Στάμος Ζούλας : Αναδρομές σε γεγονότα και πρόσωπα

 

Αναδρομές σε γεγονότα και πρόσωπα

Γράφει ο Στάμος Ζούλας

Σίγουρα ένα από τα σημαντικά μειονεκτήματα της μεταδικτατορικής «Καθημερινής» ήταν τα φιλοβασιλικά αισθήματα της, μέχρι το 1987, ιδιοκτήτριάς της Ελένης Βλάχου. Ήταν μια προσωπική συμπάθεια, η οποία εξουδετέρωσε σε μεγάλο βαθμό την άψογη στάση της εκδότριας της «Καθημερινής», της «Μεσημβρινής» και του περιοδικού «Εικόνες» στη διάρκεια της δικτατορίας.

Όποιοι μπορούσαμε κάπως να την επηρεάσουμε, προσπαθήσαμε να πείσουμε την Ελένη Βλάχου να παραμείνει ουδέτερη η «K», όπως ήταν και η επίσημη θέση της Ν.Δ., στο δημοψήφισμα του 1974 που κρίθηκε το Πολιτειακό. Συμφώνησε κατ' αρχάς, αλλά στη συνέχεια παρενέβαινε καθημερινά στο ρεπορτάζ, με πρώτο στόχο τον υπογράφοντα που είχε αναλάβει την κάλυψη της φιλοβασιλικής πλευράς στην περίπου 20ήμερη ενημερωτική αναμέτρηση προ του δημοψηφίσματος.

Τελικά φαίνεται ότι έκρινε πως τουλάχιστον η ίδια δεν έπρεπε να παραμείνει ουδέτερη. Έτσι, σε ένα χρονογράφημά της, τις παραμονές του δημοψηφίσματος, τοποθετήθηκε μέσω της αγαπημένης της γάτας, της Πούπσι, και με έναν χαριτωμένο, πράγματι, διάλογο μαζί του, υπέρ του Κωνσταντίνου.

Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι, παρά τα φιλοβασιλικά της αισθήματα, η Βλάχου δεν διατηρούσε καλές σχέσεις με τη Φρειδερίκη, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι. Αυτή η αντιπάθειά της ξεκίνησε πολύ νωρίς. Λίγο καιρό αφ' ότου η Φρειδερίκη έγινε το 1947 βασίλισσα. Αιτία, το χειροφίλημα. Μας είχε η ίδια αφηγηθεί το περιστατικό. Το μεταφέρω, όμως, από το βιβλίο της «Πενήντα και κάτι». Γράφει, λοιπόν, η Βλάχου:

«Ήρθε στο γραφείο μου ο Μίκης Μελάς, στενός φίλος, που ήταν πολύ συνδεδεμένος με το Παλάτι, και ιδιαίτερα με τη Βασίλισσα Φρειδερίκη. Είχε αναλάβει να μεταφέρει μια δική της παράκληση στις «Κυρίες των Τιμών» και στις φίλες και γνωριμίες που σύχναζαν στα Ανάκτορα.

- H Βασίλισσα θα ήθελε, συγχρόνως με την υπόκλιση, τη «ρεβάνς» που ακολουθεί τον χαιρετισμό, οι κυρίες να της φιλούν το χέρι!...

- ΔΕΘΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΑΛΑ!...

- Έλα, καημένη Ελένη… Τι σε πειράζει!... Ήταν έθιμο της γερμανικής Αυλής και θέλει να το αναβιώσει! Τι θα πάθεις;

Οι περισσότερες είχαν συμμορφωθεί… Θυμάμαι εκείνον τον άγγελο, τη βαθύτατα ευγενικιά Σανσονέτ Παπάγου, που ήταν και μεγάλη και βαριά, να σκύβει και να φιλάει το χέρι της μικρής κακομαθημένης Γερμανίδας…».

Ένα δεύτερο περιστατικό που επιβεβαίωνε την αντιπάθεια της Βλάχου προς τη Φρειδερίκη συνέβη περί τα μέσα της 10ετίας του '50. Το περιγράφει η ίδια ως εξής:

«Με επιστράτευσε, με κάθε μυστικότητα, ο Παύλος Λελούδας (σημ.: αυλάρχης της βασίλισσας). Ήθελε -η Βασίλισσα- να επισκεφθεί κάτι προσφυγικές συνοικίες που «φρόντιζε» ο Ερυθρός Σταυρός, για τις οποίες είχαν λεχθεί πολλά για την κακή τους κατάσταση. Μόνον εγώ, επέμενε, μπορούσα να την παρουσιάσω σαν ξένη επισκέπτρια, μέλος Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού, και να κρατήσω και αυστηρό «ινκόγνιτο».

Φθάσαμε εκεί, σε μια άθλια γειτονιά στον Πειραιά, βρήκαμε τον συνοικισμό. Το ενδιαφέρον της «ξένης κυρίας» ήταν ανεξάντλητο. Έσκυβε με καλοσύνη επάνω σε ελεεινούς γέρους, χάιδευε σκελετωμένα κορμιά, αδιαφορούσε για την αρρώστια, τη βρωμιά, τη γύρω φρίκη. Ήταν θαυμαστή! Την ακολουθούσαμε οι τρεις αμίλητοι (ήταν και η Μαίρη Καρόλου μαζί με τον Παύλο Λελούδα κι εμένα), έως ότου πέρασε η ώρα και φαίνεται ότι το «ινκόγνιτο» είχε αρχίσει να κουράζει. Με τρόπο, η Φρειδερίκη έβγαλε πρώτα τα μαύρα γυαλιά, ύστερα ξετύλιξε την εσάρπα που της έκρυβε το πρόσωπο… «H ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ!...». Την είχαν αναγνωρίσει και ακολούθησαν οι συνηθισμένες σκηνές, τα «Ζήτω!», οι ενθουσιασμοί.

Διακριτικά οι δύο αυλικοί με πλησίασαν:

- Ήταν ωραία η στιγμή που την αναγνώρισε ο κόσμος! Συγκινητική!... Μπορείς να γράψεις αύριο κάτι που να εντυπωσιάσει!...

- Δεν θα γράψω τίποτε. Όπως μου το ζητήσατε, και όπως το υποσχέθηκα, θα κρατήσω την επίσκεψη μυστική…

Δεν έγραψα τίποτε. Και πρόσθεσα ένα ακόμη βοτσαλάκι εχθρότητας στο τείχος που με χώριζε από το Παλάτι. Άλλο τι μου είχαν πει, άλλο τι είχαν στο νου τους…».

Το τρίτο περιστατικό, το οποίο έζησε με τρόπο κωμικοτραγικό και ο γράφων, συνέβη το 1963. Ένα πρωινό, γύρω στις δέκα και μισή, μπήκε αναπάντεχα στη μεγάλη αίθουσα συντακτών του τρίτου ορόφου του κτιρίου της Σωκράτους η Ελένη Βλάχου. Ήταν κάτι το εντελώς ασυνήθιστο για εκείνη, που σπάνια μετακινείτο από το γραφείο της του 5ου ορόφου. Γι' αυτό ο αξέχαστος συνάδελφος Κώστας Ψαλτήρας και εγώ, που είχαμε μείνει τελευταίοι μετά την έκδοση της «Μεσημβρινής» εκείνης της ημέρας, ξαφνιαστήκαμε.

- «Πού είναι οι άλλοι;», «τι θα κάνουμε τώρα;», «σε μισή ώρα θα είναι εδώ;». Με τρεις φράσεις η Ελένη Βλάχου φάνηκε να βρίσκεται στα πρόθυρα πανικού, πράγμα που, επίσης, για πρώτη φορά βλέπαμε.

Λίγα λεπτά πριν της είχε τηλεφωνήσει ο αυλάρχης Παύλος Λελούδας για να της γνωστοποιήσει ότι η Φρειδερίκη ήθελε να επισκεφθεί τη «Μεσημβρινή». Το «ήθελε» βεβαίως ήταν σχήμα λόγου, αφού την ίδια στιγμή ο Λελούδας είπε στη Βλάχου ότι στις 11 η Φρειδερίκη θα βρίσκεται στη Σωκράτους και επιθυμούσε να ενημερωθεί για όλη τη διαδικασία εκδόσεως της εφημερίδος.

Τα δημοσιογραφικά γραφεία ήταν άδεια. H εκτύπωση της «Μεσημβρινής» είχε ολοκληρωθεί και η εργασία για την έκδοση της «Καθημερινής» άρχιζε συνήθως μετά το μεσημέρι. Το ίδιο συνέβαινε και με το προσωπικό του τυπογραφείου και του πιεστηρίου.

- «Πρέπει να κάνουμε κάτι. Να γεμίσουμε τα γραφεία. Να δείξουμε ότι η εφημερίδα βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία», ήταν η επιθυμία-εντολή της Βλάχου. Και εντολοδόχοι οι δύο αργοπορημένοι και άτυχοι. O Κώστας Ψαλτήρας και εγώ. O Κώστας έφυγε δρομέως για το ισόγειο. Εκεί ζήτησε από τον Άγγελο Ραφαήλ, προϊστάμενο του βοηθητικού προσωπικού, να συγκεντρώσει όλους τους κλητήρες και τις καθαρίστριες (άνευ στολής υπηρεσίας), στον 3ο όροφο. Εγώ κατέβηκα στο δεύτερο πάτωμα, όπου στεγάζονταν οι οικονομικές υπηρεσίες της «K». Το μόνο τμήμα που βρισκόταν εκείνη την ώρα σε πλήρη λειτουργία. Ενημέρωσα τον οικονομικό διευθυντή και στενό μου φίλο Νίκο Καραμούζη για τα καθέκαστα, πήρα μαζί μου 3-4 υπαλλήλους του λογιστηρίου και συγκεντρωθήκαμε όλοι στον τρίτο όροφο. Εκεί κατανείμαμε τις λιγοστές μας δυνάμεις, καθορίζοντας τη σειρά επισκέψεως της Φρειδερίκης στα διάφορα τμήματα της εφημερίδος. Το σχέδιο προέβλεπε και μεταφορά των ίδιων δυνάμεων από τμήμα σε τμήμα, ώστε οι δημοσιογραφικές και εκτυπωτικές υπηρεσίες να παρουσιάζουν κάποια ικανοποιητική πληρότητα. Με την ελπίδα, βέβαια, ότι η Φρειδερίκη δεν θα θυμόταν τα πρόσωπα που είχε συναντήσει λίγο νωρίτερα σε άλλα γραφεία και με διαφορετικές ιδιότητες.

