ΤΟ ΜΑΤΙΑΣΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΞΟΡΚΙΑ

ΤΟ ΜΑΤΙΑΣΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΞΟΡΚΙΑ

Η δοξασία ότι το ανθρώπινο μάτι μπορεί να προκαλέσει κακό, που είναι γνωστή με την ονομασία «βασκανία» ή «μάτιασμα», υπάρχει από τα αρχαία χρόνια, διατηρήθηκε στο πέρασμα τόσων αιώνων και υφίσταται ακόμη και σήμερα.

Η βασκανία, όπως πιστεύεται, προκαλείται από άτομα τα οποία νιώθουν θαυμασμό, ζήλια, φθόνο κ.λπ. για την ομορφιά ή τα πλούτη γνωστών ή αγνώστων προσώπων τους. Η επίδραση της βασκανίας συνήθως προκαλεί ζαλάδα, πονοκεφάλους, αδυναμία και σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να επιφέρει ακόμα και θάνατο. Στο βιβλίο του Ένα Νίσεν «Το μεγάλο Μυστικό» (1926), αναφέρονται οι θάνατοι που προκάλεσε ο τραγουδιστής Μάσολ που ήταν γνωστός για το «κακό» του μάτι.

Όπως λέει το βιβλίο, στις 11 Ιανουαρίου 1858, καθώς ο Μάσολ είχε στρέψει το βλέμμα του ψηλά στο σημείο που ήταν ο μηχανικός του θεάτρου και καθώς έψελνε τη «Μονωδία της κατάρας» στην οποία παρακαλούσε τις αιώνιες δυνάμεις να εισακούσουν την κατάρα του κατά των εχθρών του, ξαφνικά ο μηχανικός του θεάτρου έπεσε και πέθανε ακαριαία. Το γεγονός αυτό προκάλεσε τόσο μεγάλη ταραχή που μόνο μετά από δεκαπέντε ημέρες ο Μάσολ έδωσε πάλι παράσταση. Όταν άρχισε η «Μονωδία της κατάρας» δεν προσήλωσε το βλέμμα του ψηλά, αλλά κοίταξε την ορχήστρα που ήταν κοντά του. Μόλις όμως τελείωσε η μονωδία ο αρχιμουσικός Χάμπενεκ αδιαθέτησε και την τρίτη ημέρα πέθανε. Στην τρίτη παράσταση του έργου ο Μάσολ κοίταξε ένα θεωρείο το οποίο ήταν άδειο. Όταν όμως άρχισε να ψέλνει τη γνωστή μονωδία μπήκε στο θεωρείο ένας έμπορος ο οποίος την επομένη μέρα πέθανε από συγκοπή. 

 Eugène Massol

Το ξεμάτιασμα γίνεται με μια συνταγή που είναι γνωστή σε αρκετούς ανθρώπους: Όταν νιώθουμε τα συμπτώματα της βασκανίας, ρίχνουμε σ' ένα ποτήρι με νερό 3 σταγόνες λάδι οι οποίες αν ενωθούν και σχηματίσουν μάτι, γίνουν δηλαδή σαν το ανθρώπινο μάτι, τότε μας έχουν ματιάσει. Για να ξεματιαστούμε πρέπει να φέρουμε κάποιον που να ξέρει πώς να ξεματιάζει. Αυτός ο «ειδικός» βεβαιώνεται πρώτα για το μάτιασμα, και ρίχνει μερικές σταγόνες λάδι στο νερό. Αν οι σταγόνες διαλυθούν ο άνθρωπος είναι ματιασμένος. Τότε ο ειδικός βρέχει τα δάκτυλα του στο ίδιο το νερό, σταυρώνει τον άρρωστο και τον ποτίζει, δηλαδή του δίνει να πιει. Υπάρχουν, όμως, και άλλες, πιο πολύπλοκες συνταγές: ο άνθρωπος που ξεματιάζει ρίχνει το μονόκερο (κέρατο μυθικού ζώου) ή ασημένιο σταυρό στο νερό. Αν βγουν φυσαλίδες, ο άνθρωπος είναι ματιασμένος.

