Σοφία Τζίμα : ΤΑ ΦΙΛΙΑ ΤΗΣ ΓΙΟΥΛΙΚΑΣ

ΤΑ ΦΙΛΙΑ ΤΗΣ ΓΙΟΥΛΙΚΑΣ

Συνέντευξη από τη ζωγράφο Γιούλικα Λακερίδου

Η Γιούλικα Λακερίδου είναι κα­τά βάση τοπιογράφος. Στα τοπία της -είτε των ελληνικών νησιών είτε της πόλης- επιδιώκει να απεικονίσει τη μορφή με τη μεγαλύτερη απλότητα, καθαρότητα και αρμονία. Με την ί­δια αφαιρετική διάθεση ενέταξε έ­να καινούριο και πολύ διαφορετικό θέμα στο έργο της, το Φιλί, σε μια σειρά χαλκογραφιών που εκτέθη­καν στο Μουσείο Χαρακτικής Γρηγοράκη.

Το φιλί, με το οποίο η Λακερί­δου σκοπεύει να συνεχίσει να α­σχολείται, δεν είναι βέβαια ένα εύ­κολο θέμα. Ο ερωτισμός του μπο­ρεί να αποδειχτεί παγίδα για έναν καλλιτέχνη, αν δεν διαθέτει τα κα­τάλληλα εφόδια. Μπορεί για παρά­δειγμα να οδηγήσει σε μια ζωγρα­φική γλυκερή. Είναι εξάλλου δύσκο­λο να αποδοθεί μια στιγμή τόσο σύ­ντομη και φευγαλέα, με τέτοιο ό­μως βάθος συναισθημάτων. Η Λα­κερίδου πάντως καταπιάνεται με αυ­τό χωρίς να το φοβάται. Αποφεύγει τη σύγκριση με διάσημα έργα, ό­πως το Φιλί του Ροντέν ή αυτό του Κλιμτ, και διαμορφώνει μια δική της προσέγγιση. Επικεντρώνει στο πρό­σωπο, το αποδίδει με λιτές γραμ­μές και μονοχρωμία. Το χρώμα της, πολύ δυνατό, σε ορισμένες περιπτώ­σεις λέει τα πάντα για το περιεχό­μενο της στιγμής.

Η παρακάτω συνέντευξη έχει κύ­ριο στόχο να παρουσιάσει τα ψυχι­κά και πνευματικά εφόδια με τα ο­ποία η καλλιτέχνιδα αντιμετωπίζει το θέμα. Όπως φαίνεται στις απα­ντήσεις της, η θεώρηση της για τον έρωτα δεν είναι ρομαντική. Και ό­μως στα χαρακτικά της δεν υπάρ­χει απογοήτευση ή πίκρα. Έχουν μια αθωότητα και φρεσκάδα. Επί­σης ηρεμία, τρυφερότητα, κάποια μελαγχολία, που οφείλονται ίσως στη γνώση που έρχεται με την ηλικία.

- Η σειρά αυτή των χαρακτι­κών είναι ξεχωριστή στο έργο σας, τόσο ως θέμα όσο και ως γραφή. Πώς προέκυψε αυτή η ι­δέα;

"Δεν ξέρω πώς μου ήρθε. Άρχι­σα από ένα φιλί πριν 4-5 χρόνια και μετά σιγά-σιγά το ένα έφερνε το άλλο. Από ανέκαθεν δεν ήταν το θέμα  μου το πρόσωπο, είμαι τοπιογράφος. Μάλιστα δεν έδωσα πο­τέ εξετάσεις στη Σχολή Καλών Τε­χνών γιατί νόμιζα πως δεν θα πε­ράσω, επειδή δε μου άρεσε να κάνω πορτρέτο και γυμνό. Βέβαια στη σειρά αυτή το πρόσωπο δεν έχει σχέση με το κλασικό πορτρέτο".

-Δοκιμάζετε λοιπόν μια αλλα­γή κατεύθυνσης.

"Ναι, και γι' αυτό η δημιουργία των χαρακτικών είχε μια δυσκολία. Όμως ανακαλύπτω κάτι καινούριο κάθε φορά".

-Η χαλκογραφία ταίριαζε κα­λύτερα στο θέμα ή τυχαία προέ­κυψε;

"Προέκυψε όλως τυχαίως αλλά την αγάπησα πάρα πολύ. Κάθε φο­ρά που δημιουργώ ένα καινούριο χαρακτικό για τη σειρά, νιώθω χα­ρά. Πρέπει να προσθέσω ότι ο Νί­κος Γρηγοράκης με παρότρυνε να κάνω την έκθεση, καθώς είναι ένα σπάνιο θέμα στη χαρακτική".

