Ο Τάλως και τα ρομπότ στην Αρχαία Ελλάδα

Δίδραχμο της Φαιστού, 280 π.Χ. Ο φτερωτός Τάλως οπλισμένος με πέτρα.

Ρομπότ στην Αρχαία Ελλάδα

Του Σωκράτη Αικατερινίδη

Η ιδέα να κατασκευάσει ο άνθρωπος ένα μηχανικό ον, που θα είχε ανθρώπινη μορφή ή άλλες μορφές, δεν είναι καινούργια, ούτε παρουσιάστηκε για πρώτη φορά αυτό τον αιώνα. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, αλλά και σε πολλούς αρχαίους έλληνες συγγραφείς, όπως ο Ησίοδος, ο Όμηρος και ο Πλάτωνας, όπως ισχυρίζονται οι ερευνητές, υπάρχουν περιγραφές που αναφέρονται σε μηχανικά όντα, τα οποία θυμίζουν ρομπότ.

Το πρώτο ρομπότ της αρχαιότητας, όπως αναφέρει ο Ησίοδος, ήταν η Πανδώρα, την οποία έπλασε ο θεός Ήφαιστος έπειτα από εντολή του Δία. Η Πανδώρα πλάστηκε από χώμα και νερό, η δε μορφή της ήταν όμοια με τη μορφή αθάνατης θεάς. Μετά, η θεά Αθηνά και οι Χάριτες έβαλαν στο μαλακό λαιμό της χρυσά στολίδια και τη στεφάνωσαν με λουλούδια της άνοιξης. Αυτό το ρομπότ ονομάστηκε Πανδώρα, γιατί όλοι της έδωσαν από ένα δώρο.

Εκτός από την Πανδώρα, ο Ήφαιστος ήταν δημιουργός δύο χρυσών αγαλμάτων, που ήταν όμοια με ζωντανούς εφήβους, στα οποία είχε δώσει ευφυΐα, δύναμη και ζωή. Αυτά τα αγάλματα, καθώς ο Ήφαιστος ήταν κουτσός, τον βοηθούσαν να βαδίζει άνετα, και δεν απομακρύνονταν ποτέ από κοντά του. Επίσης, είχε χαλκεύσει τρίποδες που μπορούσαν να μετακινούνται από τη θέση τους, να τον βοηθούν στις δουλειές του και να επιστρέφουν, όταν τελείωναν οι εργασίες τους, αυτόματα στις θέσεις τους.

Όμως, ο παντοδύναμος τεχνίτης Ήφαιστος δεν περιορίστηκε σ' αυτά. Κατασκεύασε για το εργαστήριο του φυσερά τα οποία, υπό τις διαταγές του, έκαναν τις φλόγες να ζωηρεύουν. Φυσούσαν συγχρόνως είκοσι φωτιές και σκόρπιζαν τόση θερμότητα όση χρειάζονταν οι εργασίες που είχε στο νου του ο Ήφαιστος. Ακόμα, όπως αναφέρει ο Ομηρος, είχε κατασκευάσει αργυρούς και χρυσούς σκύλους που ήταν αθάνατοι και αιώνια νέοι, για να φυλάνε το ανάκτορο του Βασιλιά Αλκίνοου. Δηλαδή ρομπότ, προγραμματισμένα να προστατεύουν συγκεκριμένο χώρο από κάθε κίνδυνο.

Το πιο διάσημο ρομπότ της αρχαιότητας είναι ο Τάλως, που σημαίνει ήλιος - η αρχαία κρητική ονομασία για τον ήλιο. Κατασκευαστής του θεωρείται και πάλι ο Ήφαιστος. Ήταν ένας χάλκινος άντρας του οποίου η αποστολή ήταν να προστατεύει την Κρήτη από άλλους λαούς που θα προσπαθούσαν να την κατακτήσουν. Γι' αυτό, όταν πλησίαζαν στις ακτές της Κρήτης εχθρικά πλοία, τους πετούσε με την τρομακτική δύναμη που διέθετε τεράστιους ογκόλιθους και με αυτό τον τρόπο είτε τα βούλιαζε είτε τα ανάγκαζε να φύγουν. Παρ' όλα αυτά, όταν κάποιος εχθρός κατόρθωνε να φτάσει στην Κρήτη, ο Τάλως τον έπιανε και τον ακουμπούσε πάνω στο στήθος του που γινόταν πύρινο.

Ο Τάλως ήταν άτρωτος από παντού, επειδή ήταν χάλκινος, και την ενέργεια του την έπαιρνε από τη μοναδική φλέβα που διέθετε, μέσα στην οποία κυλούσε το θεϊκό «ζωοποιόν» υγρό, ο ιχώρ. Αυτή η φλέβα ξεκινούσε από το λαιμό και κατέληγε στη φτέρνα του, και έκλεινε με μια λεπτή μεμβράνη ή με ένα καρφί.

Για το θάνατο του Τάλω λέγονται τα εξής: όταν η Αργώ πλησίασε κάποια ακτή στην Κρήτη, οι Αργοναύτες βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον Τάλω. Τρομοκρατήθηκαν και ετοιμάζονταν να αποπλεύσουν, αλλά η Μήδεια χρησιμοποίησε τη μαγική της δύναμη για να τον ακινητοποιήσει. Έπειτα του έβγαλε το καρφί (ή τη μεμβράνη) από τη φλέβα που του έδινε ζωή, με αποτέλεσμα να τρέξει όλη η ζωτική του δύναμη και να πεθάνει.

Εκτός από τον Ήφαιστο ένας άλλος τεχνίτης της αρχαιότητας, ο γνωστός Δαίδαλος που έζησε κατά την εποχή του Μίνωα, όπως αναφέρουν οι αρχαίοι συγγραφείς Όμηρος, Πλάτωνας και Πίνδαρος, έφτιαχνε αγάλματα τα οποία προίκιζε με ζωή και κίνηση. Όμως, επειδή ήταν άτακτα και ζωηρά, τα έδενε ώστε να μη φεύγουν. Απ' αυτό το γεγονός μπορούμε να υποθέσουμε ότι δεν είχε πετύχει τον τέλειο προγραμματισμό τους...

Πηγή:

«Καθημερινη/Ερευνητές» 17.10.1999