Στις 11 ακριβώς η Φρειδερίκη βρισκόταν στη Σωκράτους, με μικρή κουστωδία αυλικών, η οποία παρέμεινε στο γραφείο της Βλάχου, ενώ η βασίλισσα άρχιζε την επίσκεψη. Τη συνόδευε η Βλάχου και η μεταξύ τους συνομιλία γινόταν στα αγγλικά. Πρώτο τμήμα, όπως είχαμε αποφασίσει, ήταν το καλλιτεχνικό, στο οποίο τρεις υπάλληλοι του λογιστηρίου και μια νεαρή καθαρίστρια παρίσταναν τους δημοσιογράφους.

Η Φρειδερίκη στράφηκε προς τη συμπαθέστατη καθαρίστρια -ευτυχώς τότε ήταν όλες Ελληνίδες- και τη ρώτησε με σπασμένα Ελληνικά, από ποιες πηγές και πώς συλλέγονται καθημερινώς οι καλλιτεχνικές ειδήσεις. Το τι απαντήσεις πήρε είναι αδύνατον να περιγραφεί. Ευτυχώς η ερωτηθείσα καταγόταν -και ήταν άρτι αφιχθείσα- από κάποιο ορεινό χωριό της Ηπείρου. Έτσι, η Φρειδερίκη αδυνατώντας, λόγω προφοράς, να καταλάβει τις απαντήσεις της, περιορίσθηκε σε δυο-τρία «μάλιστα, μάλιστα» και σε ένα εσπευσμένο «ευχαριστώ».

Πάνω-κάτω αναλόγως παρανοϊκή ήταν η ενημέρωση της Φρειδερίκης και στα άλλα τμήματα της εφημερίδος από υποτιθέμενους δημοσιογράφους και τεχνικούς, που τους υποδύονταν κλητήρες, τηλεφωνητές και άλλοι άσχετοι υπάλληλοι.

Ο επίλογος της επισκέψεως, ή μάλλον το φινάλε της παραστάσεως, γράφηκε στη μεγάλη αίθουσα, στην οποία υποτίθεται ότι στεγαζόταν το μεταφραστικό τμήμα της εφημερίδος.

Τον ρόλο του επικεφαλής είχε αναλάβει ο Κώστας Ψαλτήρας, με βασικό, όμως, για την περίπτωση μειονέκτημα την πλήρη άγνοιά του σε ξένες γλώσσες. Ήταν και το μόνο τμήμα, στο οποίο η Φρειδερίκη δεν θεώρησε υποχρέωσή της να συνομιλήσει με τα φτωχότατα Ελληνικά της. Αμέσως, λοιπόν, μετά τη σύσταση της Ελένης Βλάχου, είπε στον Ψαλτήρα: «In your position you must know many lanquages» (στη θέση αυτή πρέπει να γνωρίζετε πολλές γλώσσες). O Ψαλτήρας την κοίταξε ατάραχος και απήντησε πολύ βραχνά και ξέπνοα: «Yes, your Majesty». Στο σημείο αυτό επενέβη η Βλάχου, η οποία είχε ενημερωθεί για την ξενόγλωσση αφωνία του Κώστα και πληροφόρησε τη βασίλισσα για το δήθεν οξύτατο φωνητικό πρόβλημα που αντιμετώπιζε, λόγω γρίπης, ο «επικεφαλής» του μεταφραστικού τμήματος της εφημερίδος. Έτσι, η Φρειδερίκη, μάλλον και με τον φόβο του μεταδοτικού νοσήματος, δεν απετόλμησε δεύτερη ερώτηση.

Μόλις, επιτέλους, έληξε η επίσκεψη και ο συναγερμός, πέσαμε όλοι επάνω στον Ψαλτήρα. «Καλά ρε Κώστα, κατάλαβες τι σε ρώτησε;». «Όχι βέβαια». - «Και το yes, your Majesty πώς το είπες;». «Το 'λεγε συνεχώς από το πρωί η Βλάχου. Λένε, ρε, όχι στη βασίλισσα;»...

http://www.kathimerini.gr/691828/opinion/epikairothta/arxeio-monimes-sthles/anadromes-se-gegonota-kai-proswpa