ΚΩΣΤΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ : Γλωσσικές νύξεις

Γλωσσικές νύξεις

Του ΚΩΣΤΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ πρώην βουλευτή, πρ. ευρωβουλευτή και πρ. αντιπροέδρου της Ευρωβουλής

Παίρνω μια βαθιά ανάσα από την τρέχουσα πολιτική –δύσβατη, πολύπλοκη και εναλλασσόμενη– και καταφεύγω σε παλιές μου αγάπες που με ταλανίζουν ακόμα. Το γλωσσικό μας πρόβλημα, η κατ’ εξοχήν υπόγεια τροχοπέδη που δυσχεραίνει, αν δεν αποτρέπει εντελώς, τη μορφωτική και πολιτιστική απογείωση του λαού μας, υφίσταται ακόμα στο ακέραιο. Και υφίσταται οξυνόμενο και περιπλεκόμενο, χωρίς να διαφαίνεται μεσοπρόθεσμη έστω προοπτική ευοίωνων εξελίξεων.

Όποιος δεν το βλέπει αυτό είναι τυφλός ή εθελότυφλος, αν κάνει πως δεν το βλέπει. Όποιος το βλέπει και αδιαφορεί, γίνεται εκ των πραγμάτων συνένοχος και συναυτουργός για την κατάντια της γλώσσας μας που, παρά τον αμύθητο πλούτο της σε λέξεις, εκφράσεις και νοηματικές αποχρώσεις, αποχυμώνεται, μαραζώνει και ατροφεί σε μια δύσκολα αντιστρέψιμη φθίνουσα πορεία.

Όσοι νομίζουν πως υπερβάλλω, ας μην παραλείψουν να διαπιστώσουν την τεράστια αύξηση των εμετικών γκρίκλις και τον ιλιγγιώδη αριθμό ανορθογραφιών εκείνων που διαλέγονται στο διαδίκτυο. Ακόμα και ρήματα –θέλω, κάνω, ράβω κ.ά.– τα γράφουν μερικοί με όμικρον!

Στον τόπο μας επικρατεί, από το χάραμα τουλάχιστον του περασμένου αιώνα, ένα συναισθηματικό βραχυκύκλωμα και μια τεχνητή εν πολλοίς απληροφορησία γύρω από τη γλώσσα. Με αποτέλεσμα –κατά την εύστοχη (και όχι μόνο λογοπαικτικά) ρήση του Αλέξανδρου Σχινά– «η ιστορία της γλώσσας μας να έχει διαμορφωθεί από την υστερία».

Ο δυϊσμός ανάμεσα στη δημοτική και την καθαρεύουσα –δυϊσμός που είχε μετατραπεί επί δεκαετίες σε αγώνα αλληλοεξόντωσης μεταξύ των οπαδών ΔΥΟ ΕΚΔΟΧΩΝ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ– αποτέλεσε τη διά διχοτομήσεως εξασθένηση της γλώσσας μας, που επιχείρησαν τόσο οι καθαρευουσιάνοι όσο και οι δημοτικιστές. Το ζητούμενο, επομένως, το επιτακτικά ζητούμενο για το φλέγον αυτό πρόβλημα είναι το αντίθετο: Προωθώντας και όχι παρεμποδίζοντας τις δημιουργικές ωσμώσεις, τις διασταυρώσεις, ακόμα και τις λεκτικές επιμειξίες όταν δεν πρόκειται για πάντρεμα ετερογενών στοιχείων, να προσφέρουμε στους εαυτούς μας και στον λαό μας ΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ, ή έστω την προσέγγισή της από όσο το δυνατόν περισσότερους χρήστες της.

Το εγχείρημα αυτό διευκολύνεται από το γεγονός ότι καθαρεύουσα και δημοτική, όπως τις γνωρίσαμε στην αλληλοαποκλειόμενη μοναδικότητά τους, έχουν πια απομυθοποιηθεί. Για την απομυθοποίηση της καθαρεύουσας, που άγγιξε τα όρια της πλήρους γελοιοποίησης, φρόντισαν με το παραπάνω οι μεγαλορρημόνως ανελλήνιστοι απριλιανοί δικτάτορες και τα θλιβερά τσιράκια τους. Όσο για το μετέπειτα απομυθοποιητικό κατάντημα της δημοτικής, οι υπόλογοι πρέπει να αναζητηθούν σχεδόν εξ ολοκλήρου στους συνθηματολόγους λαϊκιστές του ΠΑΣΟΚ. Υπήρξα τότε στέλεχος του κόμματος αυτού και δεν απεκδύομαι των σχετικών με την υπονόμευση της γλώσσας μας ευθυνών μου, αφού είχα πρωτοστατήσει στην καθιέρωση του μονοτονικού συστήματος, δίνοντας μάλιστα από του βήματος της Βουλής δώδεκα κανόνες για τη σωστή χρήση του, εκ των οποίων δέκα είχε υιοθετήσει στη μεταρρύθμισή του το 1976 ο Γεώργιος Ράλλης. Μονοτονικό που αρκετά πανελλαδικά κανάλια είχαν μετατρέψει σε ατονικό!

