.Χ.

Και βέβαια τα ανήσυχα πνεύματα στον ελληνικό μεσογειακό χώρο μάς έφεραν από τη σχεδία του Οδυσσέα μέσα σε περίπου 300 χρόνια στις τριήρεις. Μεταξύ 482 και 481 π.Χ. ναυπηγήθηκαν 200 τριήρεις που βοήθησαν όχι μόνο να διατηρηθεί η ανεξαρτησία της Αθήνας αλλά κι αυτή να ανθήσει οικονομικά, αφού το ναυτικό πρόγραμμα της Αθήνας έφθασε να απασχολεί το 75% των ανδρών. Οι πάμπτωχοι «θήτες» που δεν μπορούσαν να έχουν όσα απαιτούντο για να είσαι οπλίτης έγιναν κωπηλάτες, έκαναν πλέον θητεία και απέκτησαν δικαιώματα ολοκληρώνοντας την έννοια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Και το βασικό στοιχείο της, η τριήρης, το απέκτησε με βάση τη σκέψη ότι αυξάνεται η ταχύτητα αν αυξηθούν οι κωπηλάτες. Αλλά δεν μπορούσαν να αυξήσουν το μήκος του πλοίου, γιατί μπορεί και να άνοιγε. Οπότε αποφάσισαν να τοποθετήσουν τους κωπηλάτες σε τρεις «ορόφους» έτσι ώστε το μεγαλύτερο κουπί να μην ξεπερνά τα τρία μέτρα, το βάρος τους 50 τόνους, με 37 μέτρα μήκος και με πλήρωμα 200 ανδρών (180 κωπηλάτες).

Παρατηρώντας τον κόσμο γύρω μας

Αναρίθμητοι ερευνητές γυρίζουν τον κόσμο και προσπαθούν να μάθουν από τους ντόπιους διάφορα «μυστικά». Για φάρμακα από τις φλούδες και τα φύλλα των δέντρων, για φυσικά υλικά, ακόμη και δηλητήρια. Οι άνθρωποι που ζουν σε έναν τόπο για πολλούς αιώνες χωρίς να έχουν προσχωρήσει ολοκληρωτικά στον σημερινό αυτοματοποιημένο και αφύσικο τρόπο ζωής αλλά παραμένουν ενταγμένοι μέσα στο φυσικό περιβάλλον και την προσοχή τους δεν αποσπά συνεχώς, όπως γίνεται με εμάς σήμερα, ένας άγονος «θόρυβος» μαθαίνουν να προσέχουν ακόμη και έναν ελάχιστο φυσικό θόρυβο και να αντλούν από αυτή την εμπειρία.

Για παράδειγμα, ανάμεσα στα παυσίπονα που είχε καταχωρισμένα ο Ιπποκράτης (460-377 π.Χ.) στις σημειώσεις του ήταν και η φλούδα της ιτιάς, από όπου προέκυψε αιώνες μετά η γνωστή μας ασπιρίνη. (Μια παρατήρηση, οφείλουμε να αναφέρουμε, που είχαν κάνει και οι ιθαγενείς κάτοικοι της Βόρειας Αμερικής.) Τα πράγματα ξέφυγαν κάπως κατά την ελληνιστική εποχή, όπου θεωρήθηκε ότι οι ηγεμόνες με το να ενθαρρύνουν την κατασκευή μηχανημάτων όπως το ατμοκίνητο περιστέρι του Αρχύτα του Ταραντίνου - να μιμούνται, δηλαδή, με αυτόματες κατασκευές τη Φύση και έμμεσα να διαμηνύουν ότι την εξουσιάζουν κιόλας - έκαναν κάτι ανοίκειο και απαράδεκτο.

Ετσι έφθασαν οι αυτόματα ανοιγόμενες πόρτες και τα «αυτόματα», οι πρόδρομοι των σημερινών ρομπότ, να θεωρούνται απλά (περιφρονητικά, θα έλεγα) παιχνίδια που δεν πέρασε από το μυαλό των ανθρώπων της εποχής να τα εκμεταλλευτούν εμπορικά. Ετσι καταλαβαίνουμε και την επιπλέον διάσταση των επινοήσεων κατά τη χιλιετία που προηγήθηκε των ελληνιστικών χρόνων. Παρατήρηση, επινόηση νέων μηχανών και μεθόδων για διευκόλυνση της ζωής αλλά στην ύστατη περίπτωση - και αν χρειαστεί - και για αντιμετώπιση των εχθρών. Το μυαλό που πρόθυμα ακονίζεται από την ανάγκη. Οπως εξήγησε ο Θουκυδίδης στους πρέσβεις της Κορίνθου και της Σπάρτης πλέκοντας το εγκώμιο των Αθηναίων: «Δεν προσπαθείτε να ανακαλύψετε νέες οδούς. Οταν οι άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να αντιμετωπίζουν καινούργια προβλήματα, τότε είναι απαραίτητο ένα διαρκές προχώρημα. Γι' αυτόν τον λόγο οι Αθηναίοι ανανεώθηκαν πολύ περισσότερο από εσάς, ακριβώς γιατί έχουν το προνόμιο να ανανεώνουν την εμπειρία τους».

Είναι ένα μικρό κυνήγι θησαυρού - ενώ ταυτόχρονα παίρνεις και ένα μάθημα συμπεριφοράς - το να ψάχνεις για τις διάφορες επινοήσεις των ανθρώπων στον αρχαιοελληνικό χώρο, από τη Σικελία ως τη Μικρά Ασία, και το πώς έλυναν τα προβλήματα που τους παρουσιάζονταν και που εμείς συχνά δεν μπαίνουμε καν στον κόπο να απορήσουμε για το πώς τα κατάφερναν. Ενα ωραίο παράδειγμα είναι το να αναρωτηθείς πώς έκαναν όλα αυτά τα ωραία κτίσματα χωρίς σχέδια όταν εμείς σήμερα για ένα απλό κτίριο χρησιμοποιούμε τόσο πολλά. Και θα μέναμε ίσως με την απορία αυτήν αν δεν είχε βρεθεί σε έναν ναό του Απόλλωνα που έμεινε ημιτελής, στα Δίδυμα της Μικράς Ασίας, στο άδυτο σχεδιασμένο, χαραγμένο κυριολεκτικά στον τοίχο, το τελείως απαραίτητο σχέδιο για το πώς θα έπρεπε να είναι οι κολόνες και άλλα στοιχεία του κτίσματος. Τόσο απλά. Είχαν λοιπόν λύσεις τις οποίες δεν λέμε να μιμηθούμε σήμερα αλλά να προσέξουμε τουλάχιστον ότι τις έδιναν μετ' ευτελείας...



Το πρώτο κομπιούτερ - Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων

Ανασύρθηκε από ένα ρωμαϊκό πλοίο που ναυάγησε στους αιχμηρούς βράχους έξω από τα Αντικύθηρα γύρω στο 70 π.Χ. και εκτός από αγάλματα και αμφορείς μετέφερε και έναν μηχανισμό με γρανάζια μεταλλικά κλεισμένο σε ξύλινο κουτί διαστάσεων 16Χ21 εκατοστά με βάθος 5 εκατοστών. Στην αρχή πίστεψαν ότι πρόκειται για κάποιο είδος εξάντα, αλλά όταν αποκαλύφθηκε το εσωτερικό του με τη βοήθεια ενός τομογράφου βάρους 12  τόνων, ο οποίος μεταφέρθηκε στην Ελλάδα το 2000 για τον σκοπό αυτόν, οι ειδικοί μελετητές κατάλαβαν ότι βρίσκονταν μπροστά σε έναν πολύπλοκο και θαυμαστό μηχανισμό με περίπου είκοσι οδοντωτούς τροχούς, μερικοί από τους οποίους πάχους μόλις δύο χιλιοστών. Οχι μόνο έδειχνε τις ημέρες του χρόνου, τις Ολυμπιάδες και ταυτόχρονα τις φάσεις της Σελήνης και τη σχέση με τον Ηλιο όπως αυτά τα δύο ουράνια σώματα φαίνονται από τη Γη, αλλά στρέφοντας ειδικούς μοχλούς μπορούσες να βρίσκεις πότε θα συμβούν οι εκλείψεις της Σελήνης, οι οποίες έχουν  περιοδικότητα περίπου 19 ετών (Κύκλος του Σάρου), κάποιες κινήσεις πλανητών όπως η Αφροδίτη και ο Ερμής, ενώ στα μεταλλικά τοιχώματα του μηχανισμού είναι χαραγμένες, με χαρακτήρες ύψους 2 χιλιοστών, οδηγίες χρήσης αλλά και αστρονομικές πληροφορίες. Πρέπει να κατασκευάστηκε γύρω στο 89 π.Χ. και είναι μάλλον ο πιο μεγαλοφυής μηχανισμός που έχει βρεθεί ως σήμερα σε ανασκαφές ή ναυάγια σε ολόκληρο τον κόσμο.



Τριώροφη εξέδρα - Λυόμενες κατασκευές

Οι τριήρεις έφεραν επανάσταση αυξάνοντας τον αριθμό των κωπηλατών με την τοποθέτησή τους σε τρεις ορόφους

Είναι γνωστό πως το ξύλο δεν μπορεί να διατηρηθεί εύκολα στο χώμα για χιλιάδες χρόνια όπως η πέτρα. Για αυτό και οι ξύλινες κατασκευές που θα πρέπει να ήταν άφθονες κυρίως στον βυθό της θάλασσας κατάφεραν να διατηρηθούν. Μερικοί ερευνητές όμως κατορθώνουν να αλιεύσουν και στην... ξηρά κάποιες από αυτές στρέφοντας την προσοχή τους στις απεικονίσεις που έχουν διασώσει οι τοιχογραφίες. Ετσι, χάρη στην παρατηρητικότητα της καθηγήτριας Κ. Παλυβού από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και του αρχιτέκτονα Α. Κάσσιου, από την «Πότνια Θηρών», την τοιχογραφία 3,22 μ. Χ 2,30 μ. στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, έχουμε μια καλή εικόνα ξύλινης «λυόμενης εξέδρας», σε τρία επίπεδα!



Ογκόλιθοι και μάρμαρα - Προχωρημένες μεταφορές

Υπήρχαν τουλάχιστον δύο τρόποι μεταφοράς στύλων. Στη μια περίπτωση, όπου η λάξευση γινόταν στο σημείο ανεύρεσης της πρώτης ύλης, ο στύλος είχε πλέον το στρογγυλό σχήμα και μπορούσε εύκολα να μεταφερθεί με δική του κύλιση. Αν όμως η λάξευση έπρεπε να γίνει στο εργοτάξιο και το σχήμα δεν επέτρεπε την εύκολη μεταφορά, κατασκεύαζαν δύο ξύλινους τροχούς που τους εφάρμοζαν όπως φαίνεται στο σχήμα και επιτύγχαναν το ίδιο αποτέλεσμα

Μένεις με ανοιχτό το στόμα όταν βλέπεις έστω και σε επίπεδες απεικονίσεις τους τρόπους που είχαν επινοήσει για να μεταφέρουν από τα λατομεία χωρίς φορτηγά, τριαξονικά και κίνηση στους τέσσερις τροχούς υλικά με τεράστια μάζα. Αν ο προς μεταφορά ογκόλιθος δεν είχε γίνει ήδη κολόνα, του κολλούσαν στα άκρα από έναν τροχό ξύλινο και αμέσως αυξανόταν η κινητικότητά του και η ευκολία μετακίνησης κατά πολύ. Αν ήταν ήδη λαξευμένος σε κολόνα με κυλινδρικό σχήμα, είχαν αφήσει στα άκρα δύο προεξοχές από όπου μπορούσαν να περάσουν ένα είδος λαβής και να σύρουν αργά την κολόνα ως το σημείο τοποθέτησης.

Οπως αναφέρει ο Αναστάσιος Ορλάνδος, από την Πεντέλη οι όγκοι των μαρμάρων, από τον φόβο να μην πάρουν φόρα και κυλήσουν ανεξέλεγκτα, κατέβαιναν δεμένοι σε σχοινιά που τα τύλιγαν στη διάρκεια της διαδρομής σε δέντρα ή στους λεγόμενους πασσάλους ανασχέσεως που έμπηγαν σε κατάλληλα λαξευμένες οπές στο πλάι του μονοπατιού που σώζεται ως τις ημέρες μας στην Πεντέλη.



Υσπληξ - Αδιάβλητοι αγώνες

Ακόμη και το πρόβλημα της εκκίνησης των αθλητών στους αγώνες δρόμου είχε λυθεί την εποχή  που ετελούντο τα Νέμεα και τα Ισθμια. Ο επισκέπτης μάλιστα του Μουσείου της Νεμέας, εκτός από τα σημάδια του μηχανισμού, στο ίδιο το Στάδιο έχει την ευκαιρία να θαυμάσει την απλή αυτή διάταξη, γνωστή ως «ύσπληξ», με δύο σχοινιά μπροστά στο στήθος και στα γόνατα των αθλητών που κρατούσε ένας αφέτης τοποθετημένος πίσω  τους. Με έναν μηχανισμό συνεστραμμένων νεύρων, παρμένων από ζώα, είχε δημιουργηθεί κάτι σαν ελατήριο και με την απότομη κίνηση του αφέτη, που ήταν αθέατος για τους δρομείς, έπεφταν τα σχοινιά και άνοιγε ο δρόμος. Αυτό όμως που διαφεύγει από πολλούς στις περιγραφές τους είναι ότι η διάταξη αυτή ήταν κατάλληλα σχεδιασμένη ώστε αν κάποιος εκκινούσε έστω και λίγο πιο νωρίς από τους άλλους μπερδευόταν στα σχοινιά καθώς αυτά έπεφταν και έτσι η εκκίνηση ακυρωνόταν και επαναλαμβανόταν χωρίς να αδικηθούν οι άλλοι.



Αρση βαρών - Με τα φτερά του... λύκου


Η ανύψωση τεράστιου βάρους λίθων με αυτές τις απλές μεθόδους φαίνεται πως ήταν πολύ αποτελεσματική ενώ στον σημερινό επισκέπτη των αντίστοιχων μνημείων όταν δεν ξέρει προκαλείται μεγάλη απορία για το πώς «σήκωναν» αυτούς τους τεράστιους όγκους πέτρας

Πώς σήκωναν τις τεράστιες λαξευμένες πέτρες και τις τοποθετούσαν στη θέση τους χωρίς να υπάρχουν οπές ή άλλα εμφανή σημάδια ανάρτησης; Στο επάνω τμήμα του (ογκο)λίθου λάξευαν ένα βαθούλωμα με καθορισμένο γεωμετρικό σχήμα. Στη μία πλευρά ήταν λαξευμένο κάθετα μέσα στην επιφάνεια της πέτρας και στην απέναντι λοξά (βλ. σχήμα). Τοποθετούσαν στο λοξό τμήμα μια σιδερένια σφήνα και δίπλα της άλλη μία ώστε μαζί να γεμίζουν τον τόρμο, όπως λεγόταν τότε το βαθούλωμα αυτό: έτσι σφήνωναν τα δύο σίδερα και μπορούσε ο γερανός με το σχοινί δεμένο στη λοξή σφήνα να ανυψώσει και να τοποθετήσει στη θέση της την τεράστια πέτρα. Γιατί το ονόμαζαν «λύκο»; Διότι, κατά τον αρχιτέκτονα-μηχανικό Α. Νακάση, υπάρχει στον Αριστοτέλη η ονομασία λύκος για ένα είδος καλιακούδας και οι δύο σφήνες με την οπή στη μία για να περνάει το σχοινί έδιναν από μακριά την εντύπωση ότι πρόκειται για ένα μικρό πουλί καθισμένο επάνω στην πέτρα!

