Μαθήματα «σωφρονισμού» για τους εξτρεμιστές στη Σαουδική Αραβία

Η «Κατανόηση της Τζιχάντ» ξεκινά από τα θρανία

Μαθήματα «σωφρονισμού» για τους εξτρεμιστές στη Σαουδική Αραβία

Της Katherine Zoepf /The New York Times

Η βραδινή προσευχή είχε μόλις τελειώσει και ο Σικ Αχμάντ Αλ-Τζιλάνι, καλεί την τάξη του να ηρεμήσει. Αρχίζει το μάθημα με ένα ερώτημα: «Λοιπόν νεαροί, ποιο είναι το νόημα της τζιχάντ»; Οι μαθητές δεν απάντησαν αρχικά. Οι περισσότεροι είναι καινούργιοι και ντροπαλοί. Ο Τζιλάνι συνέχισε χτυπώντας τα χέρια του και προσπάθησε να τους ενθαρρύνει με ένα χαμόγελο. Οι νεαροί που τον άκουγαν είναι Σαουδάραβες που εξέτισαν ποινές, επειδή ανήκαν σε κάποια ακραία ισλαμική οργάνωση. Μέρος της ποινής τους περιλαμβάνει την παρακολούθηση μαθημάτων σε ένα νέο κέντρο «σωφρονισμού» που δημιούργησε η κυβέρνηση για τους εξτρεμιστές.

Το κάλεσμα του Θεού

Το μάθημα που διδάσκει ο Τζιλάνι λέγεται «Κατανόηση της Τζιχάντ». Λόγω των συχνών αστεϊσμών και των χαλαρών τρόπων του, είναι ιδιαίτερα δημοφιλής με τους μαθητές. Εντέλει, έπειτα από κάποια αναμονή, κάποιος απαντάει: «κάνουμε ιερό πόλεμο για να πολεμήσουμε τους εχθρούς μας». Ένας άλλος τον διορθώνει: «σκοπός της τζιχάντ είναι να πολεμήσουμε τους εχθρούς του Θεού». Ένας τρίτος διερωτάται: «μήπως για να βοηθήσουμε τους Μουσουλμάνους που έχουν ανάγκη;».

«Δώσατε καλές απαντήσεις», αποκρίνεται ο Τζιλάνι. «έχει κάποιος άλλος να προσθέσει κάτι; Μήπως εσύ Αλί;». Ο Αλί μουρμούρισε κάτι για την ανάγκη να ανταποκριθούμε στο κάλεσμα της τζιχάντ και ο Τζιλάνι το σημείωσε στον πίνακα. «Αλί, Αλί, γιατί όμως απαντάμε στο κάλεσμα της τζιχάντ; Μήπως επειδή όλοι οι Μουσουλμάνοι ηγέτες θέλουν να εφαρμόσουν το λόγο του Θεού; Θα πρέπει άραγε να σκοτώνουμε όταν μας διατάσσουν αυτοί οι ηγέτες;». Ο Αλί δίστασε αλλά ψιθύρισε στο τέλος «ναι».

Σωστές και λανθασμένες

«Όχι, λάθος!», φώναξε ο Τζιλάνι, κάνοντας τον Αλί να κοκκινίσει. «Βεβαίως και πρέπει να εφαρμόζουμε το λόγο του Θεού, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι Μουσουλμάνοι ηγέτες τον γνωρίζουν ή ότι αυτός ο σκοπός είναι το μοναδικό τους κίνητρο. Υπάρχουν σωστές τζιχάντ και λανθασμένες τζιχάντ. Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι κάποιος θέλει να προσκυνήσει τώρα στη Μέκκα, είναι σωστό;». Όλη η τάξη γέλασε, καθώς ο μήνας του προσκυνήματος έχει παρέλθει.

«Όπως, λοιπόν, υπάρχει ένας σωστός χρόνος για το χατζ (το προσκύνημα στη Μέκκα), έτσι υπάρχει και ο σωστός χρόνος για τζιχάντ», εξήγησε ο Τζιλάνι.

Οι μαθητές του, ηλικίας από 18 έως 36 ετών, ανήκουν σε μία γενιά Σαουδαράβων που μεγάλωσε ακούγοντας ηρωικές ιστορίες για συμπατριώτες τους που έφυγαν για το Αφγανιστάν στη δεκαετία του 1980, για να πολεμήσουν τους Σοβιετικούς στο πλευρό των μουτζαχεντίν.

Το ίδιο το κράτος της Σαουδικής Αραβίας έχει χτιστεί στη βάση της τζιχάντ. Ο βασιλιάς Αμπντούλ Αζίζ αλ Σαούντ χρησιμοποίησε τον ιερό όρο για να ενώσει τις διάσπαρτες φυλές της περιοχής και να τις μετατρέψει σε ένα ενιαίο έθνος. Η λέξη σημαίνει «αγώνας», αλλά στην Ισλαμική θεολογία, αναφέρεται συνήθως στην ένοπλη σύγκρουση εναντίον μη μουσουλμάνων για την υπεράσπιση του Ισλάμ. Στα σχολεία της χώρας, η παγκόσμια ιστορία παρουσιάζεται σαν μία αλληλοδιαδοχή τζιχάντ που διεξήγαγαν μουσουλμάνοι εναντίον απίστων εχθρών. Έτσι, η Σαουδική Αραβία έχει καταστεί ο μεγαλύτερος «εξαγωγέας» ιερών πολεμιστών στον κόσμο. Άλλωστε, 15 από τους 19 αεροπειρατές της 11ns Σεπτεμβρίου ήταν Σαουδάραβες.

Το δόγμα του «τακφίρ»

Η Τζιχάντ όμως μπορεί να εκτραπεί εύκολα. Η Σαουδική Αραβία έχει άλλωστε   καταδικάσει τις επιθέσει στους Δίδυμους    Πύργους ΤΕΙ    και συλλαμβάνει  όσους   πολίτες   της προσπαθούν να περάσουν παρανόμως        στο Ιράκ για να γίνουν ιεροί πολεμιστές. Σε απάντηση των  μέτρων  κατάστολής, κάποιοι Σαουδάραβες που ζουν στο εξωτερικό ανέσυραν το δόγμα του «τακφίρ». Πρόκειται για έναν όρο που αναφέρεται στο δικαίωμα των Μουσουλμάνων να εκτελούν ομοθρήσκους τους που αποστάτησαν. Το τακφίρ χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει και τις τρομοκρατικές επιθέσεις μέσα στο έδαφος της Σαουδικής Αραβίας, μιας καθαρά μουσουλμανικής χώρας.

Επομένως, η κυβέρνηση βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Από τη μία υπερασπίζεται τη τζιχάντ, αλλά, από την άλλη, προσπαθεί να πείσει τους πολίτες της να μην αναλαμβάνουν ένοπλη δράση. Ένα βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση είναι τα εκπαιδευτικά σεμινάρια στους πλέον ευάλωτους στο δόγμα της τζιχάντ: σε αυτούς που ήδη συμμετείχαν δηλαδή σε εξτρεμιστικές μουσουλμανικές ομάδες. Όπως το έθεσε και ο ίδιος ο Τζιλάνι σε μία συζήτηση που είχαμε: «το κράτος  μας έχει το σθένος να πολεμήσει τη σκέψη με σκέψη».

Μοντέλο για καταπολέμηση της τρομοκρατίας;

Το πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχει ο Τζιλάνι και οι συνάδελφοί του δεν έχει αποκλειστικά φιλοσοφικό χαρακτήρα, τη διόρθωση κάποιων παρεξηγήσεων σχετικά με το περιεχόμενο του ισλαμικού νόμου. Παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα από τη σαουδαραβική κυβέρνηση, το πρόγραμμα έχει και χαρακτήρα ψυχολογικής και συναισθηματικής υποστήριξης σε νεαρά άτομα που ήταν αρκετά αδύναμα, ώστε να παρασυρθούν στο δρόμο της ένοπλης τρομοκρατικής δράσης. Οι υπεύθυνοι προσπαθούν να δώσουν στους νέους που παραστράτησαν μιαν αίσθηση ασφάλειας - μια δουλειά, ένα αμάξι, ακόμη και μια σύζυγο.

Παρά το γεγονός ότι πολλές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις κατακεραυνώνουν την τακτική των Σαουδαράβων να συλλαμβάνουν πολίτες χωρίς να τους απαγγέλλουν κατηγορίες και να τιμωρούν συγκεκριμένα εγκλήματα με απάνθρωπες ποινές, όπως ο ακρωτηριασμός, οι μαθητές του Τζιλάνι αποτελούν στην ουσία πειραματόζωα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας μέσω κοινωνικών λειτουργών. Εάν το σωφρονιστικό πρόγραμμα που δοκιμάζεται πετύχει, θα μειώσει τη στελέχωση των εξτρεμιστικών ομάδων και θα έχει ευεργετικές επιπτώσεις στην εμπέδωση ενός κλίματος περιφερειακής ασφάλειας. Οι υπεύθυνοι του προγράμματος φτάνουν στο σημείο να υποστηρίζουν ότι θα μπορούσε να αποτελέσει και μοντέλο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και σε άλλες μουσουλμανικές χώρες. Προσθέτουν δε ότι η Σαουδική Αραβία, ο τόπος όπου βρίσκονται οι δύο ιερότερες πόλεις του Ισλάμ -η Μέκκα και η Μεδίνα- διαθέτει το ηθικό ειδικό βάρος ώστε να προάγει μία εικόνα του Ισλάμ διαφορετική από εκείνην που προωθεί η Αλ Κάιντα και οι ομοϊδεάτες της. Αν έχουν δίκιο, τότε η επιτυχία του σχολείου είναι πολύ πιο κρίσιμη απ' ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Εντούτοις, δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι τα ελατήρια των τρομοκρατών δεν είναι θεολογικής φύσεως, αλλά υπεισέρχονται άλλοι παράγοντες, όπως το κοινωνικό περιβάλλον, η οικογένεια και η ψυχολογία.

The New York Times