Το περίεργο ον «σύγχρονος μάνατζερ»

Το περίεργο ον «σύγχρονος μάνατζερ»

Απορρυθμίζει μια δουλειά «συντονίζοντας» την, επικρίνει και τα καλώς και τα κακώς κείμενα, δεν παράγει έργο αλλά «επιτροπές μελέτης» και δεν αφήνει τους υφισταμένους του να δουλέψουν. Ένας φιλοκατήγορος, «συντονιστικός» τύραννος - αυτός είναι ο ηγέτης του σήμερα

TOY VARINDRA TARZIE VlTTACHI

υποδιευθυντή της UNICEF

Πειραγμένος από την παρατήρηση κάποιου συναδέλφου μου ότι δεν είμαι καλός μάνατζερ, πέρασα τις τελευταίες μέρες του περασμένου χρόνου μελετώντας πώς να βελτιώσω τις «διευθυντικές ικανότητες» μου, όπως έγραφε το εξώφυλλο του βιβλίου που είχα βρει. Οι φίλοι μου έλεγαν ότι θα ήταν καλύτερα να παρακολουθήσω ένα εξάμηνο στην Σχολή Στελεχών Επιχειρήσεων του Χάρβαρντ ή να εκπαιδευτώ κοντά σε κάποιον που είχε τη φήμη του καλού διευθυντή. Αλλά εγώ είχα τις αντιρρήσεις μου και προτίμησα καλύτερα να αγοράσω ένα βιβλίο.

Η ποικιλία των βιβλίων στο βιβλιοπωλείο με άφησε κατάπληκτο. Προφανώς το ανθρώπινο γένος αγνοεί τα πάντα για οτιδήποτε στις μέρες μας. Υπήρχαν βιβλία με οδηγίες και συμβουλές για κάθε πιθανό ή απίθανο θέμα - Πώς να τηγανίσετε ένα αυγό, Πώς να αγαπάτε την μητέρα σας χωρίς φροϋδικά συμπλέγματα, Πώς να ανοίγετε μια κονσέρβα σαρδέλλες όταν έχετε σπάσει το κλειδί της. Διάλεξα ένα βολικό Εγχειρίδιο Μάνατζμεντ, με μοναδικό και μάλλον αφελές κριτήριο την απλή γνωριμία μου με την οικογένεια του συγγραφέα. Το γεγονός ότι ο ίδιος ο συγγραφέας ήταν τόσο καλός μάνατζερ στις δικές του υποθέσεις ώστε απολύθηκε από τρεις διαφορετικές εταιρείες μέσα σε πέντε χρόνια, και ότι δύο τουλάχιστον από τα παιδιά του τον μισούσαν εγκαρδίως, δεν με αποθάρρυνε. Βυθίστηκα στις καθοδηγήσεις του και άρχισα να παρατηρώ πώς τα φέρνουν βόλτα οι καλοί διευθυντές.

Έμαθα λοιπόν ότι η «διεύθυνση» μιας δουλειάς δεν έχει να κάνει τόσο με το προϊόν της εργασίας όσο με τον έλεγχο των μέσων παραγωγής - δηλαδή των ανθρώπων, των χρημάτων και του χρόνου. Ο καλός διευθυντής δεν ενδιαφέρεται τόσο για το γιατί οι άνθρωποι κάνουν ό,τι κάνουν, όσο για το πώς το κάνουν, για το πόσα χρήματα ξοδεύουν γι' αυτό και για το πόσο χρόνο τους παίρνει. Ο στόχος είναι να περιοριστεί όσο γίνεται το περιθώριο πρωτοβουλιών και να τυποποιηθεί όσο γίνεται η μέθοδος της δουλειάς τους ώστε να αποκλειστεί ο κίνδυνος να υψώσει ξαφνικά η ατομικότητα το απαίσιο ανθρώπινο κεφάλι της. Αυτό εγγυάται πως οτιδήποτε κι αν παράγουν θα μπορεί να επαναλαμβάνεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, ξανά και ξανά. Το ονομάζουν Τυποποίηση και θεωρείται μια από τις θεμελιώδεις αρετές των καιρών μας.