-Στην αρχή του καταλόγου της έκθεσης υπάρχουν κάποια ποιή­ματα, του Λαμαρτίνου, του Σέξπηρ και του Ζακ Πρεβέρ. Με ποιο σκεπτικό τα διαλέξατε;

"Εγώ τώρα είμαι σε αρκετά με­γάλη ηλικία, γεννήθηκα το '40. Λοι­πόν προσέχω ότι ευτυχία συνεχής δεν υπάρχει. Αλλά υπάρχουν πολ­λές στιγμές ευτυχίας. Γι' αυτό διά­λεξα το ποίημα του Λαμαρτίνου "Κράτησε χρόνε, κράτησε/ το πέ­ρασμα σον τώρα/ και σεις μην κά­νετε φτερά/ χαρούμενες στιγμές", σε ελεύθερη μετάφραση του πατέ­ρα μου. Το ποίημα του ΠρεΒέρ, που λέει ότι. εκατομμύρια χρόνια δεν θα αρκούσαν για να περιγράψει τη σύ­ντομη στιγμή του φιλιού, με άγγιξε πολύ. Γι' αυτό το επέλεξα, παρόλο που σκεφτόμουν ότι ίσως ήταν κα­λύτερα να βάλω ένα ελληνικό ποί­ημα- μπορεί να έζησα τώρα 40 χρό­νια στο Παρίσι αλλά δεν παύω να είμαι Ελληνίδα".

-Τι σχέση έχει ο έρωτας με το χρόνο;

"Ο έρωτας δεν πιστεύω ότι κρατάει σε όλη τη ζωή. Κρατάει όμως η αγάπη, η οποία είναι πιο σταθερή, πιο γνήσια και μεγαλύτερης σημα­σίας. Γι' αυτό στη σειρά αυτή των χαρακτικών δεν είναι μόνο ο έρω­τας που παρουσιάζω, είναι και η α­γάπη, και η τρυφερή σχέση δύο αν­θρώπων. Η αγάπη είναι πλατιά, είναι το πλουσιότερο και το καλύτε­ρο πράγμα στον κόσμο".

-Ο έρωτας είναι πεπρωμένο ή ελεύθερη επιλογή;

"Κρίνοντας από τη δική μου σχέ­ση με το Σαράντη Καραβούζη, είναι πεπρωμένο. Ήταν έρωτας κεραυνο­βόλος. Σημασία είχε η πρώτη στιγ­μή, Στη συνέχεια οι δρόμοι μας χώ­ρισαν, αλλά ξανασυναντηθήκαμε. Αυτόν που είναι να τον συναντή­σεις θα τον συναντήσεις".

-Το φιλί είναι μια συνάντηση. Τι λένε δύο άνθρωποι με το φιλί που δεν μπορούν να το πουν με λόγια;

"Τα λόγια είναι πολύ φτωχά για ένα αίσθημα όπως ο έρωτας ή η αγάπη. Είναι τόσο απέραντη η αγά­πη και μεγαλειώδης, που με τα λό­για δεν μπορεί να εκφραστεί. Υ­πάρχουν έρωτες και αγάπες που όταν εκφραστούν με τα λόγια σβή­νουν. Ορισμένα πράγματα είναι πε­ρίεργα σ' αυτόν τον κόσμο. Το φιλί, ο τρόπος που θα αγγίξεις τα χείλη, που μπορεί να μην είναι ερωτικός αλλά τρυφερός, λέει πολλά".

- Ποια είναι η γλυκύτερη στιγ­μή του φιλιού; Το άγγιγμα ή η προσμονή;

"Πιστεύω η προσμονή. Γι' αυτό σε μερικά χαρακτικά τα πρόσωπα δεν πλησιάζουν εντελώς".

-Στα θρησκευτικά μας έθιμα υ­πάρχει το φιλί της Ανάστασης. Η χριστιανική θρησκεία δέχεται την αδελφική αγάπη αλλά όχι τον έ­ρωτα ως επιθυμία, αποκλείει το σώμα. Η ηδονή οδηγεί στη γνώ­ση ή είναι μια απειλή για την η­ρεμία του ανθρώπου;

"Η ηδονή είναι ένα πολύ ωραίο πράγμα αλλά μπορεί να είναι και επικίνδυνη, όταν ο άνθρωπος δεν μπορεί να την ελέγξει. Όταν βγαί­νει εκτός εαυτού, όταν οδηγείται α­πό τα πάθη του".