Εκ των υστέρων αποτέλεσμα: Η απαρχή για την απίσχνανση και τη γενικότερη αποσάθρωση της ταλαίπωρης γλώσσας μας… Πάλι καλά που κάποιοι σαλτιμπάγκοι, Έλληνες και ξένοι, δεν είχαν σκεφτεί τότε να αντικαταστήσουν το αλφάβητό μας με το λατινικό προς διευκόλυνση των ηλεκτρονικών υπολογιστών…

Αναμνήσεις… Αναμνήσεις αποτροπιαστικές. Με την πάροδο του χρόνου και το καταστάλαγμα των γεγονότων, όλα εξελίχτηκαν, όμως, πιο εύκολα. Εδώ και καιρό έχω γίνει θιασώτης και ζηλωτής της ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΗΣ, εφαρμόζοντάς τη στην πράξη. Της γλώσσας δηλαδή που αντλεί, αξιοποιώντας τες στο έπακρο, και από τις δύο συνιστώσες της: ΤΗ ΛΑΪΚΗ ΚΑΙ ΤΗ ΛΟΓΙΑ. Μια «λαϊκή», όμως, όχι πάμπτωχη, όπως εκείνη του δογματικού Κριαρά. Ο οποίος στη γενική πληθυντικού των άλλοτε τριτόκλιτων ουσιαστικών θηλυκού γένους οργίαζε. Παράδειγμα το ουσιαστικό «η πόλη». Γενική ενικού: «της πόλης» σωστά. Γενική πληθυντικού: «των πολών ή πολώνε»! Η αριστερότητα ενός διανοητή προκύπτει, φρονώ, περισσότερο από τον σεβασμό του σε λόγιες εκδοχές, αποφεύγοντας τις χύδην λαϊκές διατυπώσεις που αμαυρώνουν και δυσφημούν την άλλοτε κραταιά δημοτική, όπως τη γνωρίζουμε από τους εξαίρετους πεζογράφους, με προεξάρχοντες τον Άγγελο Τερζάκη και τον Στράτη Μυριβήλη, της γενιάς του 1930.

Στα αρνητικά της μεταρρύθμισης του 1976 εντάσσεται αναντίρρητα και ο εκβαρβαρισμός της λαλιάς των Ελλήνων. Εκβαρβαρισμός που συνίσταται στην εντελώς λανθασμένη προφορά του συνόλου σχεδόν των ελληνικών λέξεων και στην εν γένει δυσφραδή μονοτονία της εκφοράς του λόγου τους. Λόγου ο οποίος χαρακτηρίζεται στις πλείστες των περιπτώσεων από την παντελή έλλειψη ηχοχρωμάτων και νοηματοδοτικών κυματισμών και έχει χάσει πια κάθε ίχνος από την αλλοτινή λελογισμένη μουσικότητά του.

Θα μου αντιτείνουν ορισμένοι ότι κανένας δεν τα προσέχει αυτά. Πιθανότατα, θα τους απαντήσω. Δεν εννοώ, όμως, τους απλούς πολίτες στο κουβεντολόι τους. Εννοώ τους ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς δημοσιογράφους που θα όφειλαν να είναι δάσκαλοι του κοινού τους. (Εξαιρώ αυτονοήτως τις διάφορες ντοπιολαλιές. Οι οποίες ΠΡΕΠΕΙ οπωσδήποτε να εξακολουθήσουν να υφίστανται. Πολύ περισσότερο, αφού κάποιες λέξεις τους –λέξεις διαμαντάκια– ΜΠΟΥΡΟΥΝ να ενσωματώνονται στην κοινή μας γλώσσα.)

Καταλήγω σε ένα θέμα που απ’ τη φύση του δεν έχει κατάληξη. Ο λαός μας χρειάζεται ένα στιβαρό όργανο σκέψης, έκφρασης και δράσης. Μια πλούσια δηλαδή γλώσσα με σφρίγος, ευελιξία και εμπλουτισιμότητα για να καλύψει με επιτυχία τις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις της ραγδαία εξελισσόμενης εποχής μας. Κάτι που το έχουν καταλάβει, με καθυστέρηση έστω, οι σημα­ντικότεροι ιδεολόγοι της Αριστεράς. Οι οποίοι όχι μόνο δεν προωθούν πια ένα υπεραπλουστευμένο γλωσσικό ιδίωμα στον βωμό της προσέγγισης των μαζών, αλλά χρησιμοποιούν μια πλούσια και διαφοροποιημένη γλώσσα, ρωμαλέα, λαγαρή και πολύχυμη, με αποχρώσεις και φωτοσκιάσεις, με υπαινικτικές σημάνσεις και ειρωνικούς νυγμούς, χωρίς να διστάζουν μάλιστα να αξιοποιούν λόγιες εκφράσεις, ακόμα και αποφθέγματα του Ευαγγελίου με τα οποία έχει μπολιαστεί το ισχνότατο γλωσσικό σύμπαν του λαού. Τελικά η σωτηρία της ελληνικής γλώσσας θα προέλθει κατά μέγιστο ποσοστό από πρώην δημοτικιστές χωρίς παρωπίδες.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