Για την Εθνική Οργάνωση Κρήτης (ΕΟΚ)

Αγωνιστές της ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΡΗΤΩΝ φωτογραφίζονται μαζί με
τον αρχηγό της οργάνωσης τον καπετάνιο Μανόλη Μπαντουβά
στη διάρκεια της κατοχής
(Από το φωτ. αρχείο Κων/νου Γραικιώτη)

Για την Εθνική Οργάνωση Κρήτης (ΕΟΚ)

Κατά τη Μάχη της Κρήτης, ως παγκόσμιο γεγονός θεωρείται κυρίως η συμμετοχή του λαϊκού στοιχείου. Μέσα στις 600 ομάδες που σχηματίστηκαν, μονάχα τρεις οργανώθηκαν προ της Μάχης, στο Ηράκλειο: του Κρουσώνα από τον Pendlebury, που έστειλε 500 όπλα, του καπετάν Μανόλη Μπαντουβά με βενιζελικούς και των κομμουνιστών που δραπέτευσαν από την Κίμωλο και τη Φολέγανδρο.

Αμέσως μετά τη Μάχη, και ενώ αρχίζει η κατάληψη του νησιού από τους Γερμανούς και Ιταλούς, σχηματίζονται οι πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις, αμιγώς βενιζελογενείς, μεταξύ Ιουνίου και Αυγούστου 1941, όπως του «Ψηλορείτη», με Αρχηγό τον καπετάν Γεώργιο Πετρακογιώργη, του Κρουσώνα, με Αρχηγό τον Αντώνη Γρηγοράκη ή Σατανά, των Ανωγείων, με τον Γιάνν. Δραμουντάνη, της ΑΕΑΚ του Ανδρέα Παπαδάκη και η Κ.Ε.Ε.Ε. του Αλέξ. Ραπτόπουλου.

Μετά την 10ήμερη Μάχη της Κρήτης, ο Καπ. Μαν. Μπαντουβάς κατέφυγε αμέσως, στο Σπήλαιο Χαμαμουτζή στον Άη Σύλλα, όπου έκανε κάλεσμα για την ίδρυση παγκρήτιας ένοπλης αντιστασιακής οργάνωσης.

Στο σπήλαιο κλήθηκε ο ιερομόναχος της Μονής Επανωσήφη Ηρακλείου, Σωφρόνιος Ρουμπάκης, και, αφού έγινε αγιασμός, δόθηκε ο εξής όρκος, το πρωί της 2ας Ιουνίου 1941, για έναρξη του νέου αγώνα: «Ορκιζόμεθα να συνεχίσωμεν τον αγώνα εναντίον του κατακτητού της πατρίδος μας μέχρι την απελευθέρωσιν της τελευταίας γωνιάς της Ελλάδος. Διαθέτομεν τους εαυτούς μας, την οικογένειάν μας και ολόκληρον την οικονομικήν μας υπόστασιν. Σύνθημά μας: Ελευθερία ή Θάνατος». Οι 13 οπλαρχηγοί που ορκίστηκαν ήσαν : Ο Αρχηγός Μανόλης Μπαντουβάς, και  οι  Χρήστος Μπαντουβάς, Ιωάννης Μπαντουβάς, Γρηγ. Χναράκης, Γ. Μπαούλος, Ζαχαρίας Χαιρέτης, Γ. Σαμαρείτης, Θ. Κουτσούκος, Κωστής Κατσιφάρης, Μην. Μπινίχης και Χαράλ. Τυμπακιανάκης. Γεωργ. Νιργιανός και Αστρ. Ιατράκης

Η αντάρτικη αυτή ομάδα, πήρε την ονομασία “Ελεύθεροι Σκοπευτές” και με αυτήν υπέγραψαν μέχρι τα μέσα του Μαΐου του 1942 τα δελτία πληροφοριών, που διένειμαν στα αντιστασιακά δίκτυα, που είχαν δημιουργήσει λίγο αργότερα στα χωριά. Ήταν η πρώτη ένοπλη αντιστασιακή ομάδα, που τόλμησε να αντιταχθεί στους Γερμανούς, όχι μόνο στην Κρήτη και την άλλη Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη ακόμα.

Η ομάδα αυτή δεν δημιουργήθηκε με κομματικοπολιτικά κριτήρια και ουδέποτε ελήφθη υπ’ όψιν η κομματική ταυτότητα κανενός προκειμένου να συμμετάσχει σ’ αυτήν, γιατί ο αγώνας χρειαζόταν πατριώτες και όχι κομματάρχες. Ο Καπ. Μαν. Μπαντουβάς κινήθηκε αρχικά, μεταξύ συγγενών, φίλων και κουμπάρων και αργότερα δεχόταν όλους όσοι ήθελαν να αγωνιστούν, για την απελευθέρωση της πατρίδας, ανεξάρτητα από την όποια πολιτική τους τοποθέτηση.

