Ο
Μουσολίνι στην πρώτη γραμμή του αλβανικού μετώπου τον Μάρτιο του 1941 κατά την
«εαρινή επίθεση» των Ιταλών. Η πανωλεθρία του έμεινε παροιμιώδης.
28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940
ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΤΑΛΙΚΟ ΦΑΣΙΣΜΟ
Η μοιραία απόφαση του Ντούτσε
Η απόφαση και η εισβολή της Ιταλίας στην Ελλάδα την 28η Οκτωβρίου 1940 έχει
χαρακτηριστεί από ιστορικούς ως ένα από τα μεγάλα λάθη του Β' Παγκοσμίου
Πολέμου. Μερικοί το κατατάσσουν μεταξύ των δέκα σημαντικών για την εξέλιξη και
την έκβασή του.
Το πιο μοιραίο που
διέπραξε η μουσολινική Ρώμη. Από στρατιωτική άποψη, αλλά και για τον ίδιο τον
ιταλικό φασισμό.
Η πανωλεθρία σήμανε στην
ουσία και την αρχή κατάρρευσης του φασισμού στην Ιταλία. Μέχρι τότε εμφανιζόταν
και ήταν παντοδύναμος ο Μουσολίνι.
Η δημόσια εικόνα του ως
καρικατούρα και του Ιταλού στρατιώτη ως «μακαρονά» που το βάζει στα πόδια
τρομαγμένος δείχνει απλώς τη δυναμική του δικαίου που είχε με το μέρος της η
Ελλάδα. Δεν ανταποκρίνεται, όμως, σε πραγματικότητες. Αν και ο φασιστικός
θεατρινισμός, η υπεροπτική αλαζονεία και ο φανφαρονισμός προσφέρονταν για τη
«φιλοτέχνηση» παρόμοιων πορτέτων. Πολύ περισσότερο, όταν και η μάχη των
εντυπώσεων ήταν μέρος του πολέμου.
Αδικεί και μειώνει, εν
μέρει, και το Αλβανικό Έπος η εικόνα του «ψοφοδεούς» Ιταλού στρατιώτη. Ο
καθηγητής Ζ. Τσιρπανλής, έχοντας ασχοληθεί συστηματικά με την πτυχή αυτή, είναι
κατηγορηματικός: «Υπήρξε, πράγματι, φτωχός ή εντελώς άδειος από ιδεολογικούς
στόχους; Η επίσημη κυβερνητική προπαγάνδα της Ελλάδας, που ήλεγχε αποφασιστικά
τα τότε μέσα μαζικής επικοινωνίας (ραδιόφωνο - εφημερίδες), έχτισε με άνεση και
γενική συναίνεση, αμέσως μετά τις εχθροπραξίες, ένα απυρόβλητο ηθικό
οικοδόμημα.
Γρήγορα όμως έφτασε στην
υπερβολή. Και τούτο, γιατί έπλασε έναν αντίπαλο που αναμφισβήτητα διέπραττε
έγκλημα, αλλά ταυτόχρονα τον παρουσίασε ως ανίκανο για πόλεμο, γελοίο,
μειωμένης αντοχής και βουλήσεως, δειλό, υποχωρητικό, ηττοπαθή, έτοιμο να
παραδοθεί... Οι Ιταλοί λοιπόν πολέμησαν εντελώς χλιαρά, χωρίς ιδεολογικά
κίνητρα, χωρίς ενθουσιασμό, χωρίς την προοπτική της νίκης; Η απάντηση είναι
απερίφραστα αρνητική... Έως τις αρχές Νοεμβρίου 1940 το υψηλό φρόνημα του
Ιταλού στρατιώτη είναι αναμφισβήτητο».
Παρέμβαση
Μουσολίνι
Η αντιστροφή θα αρχίσει
ακριβώς με την έναρξη της ελληνικής αντεπίθεσης. Τότε παρεμβαίνει ο Μουσολίνι,
διαισθανόμενος προφανώς τι διακυβεύεται, μετά το ναυάγιο του «κεραυνοβόλου
πολέμου» που υποσχόταν στο εσωτερικό και στον Χίτλερ.
Με
το χαμόγελο στα χείλη προς το μέτωπο και τα μετόπισθεν από την πρώτη μέρα
κήρυξης του πολέμου.
