Ρωσία,
Τουρκία, Ισραήλ: Στρατηγικές εξελίξεις με την Ελλάδα αδύναμη και απούσα
Γράφει
ο Παναγιώτης Ήφαιστος,
Καθηγητής
Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πειραιά
Γράφοντας αυτές τις
γραμμές Ιούλιο 2016 θα θίξω το θέμα της προσέγγισης Ισραήλ – Τουρκίας και
Ρωσίας – Τουρκίας. Τα συνδέω με δύο γεγονότα που συναρτώνται με την απουσία της
Ελλάδας από τις στρατηγικές εξελίξεις, την υποχώρηση σε όλα τα μέτωπα, την
πιθανότητα ολικής απώλειας της Κύπρου δεδομένου ότι βρίσκεται στο χείλος της
Αβύσσου, την απώλεια των δικαιωμάτων που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο στο
Αιγαίο και τον οργασμό εναλλαγών φίλων και εχθρών στην περιφέρειά μας την
στιγμή που η Ελλάδα είναι απαθής παρατηρητής και παθητικός δέκτης των
συνεπειών. Αν γίνω λίγο σχολαστικός με κάποια γεγονότα και συναντήσεις είναι
επειδή ενέχουν σημασία καθότι φωτίζουν κάποια αίτια της συμφοράς των
νεοελλήνων.
Αποτρεπτική
Στρατηγική.
Το πρώτο φωτίζει την
απουσία Ελληνικής Εθνικής Στρατηγικής. Πριν ένα περίπου χρόνο σε συνέδριο
συνάντησα διακεκριμένο συνάδελφο ισραηλινό καθηγητή στρατηγικών σπουδών. Τον
συναντώ, κατά καιρούς σε επιστημονικές συναντήσεις, κυρίως στο εξωτερικό.
Πριν γράψω τι μου είπε για
τα στρατηγικά ζητήματα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου όπως
εξελίσσονται τα τελευταία χρόνια, αναφέρω ότι τον γνώρισα για πρώτη φορά όταν
βρέθηκε για συνέδριο στους Δελφούς τέλη, αν θυμάμαι καλά, του 1990. Δεδομένου
ότι αμφότεροι γνωρίζαμε τα βιβλία στρατηγικής θεωρίας του άλλου, είπαμε, όταν
αυτός θα αναχωρούσε μέσω Αεροδρομίου του Ελληνικού το βράδυ της μεθεπομένης, να
έλθει στην Βάρκιζα για δείπνο όπου κατοικώ από το 1989. Πήγαμε στο γνωστό
εστιατόριο πάνω στα βράχια πρώτο δεξιά φθάνοντας στην Βάρκιζα διαμέσου Βούλας.
Έγραφα τότε το δικό μου
κεφάλαιο του βιβλίου «Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική» που εκδόθηκε λίγο
αργότερα. Προς το τέλος του βιβλίου αυτού, αναλύοντας το ζήτημα της
αποτρεπτικής αξιοπιστίας στις περιπτώσεις χαμηλής έντασης και ανάγκης ελέγχου
της κλιμάκωσης (escalation control) του είπα ότι κύριες πηγές ήταν Ινδικές και
Ισραηλινές αναλύσεις της συμβατικής αποτροπής.
Στις αγγλικές μου
μονογραφίες στρατηγικής θεωρίας είχα αναλύσει τον έλεγχο κλιμακώσεως
εκτενέστατα πλην σε αναφορά με την πυρηνική στρατηγική. Στις δύο αυτές
περιπτώσεις, όμως, η στρατηγική θεωρία που αναπτύσσουν είναι πολύ κοντά στην
Ελληνική περίπτωση καθότι πρόκειται για συμβατική αποτροπή και όχι πυρηνική
αποτροπή (για το Ισραήλ ισχύουν αμφότερα με ένα όμως ιδιαίτερο τρόπο, ενώ πολλά
κείμενα για την Ισραηλινή στρατηγική πρωτίστως αναλύουν την συμβατική αποτροπή,
το οποίο ως προς πολλά ζητήματα αποτελεί πρότυπο αξιόπιστου αποτρεπτικού
κράτους).
Στα συγκεκριμένα σημεία
της ανάλυσης, αφού έθεσα δύο σελίδες ερωτήματα που δεν απαντώνται από ένα
αναλυτή της πολιτικής στρατηγικής αλλά από την πολιτική ηγεσία μιας χώρας
–σημειώνω ότι μέχρι σήμερα ένα τέταρτο του αιώνα μετά τα ερωτήματα αυτά δεν
απαντήθηκαν πολιτικά, εξ ου και το γεγονός ότι σταδιακά χάνουμε τόσο το Αιγαίο
όσο πιθανότατα και την Κύπρο– ανάπτυξα σενάρια ενεργειών, πχ των πιλότων όταν
αναχαιτίζουν, σημειώνοντας ταυτόχρονα ότι αυτά είναι ενδεικτικά και συνήθη στην
στρατηγική άλλων κρατών. Πλην, κατά περίπτωση και συγκυρία ένας στρατός θα
πρέπει να έχει δεκάδες επεξεργασμένα σχέδια ενταγμένα στους κανόνες εμπλοκής.