Ρίχνει γαρίφαλο στη φωτιά και παρατηρεί αν σκάσει ή όχι. Στην περίπτωση που θα σκάσει, είναι ματιασμένος. Αυτοί που ξεματιάζουν λένε διάφορες προσευχές και ευχές που δεν τις μαρτυρούν σε κανέναν, γιατί πιστεύουν ότι αν «γνωρίσουν» την τεχνική του ξεματιάσματος και σε άλλους τότε χάνουν την ικανότητα τους αυτή. Μόνο λίγο πριν πεθάνουν, διαλέγουν κάποιον, που είναι συνήθως γυναίκα, και του μαθαίνουν τις προσευχές και οτιδήποτε άλλο χρειάζεται να γνωρίζουν για να ξεματιάζουν.

Επειδή θεωρείται ότι τα παιδιά ματιάζονται πιο εύκολα, για να τα προφυλάξουμε από τη βασκανία παίρνουμε ένα σκόρδο το οποίο έχουμε σκεπάσει με χάνδρες που έχουν διάφορα χρώματα το τοποθετούμε πάνω του και δίπλα του βάζουμε μία βελόνα ή καρφίτσα. Μετά παίρνουμε λίγη καπνιά ή μαύρο μελάνι, με το οποίο το αλείφουμε ελάχιστα. Είναι δυνατόν όμως σε ορισμένες περιπτώσεις αυτά τα προφυλακτικά μέσα, επειδή το «κακό μάτι» είναι πάρα πολύ δυνατό, να μην προστατέψουν το παιδί και τότε ματιάζεται. Σε αυτή την περίπτωση, αν μάθουμε ποιος είναι ο υπαίτιος, αφαιρούμε, χωρίς όμως να το καταλάβει, ένα κομμάτι από τα ρούχα του, το τοποθετούμε σε θυμιατήρι με λιβάνι και λιβανίζουμε το ματιασμένο παιδί. Αντί για ένα κομμάτι ρούχο, μπορούμε να κόψουμε ένα μικρό κομμάτι ξύλο από την πόρτα ή το παράθυρο του και μετά ακολουθούμε την ίδια πάλι τεχνική.

Η άποψη της Εκκλησίας σχετικά με το μάτιασμα εκφράζεται πολύ γλαφυρά στο βιβλίο «Εκκλησία και Μάγια», στο οποίο ο Αρχιμανδρίτης Νικόλαος Πρωτοπαπάς γράφει:

«Κάθε ξόρκι έχει μαγική προέλευση. Πολλοί συνηθίζουν να φτύνουν κάποιον άνθρωπο ή κάποιο αντικείμενο για να μην το πιάσει το μάτι. "Να σε φτύσω να μη βασκαθείς , είναι μία συνηθισμένη φράση που απευθύνεται σε ανθρώπους τους οποίους θαυμάζουμε για τα προσόντα και την ευτυχία τους. Εκείνος που φτύνει, ασχημίζει την εικόνα του Θεού και ρυπαίνει τον ίδιο τον Χριστό του οποίου μέλος είναι κάθε Χριστιανός. Άρα, το φτύσιμο είναι πράξη εξευτελισμού και διαπομπεύσεως. Είναι πράξη βλασφημίας κατά του Χριστού, του οποίου ναός είναι το σώμα κάθε βαπτισμένου πιστού. Ο διάβολος, το "ακάθαρτον πνεύμα" όπως ονομάζεται από τον Κύριο, επιθυμεί τον μολυσμό του πιστού. Όντας εκείνος ακάθαρτος επιδιώκει να επιφέρει και στον άνθρωπο την ακαθαρσία. Όταν λοιπόν ο γοητευτής κάνει ο,τι θα έκανε ο διάβολος, όταν ο εξορκιστής λερώνει με τον εξευτελιστικό αυτό τρόπο την εικόνα του Χριστού, τότε δεν χρειάζεται να επέμβει εκείνος. Μόνος του ο άνθρωπος παραδίνει τον συνάνθρωπο του στην εξουσία του Σατανά».

 

Το ότι τα «ξόρκια» είναι σατανικά, αποδεικνύεται και από τα όργανα που χρησιμοποιούν. Τέτοια όργανα χρησιμοποιεί και η μαγεία. Το μαυρομάνικο μαχαίρι, η κόκκινη κλωστή, η πεντάλφα, η κασιδιάρα πέτρα, οι σταγόνες του λαδιού, τα αναμμένα κάρβουνα, το κόκκινο πανί κ.ά., αποδεικνύουν τη μαγική τους προέλευση. Στο βιβλίο «Απίθανες πιθανότητες» των Λουί Πάουελς και Τζακ Βερζιέρ αναφέρονται τα παρακάτω σχετικά με τα πειράματα που έχουν διεξαχθεί στην ΕΣΣΔ σχετικά με τη βασκανία:

Στις συνεδρίες εκπαίδευσης, αποδείχθηκε ότι ο εγκέφαλος του Ντούροφ, που ήταν ένας από τους διάσημους θηριοδαμαστές της εποχής του, εξέπεμπε κύματα υψηλής συχνότητας. Δυστυχώς, εκείνο τον καιρό τα όργανα που χρησιμοποιούσαν για ν' αποδείξουν και να μετρήσουν τέτοια ραδιοκύματα, ήταν ακόμα πολύ πρωτόγονα, κι επομένως δεν ήταν δυνατόν να τεκμηριώσουν την ύπαρξη αυτής της ακτινοβολίας με κάποια επιστημονική ακρίβεια. Ο Ντούροφ ίσως να μην υπήρξε επιστήμονας, αλλά ήταν βέβαια ένας έξυπνος παρατηρητής. Μεταξύ άλλων, ήταν πεπεισμένος ότι τα μάτια των ανθρώπων και των ζώων εκπέμπουν ακτίνες. Είχε παρατηρήσει ότι το ανθρώπινο βλέμμα μπορεί να δαμάσει και τα πιο άγρια ζώα. Επιπλέον, έκανε πειράματα για την πολύ γνωστή αλλά ακόμα ανεξήγητη επενέργεια του να κοιτάζει κανείς επίμονα στο πίσω μέρος του λαιμού του ανθρώπου, διάλεγε ανθρώπους που δεν είχαν ιδέα τι επρόκειτο να κάνει, και προσήλωνε το βλέμμα του ακίνητο στο πίσω μέρος των λαιμών τους. Πάντοτε, το πρόσωπο το οποίο κοίταζε επίμονα, έστρεφε το κεφάλι του. Ο Ντούροφ προκάλεσε τους επιστήμονες να εντοπίσουν και ν' αποδείξουν την ακτινοβολία που εκπέμπει το ανθρώπινο μάτι, αλλά ποτέ δεν δόθηκε επαρκής απόδειξη για το θέμα αυτό. Εν τω μεταξύ, όμως, το έργο του συνεχίστηκε.

Οι Σοβιετικοί πίστευαν ότι θα μπορούν να τεκμηριώσουν την ύπαρξη ακτινοβολίας που πηγάζει από το μάτι ενός ατόμου και απορροφάται από την επίφυση ενός άλλου ατόμου. Το 1959 διαβάστηκε μία έκθεση σ' ένα συνέδριο φυσιολόγων στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής, στην οποία αναφερόταν ότι ο ηλεκτρικός ερεθισμός της επίφυσης σ' ένα ανθρώπινο πειραματόζωο, είχε προκαλέσει ψευδαισθητικές εντυπώσεις φωτός.

Ο Ντούροφ είχε κάνει ακριβείς έρευνες των εκδηλώσεων παράλυσης η οποία προκαλείται σε ορισμένα ερπετά και ψάρια από το βλέμμα των ανθρώπων. Αυτές οι έρευνες εξετάζονται πάλι σήμερα και οι ερευνητές υποθέτουν ότι το μάτι εκπέμπει μία ηλεκτρομαγνητική ακτίνα. Το μήκος της υπολογίζεται στα οκτώ εκατοστά του χιλιοστού, δηλαδή κάπου ανάμεσα στα ραδιοκύματα και στις υπέρυθρες ακτίνες.

Αν τελικά αποδειχθεί ότι το μάτι απελευθερώνει ακτινοβολία και τη λαμβάνει η επίφυση, τότε πολλές παραδοσιακές αντιλήψεις για την ψυχολογία, θα πρέπει να εγκαταλειφθούν.

Τα φυλακτά

Η λαϊκή παράδοση θεωρεί ότι ένας τρόπος για να αποφύγουμε τη βασκανία είναι τα φυλακτά, τα οποία έχουμε πάντοτε μαζί μας ή τα φοράμε, και όπως πιστεύουν πολλοί έχουν την ιδιότητα να απορροφούν ή να διώχνουν τις βλαπτικές ακτινοβολίες που προκαλεί το μάτιασμα.

Το φυλακτό μπορεί να είναι ένα ομοίωμα του ματιού, το οποίο είναι σκαλισμένο σε ασήμι ή σε πολύτιμες πέτρες και το περιβάλλει ένα ακτινωτό στεφάνι. Πάνω στο φυλακτό υπάρχουν ονόματα δύναμης όπως «Ο Σωτήρας νικά πάντοτε το κακό», ενώ το φυλακτό έχει ένα ειδικό χρώμα, σχετικό με την ημέρα γέννησης του ατόμου που το χρησιμοποιεί.

Τα κοινά φυλακτά περιέχουν επίσης διάφορα ειδικά φυτά κατά της βασκανίας, όπως είναι το ινδικό γαρίφαλο, ο βασιλικός, το δενδρολίβανο και το έλατο. Άλλα φυλακτά περιέχουν μόνο Τίμιο Ξύλο, ενώ πολλοί θεωρούν ότι ένας συνηθισμένος σταυρός που τον φοράμε, είναι το πιο αποτελεσματικό μέτρο για την αποτροπή της βασκανίας. Τα μωρά, που πιστεύεται ότι κινδυνεύουν περισσότερο από τη βασκανία, τ’ ασημώνει ο νονός, δηλαδή τους χαρίζει ένα ασημένιο ή χρυσό φυλακτό, ένα ματόχαντρο.

Άλλα στοιχεία σχετικά με τα φυλακτά μας παρέχει το βιβλίο «Η αρχαία τέχνη της απόκρυφης θεραπείας» του Έρικ Μεπλ, που γράφει:

«Από τις μεσαιωνικές πραγματείες για τις θαυματουργές ιδιότητες των πολύτιμων λίθων, μαθαίνουμε ότι τα βασκάνια και τα φυλαχτά που περιείχαν τέτοιους λίθους παρείχαν ειδική προστασία κατά του βάσκανου ματιού ("κακού ματιού") — μ άλλα λόγια, κατά της κακόβουλης δύναμης στα μάτια ατόμων που έχουν κακές διαθέσεις, ειδικά οι μάγισσες, για να προκαλέσουν αρρώστιες ή θάνατο στους εχθρούς τους. Ένας από αυτούς τους λίθους όμως, ο οπάλιος, κατείχε από μόνος του μία κακόβουλη δύναμη.

Ανάμεσα στις μαγικές πέτρες που συχνά φορούσαν για την προστασία κατά του κακού ματιού ήταν και ο άσπρος και καστανός μαλαχίτης, όπως επίσης και το κοράλλι. Οι μπλε χάντρες είχαν τις ίδιες προστατευτικές ιδιότητες.

