ΚΡΗΤΗ 10.9.1944 Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΠΟΤΑΜΩΝ

Σχολή των Ασωμάτων

ΚΡΗΤΗ 10.9.1944 Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΠΟΤΑΜΩΝ

Αναμνήσεις από τα μεγάλα χρόνια της κατοχής

Στο Μητάτο της Βισταγής (Μπισταής), κάτω από τη σκέπη του Ψηλορείτη, γίνονταν σύναξη αρματωμένων. Γι αυτή τη σύναξη ξεκίνησαν να πάνε και οι 13 περίπου Αγιογαληνιώτες το αξέχαστο εκείνο πρωινό, στις 10 του Σεπτέμβρη στα 1944. Ξεκίνησαν όμως άοπλοι αυτοί, με τα «βουργιάλια» στον ώμο, στρατοκόποι σε δίσεχτους καιρούς, για να βρεθούν αργότερα πάνοπλοι με τα λάφυρα της νίκης πού αξιώθηκαν να κερδίσουν από τον τραχύ καταχτητή. Πρώτος σταθμός τους ήταν τα Πλατάνια, στους πρόποδες του Ψηλορείτη από όπου χωρίς καθυστέρηση, βρέθηκαν στα απάτητα λημέρια τους.

Είχε προηγηθεί η απαγωγή του γερμανού στρατηγού Κράιμπερ και τα δεινά πού ακλούθησαν την παράτολμη αυτή ενέργεια είχαν βυθίσει σε πένθος βαρύ και τα Αμαριώτικα χωριά και πάνω οπ’ όλα, το Γερακάρι και το Άνω Μέρος. Πάνω από διακόσια άτομα θρήνησε η παντέρμη Κρήτη γι’ αυτή την αποκοτιά. Αλλά δεν αρκέστηκαν οι Ούννοι στο αίμα των αθώων : Κουρσάροι πανίσχυροι ακόμη και προς τη δύση του μεγάλου τους ονείρου για παγκόσμια επικράτηση, λεηλάτησαν με τον ίδιο ζήλο πού έσπρωχναν στο θάνατο γυναίκες, παιδιά και άντρες, τό βιός των άτυχων αλλά περήφανων αυτών χωριών.

Κούρσος ολόκληρο, πρόβατα , γίδια, βόδια, ασημένια αντικείμενα και πολύτιμα νοικοκυρεμένα είδη - κόποι και αγώνες μιας ζωής - ήταν μερικά από τα πολύτιμα λάφυρα πού είχαν αρπάξει οι ''ξανθοί ιππότες του Βορρά" .

Στη γερμανοκρατούμενη Σχολή των Ασωμάτων συσσώρευαν τα λάφυρα αυτά οι επιδρομείς για την παραπέρα προώθησή τους στα στρατεύματα κατοχής.

Τέτοια ήταν η βουλή των γερμανών. Όμως εκεί στο Μητάτο της Βισταγής, κάτω από τη σκέπη του Ψηλορείτη, η σύναξη των αρματωμένων πού ποτέ δεν μπόρεσε να συνταυτίσει τη γνώμη της με τη βουλή των γερμανών, είχε κι’ αυτή τη φορά διαφορετική γνώμη κι’ έπαιρνε άλλες αποφάσεις. Το κουρσεμένο βιός των κρητικών έπρεπε, πάση θυσία, να γυρίσει πίσω στους κατόχους του.

Οι Παρτιζάνοι, όπως αποκαλούσαν οι γερμανοί τους αντάρτες ξεκίνησαν για τη Σχολή των Ασωμάτων στις 2 μετά τα μεσάνυχτα, στις έντεκα του Σεπτέμβρη. Η δύναμή τους, καπετάνιοι, αξιωματικοί και αντάρτες ήταν εκατόν δέκα περίπου αποφασισμένοι για το μεγάλο σκοπό, άντρες. Η νύχτα το καμουφλάριζε και μπόρεσαν να φτάσουν απαρατήρητοι κοντά στη Σχολή. Στη θέση Λινές ή Ποταμοί, η δύναμη μοιράστηκε στα δυό. Το ένα τμήμα θα έμενε εκεί, σε καίριες θέσεις για να αποτρέψει πιθανή ενίσχυση της Σχολής από γερμανικά στρατεύματα. Το άλλο, κατευθύνθηκε για τη Σχολή και την περικύκλωσε, αφού φρόντισε να κόψει τα καλώδια επικοινωνίας της και να την απομονώσει. Ένας υπάλληλος της Σχολής πού βρέθηκε εκτός των τειχών στάλθηκε να φέρει στο γερμανό αξιωματικό το μήνυμα του αξιωματικού των ανταρτών: «Παράδοση εντός 10 λεπτών ή επιτιθέμεθα». Η γερμανική απάντηση ήταν πρακτική και δόθηκε αμέσως : «Να περάσετε και δεν θα υπάρξει αντίσταση». Σε λίγες στιγμές Η γαλανόλευκη κυμάτιζε περήφανα στο εκκλησάκι της Σχολής Ασωμάτων ..