-Σύμφωνα με μια άποψη, η τέ­χνη δε λέει την αλήθεια για την ερωτική ζωή μιας κοινωνίας αλ­λά εκφράζει τις φαντασιώσεις της. Μπορεί μια πουριτανική ε­ποχή να έχει τέχνη με έντονα τα ερωτικά στοιχεία. Κατά τη γνώ­μη σας συμβαίνει κάτι τέτοιο σήμερα;

"Πράγματι υπάρχει μια ελευθε­ρία όχι μόνο στην τέχνη, αλλά και στη διαφήμιση, την τηλεόραση κ.τ.λ. Όσο όμως κι αν δείχνουμε ελεύθε­ροι ο πουριτανισμός υπάρχει, ασχέ­τως αν δε θέλουμε να το δεχτούμε. Για παράδειγμα, δύσκολα θα βάλει κάποιος ένα ερωτικό έργο στο σα­λόνι. Μπορεί να το βάλει στην κρε­βατοκάμαρα. Υπάρχει μια διάσταση μεταξύ της τέχνης και των σχέσε­ων. Και φταίει και η Εκκλησία γι' αυτό. Δε μπορεί να μας μεγαλώ­νουν με τον Κρίνο που έδωσε ο άγγελος στην Παρθένο. Χάνεται ό­λο το σωματικό στοιχείο. Για ποιο λόγο; Είμαστε άνθρωποι. Γιατί το παρουσιάζουν έτσι;  Ο σωματικός έρω­τας είναι της φύσης, ο Θεός τον έδωσε. Η εκκλησία μας κάνει να ζούμε σε μια ψευδαίσθηση".

-Μήπως όμως και οι σύγχρο­νοι καλλιτέχνες το παρακάνουν; Θα θυμάστε τι έγινε στην έκθε­ση "Outlook", με τα έργα που α­ποσύρθηκαν.

"Σχετικά με αυτό, πιστεύω ότι έχουμε ορισμένα σύμβολα, που πρέ­πει να σεβόμαστε. Αλλιώς είμαστε σαν ακυβέρνητο καράβι. Δεν δέχο­μαι να τα Βάζουν ή ακόμα και να λένε αστεία για το Χριστό".

-Έχει υποστηριχτεί ότι ενώ στην εποχή μας μπορούν να υ­πάρχουν ξεχωριστά η ηδονή, ο έρωτας (δηλαδή το συναίσθημα) και ο γάμος, ιδανική θεωρείται η σχέση που περιέχει όλα τα πα­ραπάνω.

"Πράγματι. Όμως Βρίσκω πολύ δύσκολη την αναζήτηση ενός τέ­τοιου ιδανικού. Πώς μπορεί να στα­θεί ένας γάμος με τα ιδανικά όταν για παράδειγμα έχεις ένα παιδί τη νύχτα να σε ξυπνάει συνέχεια; Να σου πω και το απαισιόδοξο: ο έρω­τας είναι ξεγέλασμα της φύσης προς συνέχιση του είδους. Γι' αυτό μερι­κά ζευγάρια μετά από λίγο χωρί­ζουν. Όταν παντρευτείς ο έρωτας τελειώνει. Όπως είπε η Μπέτυ Νταίηβις : "Η γυναίκα όταν παντρεύεται χάνει το ενδιαφέρον των πολλών και κερδίζει την αδιαφορία του ε­νός". Ενώ στα 18 μου θα απαντού­σα "και κερδίζει την αγάπη του ε­νός". Πρέπει να είμαστε προσγειω­μένοι. Υπάρχει Βέβαια η αγάπη, νιώ­θεις πως έχεις κάποιον δίπλα σου να σε προσέξει. Αλλά ο έρωτας, η λαχτάρα να δεις τον άλλο, δεν υ­πάρχουν πια".

-Είναι λοιπόν μια παρανόηση το ιδανικό αυτό;

"Ναι. Και μας το έχουν εμφυσή­σει, ειδικά στη γυναίκα, ότι πρέπει να παντρευτεί, να κάνει παιδιά, να κάνει οικογένεια".

-Σήμερα που ο έρωτας είναι δικαίωμα (στο δυτικό κόσμο του­λάχιστον) και όχι πάθος, είναι φτωχότερος; Ήταν πλουσιότερος όταν έπρεπε να ξεπεράσει εμπό­δια; 

Ό έρωτας δε θέλει ευκολία Ο έρωτας ανθίζει εκεί που υπάρχει δυ­σκολία. Μπορεί, όταν κάποιος πρέ­πει να εναντιωθεί στην οικογένεια, ο έρωτας να διαρκέσει περισσότε­ρο. Με την ευκολία σήμερα μπορεί να πεθαίνει πιο γρήγορα. Είναι ένα περίεργο πράγμα, δεν εξηγείται".

Σοφία Τζίμα

Ιστορικός Τέχνης

"συλλογές" Ιανουάριος 2008