τυχαία επιλογή - Κληρωτήριο

Ηταν μια μαρμάρινη κατασκευή με λεπτές σχισμές, τοποθετημένες συνήθως σε πέντε ή έντεκα στήλες και πενήντα γραμμές, εξαιρετικής απλότητας, που όμως θαυμάζεται ακόμη και σήμερα διότι κατόρθωνε να κάνει εντελώς τυχαία την επιλογή για κάθε ημέρα αυτών που ήταν επιφορτισμένοι να στελεχώνουν την Ηλιαία, το δικαστήριο του αθηναϊκού κράτους όπου μπορούσε να γίνει μέλος καθένας Αθηναίος από τις δέκα διαφορετικές φυλές της πόλης με ηλικία άνω των 30 ετών. Οποιος ήθελε λοιπόν παρουσιαζόταν στους άρχοντες γύρω στο ηλιοβασίλεμα κρατώντας ένα μικρό μπρούντζινο ταμπελάκι με το όνομά του χαραγμένο επάνω δηλώνοντας ότι επιθυμούσε να είναι δικαστής για την επόμενη ημέρα.

Ο υπεύθυνος της κλήρωσης το τοποθετούσε σε μια στήλη, ανάλογα με κάποιον κωδικό που ήταν γραμμένος και αυτός επάνω του, αρχίζοντας από την πρώτη γραμμή και πηγαίνοντας προς τα κάτω. Οταν συμπληρώνονταν όλες οι σχισμές με τα ονόματα των υποψηφίων, ο άρχων εκείνης της ημέρας έπαιρνε στο χέρι του σφαιρίδια λευκά και μαύρα. Ο συνολικός αριθμός τους ήταν ίσος με τον αριθμό όλων των γραμμών από επάνω ως κάτω, ενώ τα λευκά ήταν όσα και ο αριθμός των γραμμών που όταν τον πολλαπλασίαζες και με τον αριθμό των στηλών κάθε γραμμής θα έδινε τον αριθμό των δικαστών που χρειάζονταν την επόμενη ημέρα (ανάλογα, δηλαδή, και με τον αριθμό των υποθέσεων κάθε φορά).

Τα σφαιρίδια λοιπόν ρίχνονταν σε έναν πλαϊνό κάθετα τοποθετημένο σωλήνα που είχε στο κάτω άκρο έναν μηχανισμό με μανιβέλα έτσι ώστε σε κάθε στροφή της να αφήνει να βγαίνει ένα σφαιρίδιο. Αν λοιπόν αυτό ήταν μαύρο, ξεκινώντας από την πρώτη γραμμή,  η αντίστοιχη γραμμή και οι υποψήφιοι που είχαν εκεί τοποθετηθεί τα ταμπελάκια τους απορρίπτονταν. Αν ήταν λευκό, αυτοί γίνονταν δικαστές. Προχωρούσαν έτσι ώσπου να εξαντληθούν τα λευκά σφαιρίδια.


νόμισμα και σπονδή - Ο πρώτος αυτόματος πωλητής;

Ρίχνεις ένα νόμισμα στην οπή που βρίσκεται στο επάνω μέρος του μηχανήματος και χάρη στο βάρος του ενεργοποιείται μια σειρά μοχλών και σωλήνων. Από ένα άλλο άνοιγμα ελευθερώνεται συγκεκριμένη ποσότητα νερού αρκετή για μια σπονδή. Με την κλίση που παίρνει ο πρώτος μοχλός το νόμισμα γλιστράει σε ένα δοχείο υποδοχής του... χρήματος και όλος ο μηχανισμός με την αλλαγή του βάρους επανέρχεται στην αρχική του θέση κλείνοντας την παροχή του νερού. Αυτός πρέπει να είναι ο πρώτος αυτόματος διανομέας με τη ρίψη νομίσματος,  τουλάχιστον στον χώρο της Μεσογείου, και βρίσκεται στα σχέδια του Ηρωνος του Αλεξανδρέως, που έζησε τον πρώτο αιώνα μ.Χ.

http://www.tovima.gr/science/article/?aid=732812