Δυστυχώς όμως, είπα στον
διακεκριμένο Ισραηλινό συνάδελφο, διστάζω να τα καταγράψω σε Ελληνικό βιβλίο,
γιατί εδώ άμα πεις δημόσια λέξεις όπως «αποτροπή», «αποτροπή απειλών χαμηλής
έντασης» ή εμπλοκή και κλιμάκωση ανάλογα και αντίστοιχα με την αντίδραση του
αντιπάλου», ένας όχλος ανόητων, αγράμματων και κάποιων ενδεχομένως ξένων
συνειδητών ή ανεπίγνωστων πρακτόρων άλλων κρατών, επιδίδονται στο αποκρουστικό
έργο της δολοφονίας χαρακτήρα, της εκτόξευσης υβριστικών επιθέτων και
χαρακτηρισμών όπως εθνικιστής ή ακόμη και πολεμοκάπηλος.
Έμεινε άφωνος. Άμα για να
γράψεις αυτά τα πράγματα τα οποία όχι μόνο στο Ισραήλ αλλά σε κάθε βιώσιμο
κράτος είναι Αλφαβητάριο, τότε η Ελλάδα έχει μεγάλο πρόβλημα ασφαλείας.
Τελικά τα έγραψα και έγινα
στόχος αναρίθμητων επιθέσεων. Έχω μερικές μεγάλες κάσες αποκομμάτων επιθέσεων
τέτοιων κονδυλοφόρων ακόμη και φορέων επιστημονικών τίτλων. Άρχισα να γράφω ένα
βιβλίο πριν καιρό αλλά λόγω φόρτου δεν το ολοκλήρωσα. Φίλος και συνάδελφος μου
έδωσε μια ιδέα. Γιατί δεν τα σκανάρης όλα, μου είπε, και να τα αναρτήσεις στο
διαδίκτυο. Αυτό θα κάνω! Μόλις βρω καιρό. Αυτό όμως για την ιστορία.
Το πρόβλημα σε παρόντα
χρόνο είναι ότι οι ίδιοι συνεχίζουν να κυριαρχούν στις κοινωνικο-ακαδημαϊκο-πολιτικές
πασαρέλες. Εκατοντάδες να υπογράφουν λίστες ντροπής υπέρ του φασιστικού,
ανελεύθερου και αντιδημοκρατικού σχεδίου Αναν, το ίδιο με τα μνημόνια, το ίδιο
με ότι αντίστοιχο και ανάλογο επέρχεται. Αν αυτό συνεχίσει σωτηρία δεν υπάρχει.
Μέση
Ανατολή
Η συνάντηση πριν ένα χρόνο
με τον ισραηλινό συνάδελφο ήταν ακόμη πιο σημαντική και τα λεχθέντα προφητικά.
Συζητούσαμε για ζητήματα που αφορούσαν την εξέλιξη των στρατηγικών δομών τον 21
αιώνα. Τις σχετικές αναλύσεις του John Mearsheimer, την πλανητική κατανομή
ισχύος, τις υπερπόντιες εξισορροπήσεις των μεγάλων δυνάμεων, το διαρκώς
μεταλλασσόμενο διεθνές σύστημα λόγω αναδυόμενων μεγάλων δυνάμεων, τις σχέσεις
Τουρκίας-Ισραήλ σε αναφορά με τους πολέμους στο Ιράκ και στην Συρία σε αναφορά
και με το κουρδικό, την ενέργεια και τους πιθανούς συμμαχικούς άξονες που
αφορούν τους αγωγούς και πολλά άλλα.
Έμμονα ήθελε να μάθει και
να καταλάβει τι κάνουμε εμείς, ιδιαίτερα στην Κύπρο. Με δεδομένες τις εύλογες
ισραηλινές επιφυλάξεις απέναντι στην νέο-ισλαμική Τουρκία, επιθυμούσε να
καταλάβει εάν εμείς κατανοούμε το αναδυόμενο στρατηγικό περιβάλλον καθότι η
πολιτική «λύσης» του Κυπριακού με πρόσδεση στο άρμα της Τουρκίας θεωρείται
στρατηγική παράκρουση.
Όλοι οι στρατηγικοί
παίχτες, μου είπε, λέγοντας πράγματα που γνωρίζουμε πολύ καλά, παρατηρούν,
σταθμίζουν, εκτιμούν και ορίζουν εναλλακτικές αποφάσεις ανάλογα με τους
συσχετισμούς, την κατανομή ισχύος, τους αναλώσιμους κρατικούς παίχτες ή νέους
αναδυόμενους. Εάν η Κύπρος ενταχθεί στην σφαίρα επιρροής της Τουρκίας, λογικό
είναι με όρους πάγιων στρατηγικών θεσφάτων, οι ηγεμονικές δυνάμεις και οι
περιφερειακές δυνάμεις να προσανατολίσουν την στρατηγική τους ανάλογα.
Συνδυάζοντάς το με την
κρίση της Ελλάδας ο ισραηλινός συνάδελφος ήταν ρητός: Κινδυνεύετε, είπε με
έμφαση, αμφότερα τα κράτη, Ελλάδα και Κύπρος, να θεωρηθούν παντελώς αναξιόπιστα
και αναλώσιμα. Μια μεγάλη δύναμη ή μια περιφερειακή δύναμη συνεκτιμά ποια κράτη
είναι αναλώσιμα ή ποια γίνονται και αρχίζει έγκαιρα να τα οδηγεί στην κλίνη του
Προκρούστη. Συχνά αυτό είναι αόρατο αλλά κάποια στιγμή γίνεται πράξη και το
συνειδητοποιούν όλοι.
Για να το πούμε
διαφορετικά, εν μέσω καταιγιστικών στρατηγικών ανακατατάξεων ισχύουν τα
ανελέητα αξιώματα του Θουκυδίδη και του Κονδύλη: «δίκαιο έχει όποιος έχει ίση
δύναμη και όταν αυτό δεν συμβαίνει ο ισχυρός υποχωρεί και προσαρμόζεται». Και
«Η έσχατη πραγματικότητα συνίσταται από υπάρξεις, άτομα ή ομάδες που
αγωνίζονται για την αυτοσυντήρησή τους και μαζί αναγκαστικά, για τη διεύρυνση
της ισχύος τους. Γι’ αυτό συναντώνται ως φίλοι ή ως εχθροί και αλλάζουν φίλους
και εχθρούς ανάλογα με τις ανάγκες του αγώνα για την αυτοσυντήρησή τους και τη
διεύρυνση της ισχύος τους».
Το Ισραήλ, η Ρωσία και
άλλα κράτη εκτιμούν ότι η Κύπρος σύντομα θα βρεθεί υπό τουρκική επικυριαρχία
και ότι η Ελλάδα δεν έχει δυνατότητα να σταθεί στα πόδια της και να χαράξει
στρατηγική. Λογικότατα, αναπροσαρμόζουν τις στρατηγικές τους επιλογές και έτσι
θα συνεχίσουν να πράττουν. Όσον δε αφορά τον όντως αλλοπρόσαλλο Ερτογάν,
σίγουρα κράτη όπως το Ισραήλ και η Ρωσία έχουν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα
σχέδια ενώ η βραχυπρόθεσμη επικράτηση του νεοισλαμιστή Τούρκου ηγέτη επηρεάζει
αντίστοιχα τις βραχυπρόθεσμες διπλωματικές τους κινήσεις. Σε τελευταία ανάλυση,
εάν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οι Έλληνες «θέλουν» να βρίσκονται υπό
τουρκική επικυριαρχία, αυτό συνεκτιμάται δεόντως στις βραχυχρόνιες τακτικές
κινήσεις που διαρκώς προσαρμόζονται για να εκπληρώνουν τις μεσοπρόθεσμες και
μακροπρόθεσμες.
Ερχόμαστε τώρα στην σχέση
Τουρκίας – Ρωσίας. Ακούμε για «συγνώμη» του Ερτογάν προς την Ρωσία, για
συνεργασία στην Συρία και πολλά άλλα. Δεν άντεξα και πήρα τηλέφωνο τον
προαναφερθέντα Ισραηλινό συνάδελφό μου.
Τι λες τον ρώτησα. Δεν
μιλήσαμε πολύ γιατί βιαζόταν να εισέλθει στην αίθουσα κάποιου επιστημονικού
συνεδρίου που συμμετείχε. Όμως πρόλαβε και μου είπε: «Σου τα είπα πέρυσι. Η
κλίνη του Προκρούστη περιμένει τους αναλώσιμους». Αυτό δεν σημαίνει, συνέχισε,
ότι η Τουρκία δεν βρίσκεται πάνω στην ίδια κλίνη. Πλην για εσάς είναι ζήτημα
άλλης τάξης καθότι ακόμη και εάν η Τουρκία διχοτομηθεί θα παραμείνει ένα ισχυρό
περιφερειακό κράτος.
Εσείς θα είστε ισχυροί; Με
ρώτησε με νόημα. Εάν η Κύπρος θα βρίσκεται υπό Τουρκική επικυριαρχία και το
Αιγαίο δεν θα βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Ελλάδας, συνέχισε και ολοκλήρωσε,
ξέρεις καλύτερα από εμένα ότι στην στρατηγική θεωρία το τι θα ισχύει απαντάται
εύκολα. Όλες οι μεγάλες δυνάμεις, όλες οι περιφερειακές δυνάμεις και όλα τα
κράτη θα προσαρμόσουν τις τακτικές και στρατηγικές τους επιλογές ανάλογα και
αντίστοιχα.
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου