Νίκου Αμμανίτη : Ιουλιανά

ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ & ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

μέσα στον χρόνο

Ιουλιανά

Tου Νίκου Αμμανίτη

Ήταν 16η Ιουλίου. Καταμεσής ενός καλοκαιριού σε όλα όμοιου με τα αθηναϊκά καλοκαίρια. Οι εργαζόμενοι έπαιρναν τις άδειές τους, που φέτος συνοδεύονταν από ένα έξτρα δεκαπενθήμερο μισθού, το επίδομα αδείας, που καθιέρωσε η κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου του παππού Γεωργίου Παπανδρέου.

Η Αθήνα ερήμωνε και όσοι πήγαιναν εκείνο το πρωί στις δουλειές τους διαπίστωναν μια διάχυτη νευρικότητα και πως όλοι κρατούσαν πρωινές εφημερίδες. Πολλοί στέκονταν και συζητούσαν μεγαλόφωνα, λες και τσακώνονταν, αν και μερικοί πράγματι τσακώνονταν. Κάτι αποκαΐδια στα ρείθρα των πεζοδρομίων μαρτυρούσαν πως χτες στο κέντρο είχε γίνει «το σώσε». Ήσαν απομεινάρια από τα σπασίματα και τα καψίματα των οργισμένων διαδηλωτών, που διέφυγαν της προσοχής των συνεργείων, που καθάριζαν ολονυχτίς την πόλη. Εκείνο που ανέτρεψε την ειρηνική ζωή της πρωτεύουσας, μεταβάλλοντάς την σε πεδίο μάχης, ήταν πράγματι κάτι το ασυνήθιστο: Χθες, 15η Ιουλίου, το απόγευμα, ο βασιλιάς «απέλυσε» από πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου και διόρισε νέα κυβέρνηση. Ο λαός όμως, που δεν σηκώνει τέτοιες πρωτοβουλίες, ξεσηκώθηκε και αντέδρασε εκτός πρωτοκόλλου…

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τον σπόρο της πολιτικής ανωμαλίας έριξε, τον παρελθόντα Φεβρουάριο, ο πρόεδρος της ΕΡΕ Π. Κανελλόπουλος σε ομιλία του στην πλατεία Κλαυθμώνος, επί τη επετείω ενός έτους διακυβερνήσεως της χώρας από την Ένωση Κέντρου. Κάλεσε τότε τους κεντρώους βουλευτές να διώξουν τον Παπανδρέου, και δήλωσε πως ανελάμβανε να στηρίξει οποιαδήποτε κυβέρνηση Κέντρου, αρκεί να μην ήταν ο Παπανδρέου πρωθυπουργός, διακηρύσσοντας: «Δεν θα αφήσουμε η Βόρειος Ελλάδα να γίνει Βόρειο Βιετνάμ»… Δεν έπεσε σε ώτα μη ακουόντων η προτροπή. Μέχρι κι ο βασιλιάς τσίμπησε. Ήταν, βλέπετε, και ο πρόσφατα επανακάμψας υιός Παπανδρέου, ο Ανδρέας, που υπουργοποιήθηκε στο πιτς φιτίλι, και τα παραδοσιακά στελέχη της ΕΚ ένιωθαν την καρέκλα τους να τρίζει, ενώ η διαδοχή στην αρχηγία μεταβαλλόταν σε όνειρο απατηλό. Έτσι άρχισαν να θεριεύουν στο κόμμα ο φθόνος και η δυσπιστία. Ουσιαστικά το Κέντρο ήταν ένα μωσαϊκό καπετανάτων από την άκρα Δεξιά έως την άκρα Αριστερά. Ο πρώτος που ξιφούλκησε κατά του… Παπανδρεϊσμού ήταν ο Πάνος Κόκας με την εφημερίδα «Ελευθερία», αποκαλώντας με κύριο άρθρο τον Ανδρέα «ανευθυνοϋπεύθυνο». Η «Ελευθερία» ήταν μια ανωτάτης κλάσεως εφημερίδα, που κυκλοφορούσε με το σλόγκαν «Η Ελλάς είναι δημοκρατική». Στενό δεσμό μαζί της είχε ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και πάντοτε ο ένας απηχούσε τη γνώμη του άλλου. Γι’ αυτό, όταν ξέσπασε η ιουλιανή κρίση η πατρότητά της αποδόθηκε στον Μητσοτάκη, χωρίς ποτέ αυτό να διαψευστεί. Και φθάνουμε στον Ιούλιο του 1965. Η ζωή προχωρά με τις συνήθεις ίντριγκες, τις συνήθεις συνωμοσίες, και το σύνηθες λάδι στη φωτιά που έριχναν οι εφημερίδες. Ο νεαρός βασιλιάς ποιούσε τις διατριβές του στην Κέρκυρα, όπου η εγκυμονούσα βασίλισσα Άννα-Μαρία ήταν στην ώρα της και περίμενε να φανεί ο πελαργός.

Κακά προαισθήματα βασάνιζαν τον γέρο Παπανδρέου στο Καστρί, καθώς ο υπουργός Ανδρέας Παπανδρέου επήγε επίσημη επίσκεψη στην Κύπρο, απ’ όπου επέστρεψε με την επίσημη κατηγορία ότι οργάνωσε εκεί την παραστρατιωτική οργάνωση ΑΣΠΙΔΑ. Τόσο ο ίδιος όσο και τα φερόμενα ως μέλη της το αρνήθηκαν βρίζοντας. Αλλά άρχισαν ανακρίσεις. Ονόματα όπως Μπουλούκος, Παπατέρπος, Τόμπρας, και άλλα, παρελαύνανε στις στήλες των δεξιών εφημερίδων, ενώ οι δημοκρατικές μιλούσαν για ποταπή σκευωρία. Υπουργός Εθνικής Αμύνης ήταν ο Πέτρος Γαρουφαλιάς, που είχε «παντρευτεί» την μπύρα ΦΙΞ, μέσω της χήρας Καρόλου Φιξ, την οποία στεφανώθηκε από αίσθημα. Ο Γαρουφαλιάς υπήρξε μέντωρ και χορηγός του Γεωργίου Παπανδρέου, ο οποίος έπινε νερό στο όνομα του. Μα τώρα ένιωθε όπως ο Αγαμέμνων όταν θα σκότωνε την Ιφιγένεια για να φυσήξει ούριος άνεμος και έπρεπε να τον μιμηθεί και να εξωπετάξει τον Γαρουφαλιά, αναλαμβάνοντας ο ίδιος το υπουργείο, μπας και μπαλώσει τα αμπάλωτα.

Η πολιτική κατάσταση καθημερινά γινόταν εκρηκτική. Βασιλιάς και πρωθυπουργός ανταλλάσανε επιστολές, όπου με μοναδική καλλιέπεια κατηγορούσε ο ένας τον άλλον για παλιανθρωπιές. Τις επιστολές μετέδιδε αυτούσιες το ραδιόφωνο και οι ακροαταί αποθαύμαζαν τον πλούτο του λεξιλογίου της ελληνικής γλώσσας. Ο Γαρουφαλιάς δεν παραιτείτο. Ο Ηλίας Μπρεδήμας ωρυόταν εναντίον του. Ο Παπανδρέου επέμενε να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο Εθνικής Αμύνης αλλά ο βασιλιάς αρνιόταν. Οργίαζαν οι μυστικοσύμβουλοι αμφοτέρων και κανονίστηκε ραντεβού μεταξύ βασιλέως και πρωθυπουργού για να τα πούνε και να τα βρουν. Τα είπαν, αλλά δεν τα βρήκαν. Και τότε ο Γέρος, δασκαλεμένος από τον υιό, ξεστόμισε τον κεραυνό: «Αύριο θα σας υποβάλω την παραίτησή μου!» Ήρεμος ο μεγαλειότατος, δασκαλεμένος από τον Αρναούτη, αποκρίθηκε: «Μου αρκεί και η προφορική σας δήλωση!» Έτσι, η λέξη «τέως» προστέθηκε πριν το αξίωμα που κατείχε προ ολίγου ο παππούς Γεώργιος Παπανδρέου. Ο άναξ, που ποτέ δεν ανέβαλλε για αύριο ό,τι μπορούσε να κάνει σήμερα, έτριψε από χαρά τα χέρια του και κάλεσε τον πρόεδρο της Βουλής Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα να σχηματίσει κυβέρνηση. Αμέσως ο Νόβας τη σχημάτισε, με δύο μόνον μέλη, κρίνοντας πως περισσότεροι είναι περιττοί.

Σε λίγο η Αθήνα άρχισε να καίγεται…