ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΠΕΝΑΚΗΣ

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΠΕΝΑΚΗΣ

Από υπουργός, δήμαρχος Αθηναίων και μετά εξόριστος στο Παρίσι

Γεννημένος στη Σύρο, έδρασε επιχειρηματικά στην Αίγυπτο και με την επιστροφή του στην Ελλάδα είχε έναν πολυτάραχο πολιτικό βίο, ενώ παράλληλα ίδρυσε κοινωφελή ιδρύματα.

ΤΗΣ ΝΙΚΟΛ.  ΤΡΙΓΚΑ

Ο Εμμανουήλ Μπενάκης ανακηρύχτηκε μεν εθνικός ευεργέτης, αλλά για ένα μεγάλο μέρος της ζωής του ήταν κυνηγημένος, εξόριστος και παρ' ολίγον νεκρός από επίθεση συμπατριωτών του πολιτικών αντιπάλων, που προσπάθησαν να τον λιντσάρουν σε εποχές μεγάλης πολιτικής αναταραχής για τη χώρα μας. Ο ίδιος είχε πραγματοποιήσει, στο μεταξύ, σημαντικό φιλανθρωπικό έργο, δωρίζοντας μεγάλα ποσά για την ίδρυση κοινωφελών ιδρυμάτων. Ο Μπενάκης είχε μια ζωή πολυκύμαντη, αναζήτησης, δημιουργίας και βέβαια απόκτησης μεγάλου πλούτου.

Γεννήθηκε το 1843 στην Ερμούπολη της Σύρου και ήταν γιος του Αντωνίου Μπενάκη και της Λώξης Μάξιμου. Ακολούθησε εμπορικές σπουδές στο Μάντσεστερ και εν συνεχεία εγκαταστάθηκε το 1865 στην Αίγυπτο, όπου ασχολήθηκε με την εμπορία βάμβακος. Αφού εργάστηκε σε διάφορους εμπορικούς οίκους, ίδρυσε μαζί με τον αδελφό του, Λουκά, δικό του εμπορικό οίκο. Μετά τον γάμο του με τη Βιργινία Χωρέμη ξεκίνησε να συνεργάζεται με την εταιρεία «Χωρέμης - Mellor και Σία», επικεφαλής του οποίου ήταν ο αδελφός της, με τον οποίο στη συνέχεια ίδρυσαν τον εμπορικό οίκο «Χωρέμης, Μπενάκης και Σία».

Ο Εμμανουήλ Μπενάκης είχε σίγουρα την πολιτική «στο αίμα του». Έτσι, όταν το 1910 εγκαταστάθηκε στην περιοχή της Κηφισιάς στην Αθήνα, συνδέθηκε με στενή φιλία με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Με το κόμμα του Βενιζέλου έθεσε υποψηφιότητα στις βουλευτικές εκλογές του Αυγούστου του 1910, κατά τις οποίες εξελέγη βουλευτής Αττικής. Επανεξελέγη στην ίδια περιφέρεια στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1910 και, ως βουλευτής Αττικοβοιωτίας, στις εκλογές του 1912. Τον Ιανουάριο του 1911  ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του νεοσύστατου υπουργείου Γεωργίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας και εν συνεχεία το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, στο οποίο παρέμεινε μέχρι τον Μάιο του 1912. Το 1914 εξελέγη δήμαρχος Αθηναίων. Κατά τη διάρκεια των Νοεμβριανών συνελήφθη, διαπομπεύθηκε και φυλακίστηκε. Μετά την απελευθέρωση του τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό, ενώ κατόπιν φυλακίστηκε παραμένοντας στις φυλακές Αβέρωφ για 41 ημέρες. Το 1920 εξορίστηκε αρχικά στη Νίκαια και έπειτα στο Παρίσι, απ' όπου επέστρεψε το 1924.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

Μετά τον θάνατο του κατηγορήθηκε ως ένας εκ των ηθικών αυτουργών για τη δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη, αντιβενιζελικής τοποθέτησης πολιτικού και λογοτέχνη, με τον οποίο η κόρη του Πηνελόπη Δέλτα διατηρούσε εξωσυζυγική σχέση για κάποιο διάστημα. Η κατηγορία, όμως, γνωστοποιήθηκε μετά τον θάνατο του Μπενάκη, γι' αυτό και η υπόθεση αυτή δεν «λύθηκε» δικαστικά.

Στο μεταξύ, είχε πραγματοποιήσει σημαντικό έργο για την πατρίδα του. Το 1908 και το 1909 ίδρυσε το Μπενάκειο Κοινοτικό Συσσίτιο και το Μπενάκειο Ορφανοτροφείο Θηλέων. Πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Μπενάκειου Παιδικού Ασύλου, του Κολλεγίου Αθηνών, ενός κτιρίου του οποίου φέρει το όνομα του, της Μπενακείου Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, καθώς και του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου. Στις 8 Απριλίου 1927, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Παύλος Κουντουριώτης, τον ανακήρυξε εθνικό ευεργέτη. Υπήρξε από τους πρώτους οικιστές της Κηφισιάς, όπου διατηρούσε σημαντικές εκτάσεις. Απεβίωσε στις 20 Ιουνίου 1929 και κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη.

Ήταν παντρεμένος με τη Βιργινία Χωρέμη, αδελφή του συνεργάτη του και βαμβακέμπορου, Ιωάννη Χωρέμη, και είχαν αποκτήσει πέντε παιδιά, ανάμεσα τους και την Πηνελόπη Δέλτα. Μεταξύ των απογόνων του συγκαταλέγονται οι Αιμιλία Καλλιγά, Παύλος Ζάννας, λογοτέχνης, Αντώνης Σαμαράς, πρώην πρωθυπουργός, και ο Παύλος Γερουλάνος, πρώην υπουργός Πολιτισμού.

Επηρεασμένος μάλλον από το καθ' αυτό εμπορικό του αντικείμενο, αλλά και την ενασχόληση του με τα γεωργικά ζητήματα ως υπουργός Γεωργίας, ο Μπενάκης χρηματοδότησε την ίδρυση δύο οργανισμών με κύριο αντικείμενο τη γεωργική ανάπτυξη. Σε κτίριο που δώρισε η οικογένεια Μπενάκη δημιουργείται η Μπενάκειος Σηροτροφική Σχολή Αθηνών, που ασχολούνταν με την εκμάθηση εκτροφής μεταξοσκωλήκων, η οποία όμως λειτούργησε για λίγα μόνο χρόνια και το κτίριο έπειτα μετατράπηκε σε δημοτικό σχολείο.

Η άλλη του προσφορά στη γεωργία ήταν το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, το οποίο ίδρυσε με προσωπικά του έξοδα. Το 1929 θεμελιώνεται το Ινστιτούτο σε ιδιόκτητο οικόπεδο του Μπενάκη στο Στροφύλι Κηφισιάς και εγκαινιάζεται από τον πρωθυπουργό Βενιζέλο έναν χρόνο αργότερα, και αφού είχε ήδη φύγει από τη ζωή ο εμπνευστής και χρηματοδότης του.

Το Ινστιτούτο διαθέτει σήμερα τρία επιστημονικά τμήματα: το τμήμα Φυτοπαθολογίας: το τμήμα Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας και το τμήμα Ελέγχου Γεωργικών Φαρμάκων. 

ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