Μάϊκλ Βεντρις (Michael Ventris)

 Michael Ventris copying Linear B inscriptions from Arthur Evans’s Scripta Minoa, 1953 

© Tony Blau/Camera Press/Redux

Περπατώντας στο Ηράκλειο βρέθηκα μπροστά σε ένα μικρό δρομάκι που λεγόταν  οδός Βέντρις. Ένας μικρός και άσημος δρομάκος στενός και κατηφορικός, που κανείς δεν τον προσέχει. Περνώντας από εκεί, ρώτησε ένα νεαρό της γειτονιάς που ρούφαγε τον φραπέ του « Γιατί τον βγάλανε αυτό το δρόμο ΒΕΝΤΡΙΣ ; Πού το βρήκαν αυτό το περίεργο όνομα ;». Με κοίταξε για μια στιγμή σαν UFO, με περιεργάστηκε και μετά έστρεψε το βλέμμα του προς την πινακίδα σαν να την έβλεπε κι αυτός για πρώτη φορά… Έσφιξε τα χείλια, μισόκλεισε τα μάτια και συνοφρυώθηκε. Μεσολάβησαν πέντε, έξι δευτερόλεπτα αυτοσυγκέντρωσης και μετά μου απάντησε : «Ξέρεις, πρέπει να ‘ναι παιχνίδι του υπολογιστή, κάτι σαν το παλιό ΤΕΤΡΙΣ … αλλά τώρα έχουνε βγει άλλα… άπαιχτα !»

Από την διήγηση ενός Ηρακλειώτη

Ποιος ήταν όμως αυτός ο Μάϊκλ Βέντρις;

Γεννήθηκε: 12 Ιουλίου 1922, Wheathampstead, Ηνωμένο Βασίλειο

Απεβίωσε: 6 Σεπτεμβρίου 1956, Χάτφιλντ, Χέρτφορντσαϊρ, Ηνωμένο Βασίλειο

• Βραβείο: Τάγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας

• Βιβλία: Documents in Mycenaean Greek: Three Hundred Selected Tablets from Knossos, Pylos and Mycenae

• Εκπαίδευση: Stowe School, Αρχιτεκτονικός Σύνδεσμους Σχολής Αρχιτεκτονικής

• Επιρροές: Άρθουρ Έβανς, Τζων Τσάντγουικ, Άλις Κομπερ

 Πινακίδες στην Κρήτη γραμμένες συμβολικά και στην Γραμμική Β, 

πρόταση που δεν υλοποιήθηκε!

Ο Μάικλ Βέντρις ήταν Άγγλος γλωσσολόγος και αρχιτέκτονας και ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε τη Γραμμική Β γραφή.

Έζησε μόνο 34 χρόνια, (12 Ιουλίου 1922 - 6 Σεπτεμβρίου 1956) όμως στην σύντομη ζωή του ο ιδιοφυής νεαρός Μάικλ Βέντρις έδωσε στην χώρα μας 7 αιώνες περισσότερη Ιστορία!

Από μικρός είχε κλίση στην εκμάθηση γλωσσών και 9 χρονών γνώριζε αρχαία ελληνικά, λατινικά. γαλλικά, γερμανικά, πολωνικά. Το 1936, σε ηλικία 14 ετών έτυχε να ξεναγηθεί από τον ανασκαφέα της Κνωσού Σερ Άρθουρ Έβανς σε μια έκθεση Μινωικής τέχνης και εντυπωσιάζεται καθώς  ακούει για πρώτη φορά για την άγνωστη γραφή των Μινωιτών . Ο Έβανς την ονόμασε Γραμμική Β, επειδή χρησιμοποιούσε γραμμικούς χαρακτήρες, όχι εικονιστικούς, όπως τα ιερογλυφικά και διέφερε από την ακόμα παλιότερη γραφή, την Γραμμική Α. Ολόκληρη η επιστημονική κοινότητα επηρεασμένη από το κύρος του Έβανς δέχεται την γνώμη του ότι η γραή δεν είναι Ελληνική αλλά μια ξεχωριστή γλώσσα. Τότε ο Βέντρις απέκτησε μια εμμονή. Να μπορέσει να διαβάσει αυτή την γραφή.

Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Βέντρις κατατάχτηκε στη Βασιλική Βρετανική Αεροπορία και διέπρεψε στο να σπάζει μυστικούς κώδικες των Γερμανών. Με τις γνώσεις και την εμπειρία που αποκτά έρχεται τώρα να λύσει το μεγάλο αίνιγμα, το αποκαλούμενο «Έβερεστ» της Αρχαιολογίας που ταλάνιζε ειδικούς πάνω από 30 χρόνια. Από την στιγμή που ασχολήθηκε ο Βέντρις με αυτό η λύση ήταν πια θέμα χρόνου.

Το γεγονός ότι δεν ήταν αρχαιολόγος, αλλά ένας αρχιτέκτονας,  το γεγονός ότι δεν ήταν ούτε καν πανεπιστημιακός τον βοήθά να διατηρήσει το μυαλό του καθαρό και να ρισκάρει κάνοντας τολμηρές υποθέσεις ότι δηλαδή στην πραγματικότητα η Γραμμική Β είναι Ελληνική γλώσσα και όχι μια άλλη γλώσσα. Χωρίς λοιπόν το φόβο της απόρριψης από ένα χώρο, τον Ακαδημαϊκό όπου ούτως ή άλλως δεν ανήκε μπορούσε ελεύθερα να προχωρήσει σύμφωνα με την προσωπική του ιδεοληψία. Όμως καθώς ήταν άνθρωπος με ευρύτητα πνεύματος και καθώς δεν ήταν φιλόλογος κατάλαβε ότι δεν θα μπορούσε να συνεχίσει βαθύτερα χωρίς την βοήθεια κάποιου κλασικού φιλολόγου που τον βρήκε στο πρόσωπο του Τζων Τσάντγουικ υφηγητή στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ. Και τα κατάφερε!

Το 1939, εκτός από την Κρήτη, βρέθηκαν και στην ηπειρωτική Ελλάδα γύρω στις 300 πλάκες με τη Γραμμική Β. Κάνοντας τη σύγκριση, ο Βέντρις παρατήρησε ότι ορισμένες «λέξεις» υπήρχαν μόνο στις πλάκες της Κρήτης. Έκανε, λοιπόν, την εμπνευσμένη υπόθεση, πως αυτές οι λέξεις ήταν ονόματα πόλεων και τοπωνύμια, πράγμα που αποδείχτηκε σωστό. Τελικά, ερμήνευσε με σιγουριά 65 από τα 88 τότε γνωστά σύμβολά της γραφής, διατύπωσε τους βασικούς κανόνες ορθογραφίας της και έφερε στο φως την πρώτη Ελληνική γλώσσα 7 αιώνες παλαιότερη από τα Ελληνικά του Ομήρου. Ακριβώς λοιπόν στην ευφυΐα του οφείλουμε το γεγονός ότι η γραπτή μας Ιστορία δεν αρχίζει, όπως γνωρίζαμε τον 8ο αιώνα αλλά στα μέσα του 15ου αιώνα, περίπου στο 1450 π.Χ. αφού τότε χρονολογείται το αρχαιότερο κείμενο που  είναι γραμμένο σε πήλινη πινακίδα και η οποία ανακαλύφθηκε, μετά τον θάνατό του, το 2010 στην Ίκλαινα της Μεσσηνίας. Συνολικά, έχουν βρεθεί περί τα 5.000 κείμενα σε Γραμμική Β (κυρίως πινακίδες αλλά και αγγεία). 3.000 από αυτά  βρέθηκαν στην Κνωσό, γύρω στα 1.400 στην Πύλο, και τα υπόλοιπα προέρχονται από Θήβα, Μυκήνες, Τίρυνθα, Ελευσίνα, Ορχομενό και αλλού. Συνολικά έχει διαβαστεί περίπου το 87% αυτών των κειμένων.

Την 1η Ιουλίου του 1952, ο παθιασμένος ερασιτέχνης που δεν ήταν ούτε φιλόλογος, ούτε αρχαιολόγος, ούτε γλωσσολόγος ανακοίνωσε την ανακάλυψή του σε μια ομιλία του στο BBC. Χαρακτηρίστηκε τότε το φιλολογικό γεγονός του 20ου αιώνα, αφού έτσι διαβάστηκαν τα αρχαιότερα γραπτά κείμενα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού!

Δυστυχώς στις 6 Σεπτεμβρίου του 1956, ο Βέντρις σκοτώνεται ακαριαία όταν καρφώνεται οδηγώντας με μεγάλη ταχύτητα το αυτοκίνητό του σε σταθμευμένο φορτηγό στα περίχωρα του βόρειου Λονδίνου. Η Μεγάλη Βρετανία τον τίμησε με το παράσημο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η περίπτωση του υπήρξε ένας θρίαμβος της θέλησης και του παθιασμένου ανήσυχου μυαλού και όσοι τον γνώριζαν έλεγαν για αυτόν ότι «του παραδίδεις χάος και σου επιστρέφει τάξη».

Διασκευή από ανάρτηση της Τίνας Παπαδημητρίου.

Facebook/Tina Papadimitriou

Facebook/Δημήτρης Τριάντος