Υπήρχε, όμως, μια τεράστια ποικιλία στον τύπο της πέτρας που προτιμούσαν για την προστασία κατά του κακού. Στην Περσία προτιμούσαν τον καστανόχρωμο αχάτη, ενώ στην Ινδία τον όνυχα. Διαμάντια και χρυσόλιθους φορούσαν στο αριστερό χέρι γιατί τα θεωρούσαν αποτελεσματικά κατά των ασθενειών του ματιού που είχαν προκληθεί από το κακό μάτι.

Στα χρόνια του Μεσαίωνα, το κακό μάτι εθεωρείτο συχνά υπεύθυνο για ένα μεγάλο αριθμό ασθενειών, τον πυρετό, τους κολικούς, τους πόνους στα πόδια, την ευλογιά, ακόμα και το θάνατο. Αλλά οι πολύτιμοι λίθοι που παρείχαν προστασία, ήταν μόνο γι' αυτούς που μπορούσαν να πληρώσουν τις υψηλές τιμές που εζητούντο. Σε μερικές από τις παλαιότερες πραγματείες, θεωρούσαν το κεχριμπάρι καλό προληπτικό φάρμακο για το παραλήρημα, όταν ο ασθενής το έπαιρνε με τη μορφή σκόνης ή το φορούσε σαν βασκάνιο. Το χρυσό κεχριμπάρι μαζί με αττικό μέλι το χορηγούσαν σαν θεραπευτικό σε ασθένειες στομάχου».

Μάτιασμα και βάσκαμα στη λαϊκή μας παράδοση, είχαν ένα διαφορετικό νόημα. Τη μετάδοση της επίδρασης, την επαφή, σχεδόν πάντα κακή, διαμέσου της αφής, του λόγου και πάνω απ' όλα του βλέμματος.

Η δοξασία του ματιάσματος — πολύ διαδεδομένη σ' όλα τα μέρη του κόσμου — έχει τις ρίζες της στους αρχαιότατους χρόνους και αναφέρεται και στη Βίβλο.

Οι διάφορες εξηγήσεις που από καιρό προτείνονται βασίζονται στην υπόθεση ότι μία οποιαδήποτε κόρη οφθαλμού (κακό μάτι σε πολλές γλώσσες) μπορεί να εκπέμπει ρεύματα ή δυνάμεις, ή μια κάποια επίδραση καλή ή κακή. Έτσι ο Μέσμερ ερμήνευε το κακό μάτι μέσα απ’ τη σκοπιά της φυσικής μαγείας. Στην εποχή του διαφωτισμού γεννήθηκε μία θεωρία με κάποιες αναφορές στην τηλεπάθεια. Εκείνο που μπορεί να γίνει αποδεκτό είναι ότι πρόκειται για μία μορφή αυθυποβολής που υπάρχει σ' όλους όσοι πιστεύουν στο κακό μάτι, πράγμα που το κάνει να έχει αποτελέσματα. Είναι δυνατόν λοιπόν να υπάρχει μια τέτοια δύναμη που να μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το άτομο, ιδιαίτερα αν έχει αδύνατα νεύρα. Σύμφωνα με τον Β.Μ. Μπουσκάινο, διευθυντή της Νευρολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου του Μπάρι, η αρνητική αυθυποβολή μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε απροσεξίες, σε λαθεμένες πράξεις που μπορούν να προκαλέσουν ατυχήματα.

Απ' αυτό το σημείο, μέχρι να αποδώσει κανείς τις τυχαίες περιπτώσεις στο κακό μάτι, η απόσταση είναι μικρή, ιδιαίτερα αν υπάρχουν εκείνες οι συνθήκες που επηρεάζουν και εντυπωσιάζουν.

"ΔΙΠΛΟ ΤΗΛΕΡΑΜΑ"