Ιερές αρχές. Κανείς δεν τολμά να θέσει σε αμφισβήτηση την πρακτική αυτή, ούτε καν να ρωτήσει τι σκοπεύουν να κάνουν με τα χρήματα και τον χρόνο που εξοικονομούν. Η οικονομία αποτελεί αξία καθ' εαυτήν. Μα εγώ αναρωτιέμαι αν ο Βούδδας Σαμαντί στο Ανουρανταπούρα της Κεϋλάνης, οι τοιχογραφίες του Μιχαήλ 'Αγγέλου στην οροφή της Καπέλλα Σιστίνα, το Τατζ Μαχάλ στην Αγκρα, το Ερμιτάζ στο Λένινγκραντ και τόσοι άλλοι θησαυροί θα είχαν προχωρήσει πέρα από το στάδιο του προσχεδίου, αν στην περίπτωση τους είχαν επικρατήσει οι ιερές αρχές της Οικονομίας και της Τυποποίησης.

Εμβαθύνοντας στις παρατηρήσεις μου, ανακάλυψα ότι οι καλύτεροι διευθυντές δεν κάνουν τίποτε οι ίδιοι. Περνούν την ώρα τους αναλύοντας τη δουλειά των άλλων, συνήθως με το να επικρίνουν ό,τι πιο ασήμαντο πέσει στην αντίληψη τους. «Συντονίζουν» μια δουλειά χώνοντας τη μύτη τους ανάμεσα σε δυο ανθρώπους που κάτι κάνουν και εμποδίζοντας τους να το κάνουν. Εκδίδουν «κατευθυντήριες γραμμές», ώστε να μπορούν οι ελεγκτές και άλλοι περίεργοι να συλλαμβάνουν όσους τις παραβαίνουν. Αντικαθιστούν τις παλιές εγκυκλίους κανονισμών εργασίας με νέες, οι οποίες αγνοώντας τους περιορισμούς της προηγούμενης εγκυκλίου, περιγράφουν απ' την αρχή τον τρόπο του πώς κάνουν οι άνθρωποι κάποια δουλειά.

Υπάρχουν μερικές δοκιμασμένες μέθοδοι - «αγωγές», όπως θα έλεγε ένας καλός μάνατζερ στη γλώσσα του -ώστε να αντιμετωπίζουν οι διευθυντές τα προβλήματα που καταλήγουν στο γραφείο τους, χωρίς να καταναλώνουν οι ίδιοι φαιά ουσία για την εξεύρεση λύσεων. Το κλασικό κόλπο είναι να προσλάβουν έναν εξωτερικό σύμβουλο ο οποίος θα δει το πρόβλημα με φρέσκο, ανεπηρέαστο μάτι και θα συντάξει μια Έκθεση. Η Έκθεση αυτή συνήθως κεντρίζει κάμποσες «ιερές αγελάδες» οι οποίες αρχίζουν εν χορώ να μουγκανίζουν. Σε ελεύθερη μετάφραση, τα μουγκανητά υπονοούν ότι αυτός ο Ξένος δεν είναι δυνατόν να καταλάβει «αντικειμενικές πραγματικότητες» και τις αποχρώσεις του δεδομένου οργανισμού. Έτσι, το πλεονέκτημα του ανεπηρέαστου ματιού - ο λόγος ακριβώς για τον οποίο επιλέχθηκε ένας εξωτερικός σύμβουλος - γυρίζεται τα μέσα έξω και εμφανίζεται ως μέγα μειονέκτημα. Οι διευθυντές όμως δεν μπορούν να αγνοήσουν τα μουγκανητά, γιατί προέρχονται από τις «ιερές αγελάδες» οι οποίες εξ ορισμού αποτελούν αμετακίνητες δομές. Ούτε τους συμφέρει να ομολογήσουν ότι έκαναν λάθος και να απορρίψουν την Έκθεση, η οποία -αφού δεν υπάρχουν διευθυντικά μυστικά μετά από την εφεύρεση των φωτοτυπικών μηχανών - έχει κυκλοφορήσει σε όλα τα τμήματα και έχει γίνει un grand scandale.