Είχε κάμει γνωστό σε όλους, εξαρχής, ότι η ομάδα αυτή είχε πατριωτικό χαρακτήρα και σκοπό και απαγόρευε τις κομματικοπολιτικές συζητήσεις και την προπαγάνδα για οποιαδήποτε παράταξη μεταξύ των ανταρτών, για να μην δημιουργούνται εντάσεις, προκειμένου να διαφυλαχθεί η ομοψυχία, που τόσο την είχε ανάγκη ο αγώνας (Καπ. Μπαντουβάς απομνημονεύματα σελ. 305).

Οι αδελφοί Σαμαρείτη που προσήλθαν στην ομάδα αυτή και έλαβαν μέρος στην Αντίσταση, ήταν εξαδέλφια του Καπ. Μαν. Μπαντουβά από τη μητέρα του και είχαν και επαγγελματική συνεργασία. Ο Γιάννης Ποδιάς, επίσης, ήρθε στις Ασίτες στο τέλος του 1941 με συστατικό γράμμα του Γεωργ. Μιχ. Μπαντουβά, από τα Ίνια, πρωτεξαδέλφου των Μπαντουβάδων, και συζύγου της αδελφής του Ποδιά, Μαρίας.

Τότε δεν ήταν ακόμα γνωστό, ότι ήταν αριστεροί τόσο οι αδερφοί Σαμαρείτη, όσο και ο Γιάννης Ποδιάς. Και είναι ευνόητο, ότι πήγαν στην αντιστασιακή ομάδα των Μπαντουβάδων, ο καθένας για τους δικούς του λόγους και όχι σαν απεσταλμένοι ή εκπρόσωποι του Κ.Κ.Ε. Κατά παρόμοιο τρόπο και για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην πατρίδα, ήρθαν στην Εθνική Αντίσταση, ο Δημ. Παπάς, περί τον Μάιο του 1942 και ο Βασ. Πλαγιωτάκης καθώς και ο Μαν. Μηλιαράς περί τον Σεπτέμβριο του 1942, καθένας με δική του πρωτοβουλία σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα και όχι ως απεσταλμένοι ή εκπρόσωποι του ΚΚΕ, αλλά ως Έλληνες πατριώτες, ανεξάρτητα των αργότερα ενεργειών και θέσεων των.  

 Η Δημιουργία της Αντίστασης έγινε γρήγορα γνωστή και λίγο αργότερα πέρασαν από το λημέρι, στου Χαμαμουτζή το Σπήλιο, οι φυγάδες της Φολεγάνδρου με τον Πορφυρογένη, όταν πια η Μάχη της Κρήτης είχε τελειώσει και ο Καπ. Μαν. Μπαντουβάς ήταν ήδη καταξιωμένος αρχηγός της πρώτης ένοπλης αντιστασιακής ομάδας των “Ελευθέρων Σκοπευτών”, που ήταν και παρέμεινε προσωποπαγής καθ’ όλο το χρονικό διάστημα.  

Ο Καπ. Μαν. Μπαντουβάς, αλλά και όλοι οι Μπαντουβάδες δεν ήταν ποτέ στην υπηρεσία κανενός αλλά μόνο στην υπηρεσία της Κρήτης και της πατρίδας γενικά. Βοηθούσαν και συνεργάζονταν με τους Άγγλους γιατί το απαιτούσε το συμφέρον του τόπου που ήταν κοινό με τα συμφέροντα των Συμμάχων να πολεμήσουν δηλαδή τους Γερμανούς.

Όσον αφορά τη σχέση του Καπ. Μαν. Μπαντουβά με το ΕΑΜ, τα πράγματα έχουν ως εξής:

Από του Χαμαμουτζή το Σπήλαιο το αντάρτικο των Μπαντουβάδων λημέριαζε στα Ασιτιανά Βουνά και κατόπιν στον Ψηλορείτη. Εκεί την άνοιξη του 1942 σε μια σύσκεψη που έγινε με μερικούς αντιστασιακούς παράγοντες ένας, μάλλον ο Σ. Καλλέργης, από το Ρέθυμνο ανέφερε ότι έχει δημιουργηθεί και στην άλλη Ελλάδα μια πατριωτική αντιστασιακή οργάνωση, που λέγεται ΕΑΜ, δηλαδή Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο με πανελλήνιο χαρακτήρα και παρότρυνε τότε τον Καπ. Μαν. Μπαντουβά να δώσει στην ομάδα την ονομασία ΕΑΜ, αντί της ονομασίας “Ελεύθεροι Σκοπευτές” για να είναι ο αγώνας κατά των Γερμανών ενιαίος, ομοιόμορφος και πανελλήνιος. Ο Καπ. Μαν. Μπαντουβάς το δέχτηκε και η αντιστασιακή οργάνωση με τους ίδιους αντάρτες και τις ίδιες αρχές μετονομάστηκε σε ΕΑΜ τον Μάιο περίπου του 1942 και συνέχισε τη δράση της το ίδιο όπως και προηγουμένως, χωρίς να αλλάξει τίποτε και χωρίς καμιά ιδεολογική διαφοροποίηση. Κατά τα μέσα Νοεμβρίου του 1942 η ομάδα μεταφέρθηκε και εγκαταστάθηκε στα Λασιθιώτικα Βουνά με τη στήριξη των κτηνοτρόφων Λασιθιωτών και Βιαννιτών, όπως είχε γίνει προηγουμένως στον Ψηλορείτη με τη στήριξη των Ανωγειανών κτηνοτρόφων. Στα Λασιθιώτικα Βουνά το αντάρτικο αναπτύχθηκε περισσότερο και αριθμούσε 150-250 ένοπλους αντάρτες κατά καιρούς και ανέπτυξε πλούσια αντιστασιακή δράση. Στην πορεία όμως, παρουσιάστηκαν κρούσματα ανυπακοής στους κανόνες του Αντάρτικου και εξακριβώθηκε ότι κάποιοι έκαναν υπογείως προπαγάνδα και προσηλυτισμό υπέρ του ΚΚΕ, πράγμα αντίθετο με τις εντολές του αρχηγού και με τον ιδεολογικό προσανατολισμό της οργάνωσης, για ακομμάτιστο αγώνα. Συγχρόνως το αρχηγείο πληροφορήθηκε ότι το ΕΑΜ, δεν ήταν αμιγώς πατριωτική οργάνωση, αλλά σκέλος του ΚΚΕ με τις ίδιες ρίζες και αρχές και σαφώς πολιτικοποιημένο και εργαζόταν για την εξάπλωση του κομμουνισμού. Ο Καπ. Μαν. Μπαντουβάς απομάκρυνε από το λημέρι τον Γιάννη Ποδιά που ήταν υπεύθυνος για την κατάσταση που δημιουργήθηκε στην υπόθεση της προπαγάνδας μαζί με μερικούς άλλους, σύνολο 9, που θέλησαν να τον ακολουθήσουν και που ήταν οι αριστεροί επί συνόλου 150-250 ανταρτών. Αμέσως ο Καπ. Μαν. Μπαντουβάς, σε συνεννόηση με τους συνεργάτες του, άλλαξε την ονομασία της ομάδας από ΕΑΜ, σε ΕΟΚ, που σήμαινε Εθνική Οργάνωση Κρήτης και υποδήλωνε τους αγώνες της Κρήτης για ελευθερία και μόνο και την οποία ονομασία, που δόθηκε το Μάιο του 1943, διατήρησε εφεξής το Αντάρτικο. Η ονομασία ΕΑΜ της ομάδας διατηρήθηκε για ένα περίπου χρόνο.

Για την ιστορία, αναφέρομε ότι μετά την απομάκρυνση του από το λημέρι ο Γιάννης Ποδιάς ζήτησε, με τη μεσολάβηση του Ιεραπετρίτη γιατρού Παπαγεωργίου, να επιστρέψουν διαβεβαιώνοντας ότι θα υπακούσουν στους κανόνες της αντιστασιακής οργάνωσης και ο Καπ. Μαν. Μπαντουβάς τους δέχθηκε και πάλι, αλλά αφού τους έκανε αυστηρές συστάσεις.

Είναι γεγονός ότι κανείς από τους γνήσιους αγωνιστές και συντελεστές της Αντίστασης, που ήταν η συντριπτική πλειοψηφία, δεν ήγειρε ποτέ θέμα χρωματισμού κομματικοπολιτικά της Αντίστασης.  

Πηγή:

Απομνημονεύματα Καπ. Μαν. Μπαντουβά

Σωματείο Αγωνιστών Εθν. Αντίστασης Κρήτης «ΟΜΑΔΕΣ ΜΠΑΝΤΟΥΒΑΔΩΝ”

Αρχείο Εφημερίδας ΠΑΤΡΙΣ