Σταματημένος μπροστά από μια τεράστια φιγουράτη αλλά και επιβλητική φωτογραφία του Χίτλερ, ο γερμανός Αξιωματικός, έβλεπε τούς Αντάρτες να εισβάλουν στη Σχολή. Καμουφλαρισμένος από μια μαστορεμένη στωικότητα και ψυχραιμία τα χρειάστηκε όταν είδε ένα τραχύ, ερεθισμένο αντάρτη να σηκώνει το όπλο του και να στρέφει την κάνη του για να πυροβολήσει το φάντασμα, τη φωτογραφία του Χίτλερ. Σαν από μηχανής θεός ο Έλληνας Αξιωματικός του αρπάζει την κάνη του όπλου και τον διατάσει να μην πυροβολήσει. Ο γερμανός κοιτάζει το λεβέντη Αξιωματικό και βλέπει την ιπποτική πράξη μ’ ευγνωμοσύνη. Κι’ ακόμη νοιώθει μεγάλη ανακούφιση πού τον ακούει να διαβεβαιώνει ότι κανείς από τούς αιχμαλώτους δεν έχει να πάθει τίποτα. Πέρασαν χρόνια από τότε. Κι’ όμως ως τα σήμερα ακούγεται πώς το περιστατικό αυτό, σύμβολο του άγραφου ιπποτικού νόμου των αντιπάλων σε ώρες πολέμου, μετρίασε τότε και μαλάκωσε το μένος και το πάθος των γερμανών για αντίποινα..

Γίνεται παράδοση του οπλισμού της Σχολής. Η επιτροπή πού συστάθηκε για να παραλάβει τα κουρσεμένα αγαθά, και να τα μοιράσει στους κατόχους τους από τα καμένα χωριά (δυό καπετάνιοι με το Μιχάλη Παττακό) καταπιάνεται αμέσως στο έργο της : Ειδοποιεί τα χωριά αυτά να έλθουν κι’ ο καθένας να παραλάβει ό,τι του ανήκει.

Η παράδοση, το μοίρασμα των αγαθών έγινε κατά τρόπο άψογο. Λέγεται μάλιστα πώς δυό αντάρτες βρήκαν ένα ασημοδεμένο μαχαίρι ο ένας, κι ένα ασημοδεμένο δίκαννο ο άλλος και τα λιμπίστηκαν. 'Αφού δεν βρέθηκαν, την ώρα της μοιρασιάς οι κάτοχοι τους, τα κράτησαν για να τα παραδώσουν, καιρό αργότερα στους κατόχους τους αδιαμαρτύρητα.

Οι αιχμάλωτοι της Σχολής, 3 γερμανοί και 20 περίπου Ιταλοί, παραδόθηκαν με πρωτόκολλο στο γιατρό του ’Ερυθρού Σταυρού 'Ιάκωβο Σταυρουλάκη (Μασσανάκη).

Εν τω μεταξύ, στην τοποθεσία Λινές ή Ποταμοί, πού είχε σοφά τοποθετηθεί το άλλο τμήμα των ανταρτών (45-50 άντρες) για να εμποδίσει τούς γερμανούς να παρεμποδίσουν κι’ αυτοί με τη σειρά τους την απονομή δικαιοσύνης στη Σχολή Ασωμάτων, τα πράγματα έπαιρναν διαστάσεις. Έτσι, γύρω στις 10 το πρωί, πληροφορούνται οι αντάρτες της Σχολής, ότι οι συναγωνιστές τους στους Ποταμούς είχαν εμπλακεί με γερμανική φάλαγγα τριών αυτοκινήτων και με δύναμη 60 έως 70 πάνοπλους γερμανούς.

Αφήνοντας μικρή επιτροπή στη Σχολή, ξεκινούν τότε οι άντρες της Σχολής για να πάρουν κι’ αυτοί μέρος στο δεύτερο αυτό κάλεσμα τού χρέους τους.

Η μάχη αυτή, πού έμεινε γνωστή στα χρονικά της Κατοχής σαν ''Μάχη των Ποταμών'', κράτησε τη μέρα αυτή (11 τού Σεπτέμβρη στα 1944) ως τις τρεις το απόγευμα και δικαίωσε τη στρατηγική κι ’ αγωνιστική φήμη της Αντίστασης στην Κρήτη. Το τίμημα για τούς καταχτητές ήταν βαρύ: Μετρήθηκαν 34 γερμανοί νεκροί, 16 αιχμάλωτοι και τραυματίες. Πολλοί από αυτούς παραδόθηκαν στον γιατρό τού ’Ερυθρού Σταυρού. Οι βαριά τραυματισμένοι προωθήθηκαν στο Μοναστηράκι, στην Κλινική Σκορδύλλη. Και μόνον όσοι, πιστοί στα απάνθρωπα τάγματα S5, εξακολουθούσαν, παρά την ήττα τους, να ζητωκραυγάζουν υπέρ τού ηγέτη τους, αντιμετώπισαν την ανήλεη μοίρα πού με τόσο πάθος είχαν υπηρετήσει.

Αυτοί πού μπόρεσαν να διαφύγουν στράφηκαν βορειοδυτικά, για να φέρουν το μήνυμα του ολέθρου στους περήφανους συντρόφους τους, αφήνοντας πίσω τον οπλισμό τους - πολύτιμη λεία για τούς λιτά οπλισμένους αγωνιστές. Μερικά από τα λάφυρα ήταν: Τρία γερμανικά αυτοκίνητα - δύο από αυτά χρησιμοποιήθηκαν αμέσως για το πήγαινε - έλα στη Σχολή Ασωμάτων, τρία πολυβόλα, επτά ταχυβόλα, τριάντα τουφέκια, πολλά μπιστόλια, δύο κιβώτια χειροβομβίδες, αρκετά πυρομαχικά, τρόφιμα και ρουχισμός.

Οι αγωνιστές θρήνησαν ένα νεκρό. Υπήρξαν ακόμη δύο τραυματίες πού προωθήθηκαν στο Φουρφουρά.

Θα ήταν 9 η ώρα το βράδυ, όταν οι κατάκοποι άντρες, στη θέση τους πάντα για να δώσουν χρόνο στη Σχολή να τελειώσουν τη μοιρασιά των αγαθών, αντίκρισαν από το αμφιθεατρικό πόστο τους νέες γερμανικές δυνάμεις να καταφθάνουν. Οι φωτοβολίδες, οι πυροβολισμοί, τα φώτα των αυτοκινήτων και άλλα σημεία και τέρατα τού πολέμου μαρτυρούσαν πώς έφτανε δύναμη μεγάλη πού ήταν δύσκολο να εκτιμηθεί λόγω των νυχτερινών ωρών…

Ταυτόχρονα, το γερμανικό πυροβολικό, χτυπούσε ανήλεα και τη Σχολή Ασωμάτων (εκεί σκοτώθηκε τότε ο γιατρός Γενεράλης) και την περιοχή γύρω από τη θέση των ανταρτών.

Η ανταλλαγή των πυρών συνεχίστηκε, με άγνωστα αποτελέσματα μέχρι τις 4 το πρωί. Η επιχειρησιακή αξιολόγηση της κατάστασης υπέδειξε ότι οι προωθήσεις των γερμανών, λόγω υπεροχής οπλισμού, λόγω σκότους και υποστήριξης από το πυροβολικό, δεν μπορούσαν να ελεγχθούν απόλυτα. Για το λόγο αυτό, κατάκοποι αλλά ικανοποιημένοι για ότι είχαν επιτελέσει, αποχώρησαν με ασφάλεια προς τα όρη της Κοξαρές.

’Έτσι τέλειωσε η «Μάχη των Ποταμών», πού θεωρήθηκε σαν μέρα πού οι αδικημένοι ξανάβρισκαν το δίκιο τους και οι τιμωροί την τιμωρία τους.

Πολλοί ακούστηκαν στη μάχη αυτή, για την παλληκαριά τους. Όχι μόνο από τούς αντάρτες αλλά κι από άταχτους, ελεύθερους σκοπευτές πού ήρθαν από τα καμένα χωριά να πολεμήσουν με πάθος τον καταχτητή.

Ύστερα από λίγο οι Αγιογαληνιώτες πού πήραν μέρος στη Μάχη των Ποταμών κι’ αφού είχαν υπακούσει στις άγραφες εντολές του ανώτατου χρέους με τα βουργιάλια στον ώμο κι’ άοπλοι για να μη δίνουν υποψίες ξαναγύριζαν κι’ αυτοί πίσω στα σπίτια τους, πού τα είχαν αφήσει το αλησμόνητο εκείνο πρωί της Κυριακής, στις 10 τού Σεπτέμβρη στα 1944.

Ι.Γ.Μ.

Περιοδικό Αγία Γαλήνη /τ.3/Ιουν. 1981