Τι πρέπει να γίνει; Ο καλός διευθυντής ορίζει μια Επιτροπή Μελέτης να διερευνήσει το πρόβλημα, λαμβάνοντας υπ' όψιν τις «αντικειμενικές πραγματικότητες» και «προσαρμόζοντας» σ' αυτές τα συμπεράσματα του Συμβούλου. Η Επιτροπή Μελέτης, που η καριέρα των μελών της εξαρτάται από τις διαθέσεις του διευθυντή, φροντίζει να μην πει τίποτα που θα μπορούσε να ενοχλήσει οποιονδήποτε έχει κάποια επιρροή και καταλήγει σε μια δέσμη άψογα ανόητων υποδείξεων που μοναδικό σκοπό έχουν να χαμηλώσουν τον τόνο των παραπόνων. Το αρχικό πρόβλημα όμως παραμένει, και πιθανότατα προκαλεί μια ενοχλητική οικονομική αιμορραγία σ' ολόκληρο το σύστημα του οργανισμού.

Και τώρα; Τώρα λοιπόν ήρθε η ώρα να διοριστεί μια Ειδική Επιτροπή για να συντάξει ένα Σχέδιο Εφαρμογών, το οποίο θα συνδυάσει την Έκθεση του Συμβούλου, την Έκθεση της Επιτροπής Μελέτης και την Εγκύκλιο Εσωτερικής Λειτουργίας. Ο καλός διευθυντής γνωρίζει πώς να κερδίζει χρόνο τοποθετώντας στην Ειδική Επιτροπή τουλάχιστον οκτώ πολυάσχολους ανθρώπους. Γιατί; Γιατί δεν θα βρουν ποτέ μια κοινώς αποδεκτή ώρα για να συνεδριάσουν. Στρατηγικής σημασίας είναι και η επιλογή του προέδρου. Ο ιδανικός είναι ένας καυγατζής που τον αντιπαθούν βαθύτατα όλοι οι υπόλοιποι. Έτσι είναι πια βέβαιο ότι το Σχέδιο Εφαρμογών θα είναι ένα αριστούργημα μεγαλοστομίας και λοβιτούρας, εντελώς άχρηστο σε θεούς και ανθρώπους.

Το τελευταίο και σημαντικότερο δίδαγμα που άντλησα από τη μελέτη μου είναι ότι κάθε καλός διευθυντής έχει «τους λόγους» του. Αν για παράδειγμα ο διευθυντής αποφασίσει να μεταθέσει έναν εμπορικό αντιπρόσωπο από το Τόκυο στο Τιμπουκτού, δεν είναι γιατί έπρεπε να γίνει κάποια αλλαγή βάρδιας ή γιατί οι δουλειές στο Μάλι είχαν ανάγκη από τη μεγάλη εμπορική πείρα που ο αντιπρόσωπος απέκτησε στην Ιαπωνία. Ο πραγματικός λόγος είναι ότι η γυναίκα του τύπου στο Τιμπουκτού έκανε σκόνη τη γυναίκα του διευθυντή του Αφρικανικού Τομέα σ' ένα κοκταίηλ στο Παρίσι, πράγμα που σημαίνει ότι ο τύπος από το Τιμπουκτού πρέπει να μετατεθεί στο Κολόμπο όπου ένας εξάδελφος του ψιθυρίζεται ότι θα αναλάβει υπουργός Οικονομικών.

Ηθικόν δίδαγμα: ένας καλός διευθυντής βασίζει την εταιρική του ύπαρξη στο δόγμα ότι όλα γίνονται για κάποιον άλλο λόγο.

Newsweek, 24 Φεβρουαρίου 1986.