Σε ομιλία του (18
Νοεμβρίου 1940) προς τα στελέχη του φασιστικού κόμματος, η οποία γνωρίζει τη
μεγαλύτερη δυνατή δημοσιότητα στο εσωτερικό και το εξωτερικό, επιτίθεται με
πρωτοφανή έως τότε ρητορική κατά της Ελλάδας. Με μια έννοια, αυτή αποτελεί
συνέχεια του τελεσίγραφου της 28ης Οκτωβρίου στις νέες συνθήκες.
Μιλά για την «ύπουλη
Ελλάδα», για «λογαριασμό (την εισβολή και την κατάκτηση) που περίμενε την
εξώφλησίν του...», προσθέτοντας: «Οι Ελληνες μισούν την Ιταλία, όπως κανείς
άλλος λαός. Το μίσος αυτό εκ πρώτης όψεως φαίνεται ανεξήγητον, είναι όμως
γενικόν, βαθύ, άσβεστον εις όλας τας τάξεις, εις όλας τας πόλεις, εις τα χωρία,
εις τα άνω, εις τα κάτω, παντού! Το διατί είναι μυστήριον...».
Καθόλου μυστήριο δεν ήταν
λόγω των πεπραγμένων του φασιστικού καθεστώτος την προηγούμενη εικοσαετία, με
αποκορύφωμα την επίθεση και εισβολή. Αν και το αντικείμενο του μίσους δεν ήταν
συλλήβδην ο ιταλικός λαός, όπως δημαγωγούσε ο Ντούτσε.
Το μοναδικό λογικοφανές
επιχείρημά του περί του «μυστηρίου» ήταν η απαρίθμηση Ιταλών φιλελλήνων που
πολέμησαν στη χώρα μας. Από τον Σανταρόζα έως τον Γαριβάλδη. Μόνο που αυτούς θα
τους είχε εξοντώσει αν ζούσαν στις μέρες του, όπως έκανε με τους δημοκράτες
απογόνους τους.
Σκίτσο
για την ατμόσφαιρα στο πολεμικό συμβούλιο της Ιταλίας, μετά την παταγώδη αποτυχία
του σχεδίου εισβολής.
Θέλοντας να διασκεδάσει
τις αποτυχίες του στρατού του έριξε την... ευθύνη στις «τραχείες οροσειρές της
Πίνδου και τις λασπώδεις χαράδρες».
Επανέλαβε με «απόλυτη
βεβαιότητα» ότι «θα τσακίσωμεν τα πλευρά της Ελλάδος. Εις δύο, εις τρεις, εις
δώδεκα μήνας αδιάφορον. Ο πόλεμος μόλις ήρχισεν... Η αγγλική βοήθεια δεν θα
δυνηθή να εμποδίση την πραγμάτωσιν της σταθεράς αυτής αποφάσεως, ούτε να σώσει
τους Ελληνας από την καταστροφήν ... Το να σκεφθή κανείς διαφορετικά ή η να
αμφιβάλλει θα εσήμαινεν ότι δεν με γνωρίζει. Απαξ ξεκινήσω δεν σταματώ πλέον
μέχρι τέλους...».
Νίκη
στο μέλλον
Ετσι, ο Μουσολίνι από τον
«κεραυνοβόλο πόλεμο», κατά τα γερμανικά πρότυπα, περιοριζόταν στη... νίκη που
θα ερχόταν στο απροσδιόριστο μέλλον.
Η αντίστροφη μέτρηση προς
τη διπλή συντριβή του φασισμού (στα πολεμικά μέτωπα και στην Ιταλία) είχε
αρχίσει. Θα ενισχυθεί μετά το οικτρό τέλος της ιταλικής εαρινής επίθεσης.
Η...
φυλή προβάτων
Ο
Μεταξάς τις πρώτες ώρες του πολέμου. Ακόμη δεν είχε αντιληφθεί ότι η λαϊκή
ανάταση θα σάρωνε καθετί φασιστικό...
Όπως για κάθε φασίστα,
έτσι και για τον Μουσολίνι εχθρός ήταν κάθε λαός. Και ο ιταλικός: «Πνέοντας
μένεα (για το φιάσκο του "κεραυνοβόλου πολέμου"), ύβριζε τους στρατηγούς,
το στρατό, το λαό. Ωρύετο ότι η ιταλική φυλή είναι φυλή προβάτων, δεν αρκούν 18
χρόνια (από την επιβολή του φασισμού το 1922) για να τη μεταμορφώσουν.
Χρειάζονται 18 ή ίσως 180 αιώνες. Οι Ιταλοί εκραύγαζε είναι λαός που πρέπει να
τον έχεις... υπό τα όπλα από το πρωί ως το βράδυ και να χρησιμοποιείς ραβδί...
.» (Ι.Ε. Γκίκας: «Ο Μουσολίνι και η Ελλάδα»)
ΤΟ
ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ
Κατάληψη
του Βορρά και πορεία προς την Αθήνα
Η εισβολή της φασιστικής
Ιταλίας στην Ελλάδα αποφασίστηκε στην περίφημη συνεδρίαση στο Παλάτσιο Βενέτσια
τη 15η Οκτωβρίου 1940. Μόλις 90 λεπτά αρκούσαν για να καταστρωθεί από την
πολιτικο-στρατιωτική ηγεσία το σχέδιο.
Εκτός από τον Μουσολίνι
συμμετείχαν ο Τσιάνο, δεύτερος στη φασιστική ιεραρχία και υπουργός Εξωτερικών,
ο στρατάρχης Μπαντόλιο, αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, ο Σοντού, υπουργός
Στρατιωτικών, ο Τζακομίνι, γενικός διοικητής της Αλβανίας, ο Ροάτα, αρχηγός του
γενικού επιτελείου στρατού, και ο Πράσκα, ανώτατος στρατιωτικός διοικητής στην
Αλβανία.
Οπως προκύπτει από τα
πρακτικά που κρατήθηκαν ή συμπληρώθηκαν με «θεατρικό» τρόπο - προφανώς για να
δοξαστεί στους αιώνες η απόφαση!- ο Μουσολίνι έδωσε τις εξής εντολές:
• Σε πρώτη φάση θα
καταληφθούν Ήπειρος, Ζάκυνθος, Κεφαλονιά, Κέρκυρα, Θεσσαλονίκη...
• Σε δεύτερη, κατάληψη της
Αθήνας...
Ο ίδιος όρισε και την
ημερομηνία της επίθεσης. Θα ήταν η 26ηΟκτωβρίου, χωρίς ούτε μία ώρα
καθυστέρηση! Στο πολιτικό πλαίσιο της υπόθεσης ουδείς διέκρινε κάποιο πρόβλημα,
αν εξαιρεθεί η περίπτωση άμεσης ανάμειξης της Αγγλίας. Ο Ντούτσε την απέκλεισε.
Προεξοφλούσε, ακόμη, την ουδετερότητα της Γιουγκοσλαβίας και της Τουρκίας, ενώ
στη Βουλγαρία θα πρότεινε έξοδο στο Αιγαίο, αν ήθελε να πάρει μέρος.
Ο Τσιάνο, αναλύοντας την
κατάσταση, είπε ότι το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού πληθυσμού δεν θέλει να
πολεμήσει, βλέπει τα γεγονότα με πλήρη αδιαφορία, όπως θα δει και την ιταλική
εισβολή. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνταν και οι εκτιμήσεις του Τζακομίνι.
Η Ήπειρος, σύμφωνα με τους
υπολογισμούς του Πράσκα, θα καταλαμβανόταν σε 10-15 μέρες. Θα επακολουθούσε
διάλυση του συνόλου του ελληνικού στρατού. Προβλήματα έβρισκε μόνο στην πορεία
προς τη Θεσσαλονίκη, όχι λόγω της αντίστασης των Ελλήνων, που ως λαός δεν ήταν
πρόθυμος να πολεμήσει, αλλά από την κακοκαιρία.
Η κατάληψη της Ηπείρου και
της Πρέβεζας ήταν η βάση για την επιτυχή πορεία προς την Αθήνα διαβεβαίωνε. Σ'
αυτά ο Ντούτσε πρόσθεσε και τα νησιά του Ιονίου. «Βεβαίως», απάντησε...
Κάποιες αντιρρήσεις πρόβαλε
ο Μπαντόλιο. Για την κατάληψη της Ελλάδας, είπε, χρειάζονται 20 μεραρχίες, ενώ
στην Αλβανία υπάρχουν μόνο 9 και χρειαζόταν τρίμηνη προετοιμασία...
Αυτά, όμως, ήταν
λεπτομέρειες για τον Ντούτσε και διέταξε την εφαρμογή του σχεδίου.
Το
πρώτο αντιφασιστικό άρθρο στο «Εθνος»
«Μισούμε
τον αρχιφασίστα»
Η απάντηση στη φασιστική
ομιλία μίσους του Μουσολίνι δίνεται στο αλβανικό μέτωπο και στην Κορυτσά. Την
επομένη μέρα το «Εθνος» (φύλλο 19ης Νοεμβρίου 1940) αναλαμβάνει ν' απαντήσει
στον Ντούτσε.
Προφανώς δεν διέφυγε από
την ασφυκτική λογοκρισία, αλλά την ξεπερνούσε. Καθώς η εφημερίδα την ίδια μέρα
δεν διστάζει να γράψει για «αρχιφασίστα».
Οργή
Χαρακτηρισμός, που άλλοτε
θα προκαλούσε την οργή του καθεστώτος. Ήταν κι αυτό μια μικρή ένδειξη του
αντιφασιστικού πνεύματος, που διαπερνούσε, πια, την κοινωνία. Δεν ήταν η
μοναδική κι έδειχνε πόσο εύστοχος ήταν ο Γ. Σεφέρης, όταν σημείωνε ότι με την
απάντησή του στο ιταλικό τελεσίγραφο ο Μεταξάς ακύρωνε το ίδιο το καθεστώς του.
«Δεν μισούμεν», έγραφε το
«Εθνος», «το σύνολον του ιταλικού λαού, αλλά μισούμεν βαθέως και ανιάτως τον
δικτάτορα της Ρώμης και τους εκπροσώπους του, οι οποίοι μετέβαλον την ιταλικήν
κατοχήν της Δωδεκανήσου εις την αισχροτέραν υποδούλωσιν.
Μισούμεν τον Μουσολίνι και
τους ανθρώπους του, οι οποίοι εβομβάρδισαν τα γυναικόπαιδα εις την ανοχύρωτον
Κέρκυρα...
Διότι έστειλε τον
πρεσβευτήν του ως διαρρήκτην εις τας τρεις το πρωί... δια να δεχθή (η Ελλάδα)
την χειροτέραν ταπείνωσιν που επρότεινε ποτέ κράτος εις άλλο.
... Θέλων να συσκοτίση την
διαυγήν κρίσιν του λαού του, προέβη εις εμπαθές κήρυγμα μίσους, δια να εξάψη τα
κατώτερα συναισθήματα και να φανατίση...
Η Ελλάς θα έχη την μεγάλην
τιμήν, αγωνιζομένη δια την ελευθερίαν της, να συντελέση και εις την
απελευθέρωσιν του ιταλικού λαού...».
Τρεις μέρες αργότερα ακόμη
και ο Μεταξάς θα ονομάσει «δικτάτορα» (!) τον Μουσολίνι, που μια μέρα ο
ιταλικός λαός θα «κανονίσει τους λογαριασμούς» μαζί του! Αντιδικτατορικός και ο
Έλληνας δικτάτωρ...
Οι
κρίσιμες μέρες
Από
την προδοσία στην κήρυξη του πολέμου
11
Οκτωβρίου: Ο Μουσολίνι ανανεώνει την απόφαση για επίθεση κατά της
Ελλάδας. Αφορμή η «προδοσία» του Χίτλερ να θέσει υπό τον έλεγχό του τη Ρουμανία
και τις πετρελαιοπηγές της, χωρίς να τον ενημερώσει.
13
Οκτωβρίου: Ο Ντούτσε ορίζει στις επαφές με τους πιο στενούς
συνεργάτες του την 26η Οκτωβρίου ως ημέρα εισβολής στην Ελλάδα. Ο καθορισμός
σχετίζεται με την ημερομηνία επικείμενης συνάντησής του με τον Χίτλερ.
15
Οκτωβρίου: Στην ιστορική σύσκεψη στο Παλάτσιο Βενέτσια η 26η
Οκτωβρίου θεωρείται πια δεδομένο ως ημέρα της κήρυξης του πολέμου. Ουδείς από
τους παρόντες στη σύσκεψη φέρνει αντιρρήσεις.
18
Οκτωβρίου: Καθώς έφτανε η ώρα της επίθεσης, οι στρατιωτικοί, λόγω
ανετοιμότητας του ιταλικού στρατεύματος, προσπάθησαν πείσουν τον Μουσολίνι να
τη μεταθέσει. Το μόνο που έγινε, τελικά, ήταν μια διήμερη αναβολή. Έτσι
ορίστηκε η 28η Οκτωβρίου...
27
Οκτωβρίου: Για την κήρυξη
του πολέμου ενημερώνονται Γερμανία, Ουγγαρία και Ιαπωνία.
Τ. Κατσιμάρδος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου