Χρήστος Γιανναράς : Η βία: μαμή ή παράνοια;

Η βία: μαμή ή παράνοια;

 Γράφει ο Χρήστος Γιανναράς

Υπάρχουν θετικές και αρνητικές εκτιμήσεις (πιθανολογήσεις και προγνωστικά) για την εξέλιξη της εξέγερσης των «κίτρινων γιλέκων» στη Γαλλία. Έχει την ιδιαιτερότητα να είναι μια εξέγερση χωρίς ιδεολογία (χωρίς κίνητρα ή προσχήματα θεωρητικών πεποιθήσεων ή «οραμάτων»). Την κινεί μόνο ο πνιγμός των ανθρώπων από την άγρια στέρηση και την αγανάκτηση. Δεν αποτόλμησε κανένα κόμμα να τη σφετεριστεί. Συσπειρώνει η εξέγερση την πάγκοινη οργή για την ανεπάρκεια του πολιτικού συστήματος, την απομόνωσή του από την κοινωνία και τις ανάγκες της.

Είναι μια έκρηξη με ανεξέλεγκτη αυθορμησία. Εκφράζεται λιγότερο με συνθήματα και πρωτευόντως με μένος καταστροφικό. Το «σημείο»-σύμβολο μετοχής στην εξέγερση είναι, απλά, το κίτρινο γιλέκο (αυτό που οφείλει να φοράει κάθε οδηγός, αν βρεθεί σε κίνδυνο και βγει από το όχημά του, σε δρόμο πυκνής κυκλοφορίας).

Χτυπιούνται με την αστυνομία, άοπλοι απέναντι στα θωρακισμένα των δυνάμεων καταστολής, στα χημικά τους όπλα, στους εκτοξευτήρες νερού.

Ρισκάρουν βανδαλισμούς, ενώ δεν είναι χούλιγκανς, έχει όμως ξεχειλίσει η αγανάκτησή τους. Πυρπολούν αυτοκίνητα και μαγαζιά, αλλά ανεμίζοντας τη σημαία της πατρίδας τους και τραγουδώντας τον εθνικό της ύμνο. Το εθελόδουλο πολιτικό σύστημα πασχίζει να σπιλώσει τον πατριωτισμό των κινήτρων τους με τη ρετσινιά: «είναι ακροδεξιοί, εθνικιστές, φασίστες». Όσοι δεν υποτάσσονται στην οργανωμένη επιδίωξη να γίνει η Ευρώπη Ευρωπολτός, αδιαφοροποίητα κοπάδια καταναλωτικών μονάδων, υποταγμένων στις ταξινομήσεις των «Αγορών», είναι επίδοξοι ναζιστές, εξτρεμιστές νεοχιτλερικοί.

Τα «κίτρινα γιλέκα» δεν ερμηνεύονται με την τυπολογία των συλλαλητηρίων διαμαρτυρίας, είναι εξέγερση. Και μιλάμε για «εξέγερση», όταν ο ξεσηκωμός αφορά όχι σε διεκδίκηση «δικαιωμάτων», όχι σε αιτήματα και απαιτήσεις βελτίωσης συνθηκών ή νομοθετημάτων ή θεσμικών μεταρρυθμίσεων. Η εξέγερση είναι έκρηξη απόρριψης ανυπόφορου τρόπου του βίου, όταν αυτός έχει στανικά επιβληθεί. Τα «κίτρινα γιλέκα» παραπέμπουν (τηρουμένων των αναλογιών) στις αυθόρμητες και με μεγάλο ρίσκο λαϊκές κινητοποιήσεις ενάντια στο σοβιετικό μοντέλο τρόπου του βίου. Και τότε η «έκρηξη» ήταν απρόσμενη, ενδογενής, ξέρουμε όμως σήμερα ότι προκάλεσε το απίστευτο. Να καταρρεύσει, ραγδαία και αδυσώπητα, σε χρόνο ρεκόρ, σαν πύργος από τραπουλόχαρτα, ο σοβιετικός Γολιάθ.

Πυρηνικά θωρακισμένη Υπερδύναμη, με επιστημονικό και τεχνολογικό εξοπλισμό πρωτοπορίας στην κατάκτηση του διαστήματος, με μηχανισμούς αστυνόμευσης και εξουσιασμού που συντηρούσαν σε υποταγή εκατοντάδες εκατομμύρια σκλάβους ή ολιγοφρενείς, η Σοβιετική Υπερδύναμη επέβαλλε τρόπο βίου νομοτελειακά προορισμένον για αυτοκαταστροφή. Όσο υπήρχε η Σοβιετία (η μία όψη του αμφιπρόσωπου Ιανού-Ιστορικού Υλισμού), η άλλη όψη, η ανέμελη «ελευθερία των Αγορών» μπορούσε να ακκίζεται ότι εξασφαλίζει, απλώς, ανεμπόδιστη ευχέρεια καταναλωτικών επιλογών. Όταν κατέρρευσε η Σοβιετία, το αντίπαλο στρατόπεδο έδειξε το αληθινό του πρόσωπο:

Τα πάντα υποτάχθηκαν στην προτεραιότητα της αχαλίνωτης κερδοσκοπίας, ο ανθρώπινος βίος (μοναδικός για τον καθένα και ανεπανάληπτος) αποσπάστηκε από τον ρεαλισμό των αναγκών και υποτάχθηκε στην προτεραιότητα των εντυπώσεων. Ο πλούτος είναι συνάρτηση των τεχνασμάτων της διαφήμισης, το ίδιο και η εξουσία. Το ακατόρθωτο γίνεται εφικτό (ο Τραμπ πλανητάρχης), όταν το χρήμα που θα διατεθεί για πλύση εγκεφάλου των μαζών εξασφαλίσει τη διαφημιστική υπεροχή.

Ιδιωτικοί (κερδοσκοπικοί) «οίκοι» αξιολογούν τις οικονομίες κρατών, τη δανειοληπτική τους ικανότητα – αποφασίζουν ποιες κοινωνίες θα επιβιώσουν και ποιες θα τροφοδοτούν τις ανθηρές οικονομίες με πάμφθηνο εργατικό προσωπικό και με πόρνες. Η άλλη όψη, η «φιλελεύθερη» του Ιστορικού Υλισμού, είναι ίδιος εφιάλτης απανθρωπίας. Η μεθόδευση του «Ευρωπολτού» ατιμάζει μουλωχτά και με πανουργία κάθε σκίρτημα φιλοπατρίας, κάθε εμμονή στον πλουραλισμό των ευρωπαϊκών παραδόσεων πολιτισμού, κάθε έννοια ιστορικής ταυτότητας, γλωσσικής ιδιαιτερότητας.

Η Ευρώπη βυθίζεται ραγδαία σε απίστευτου σκοταδισμού μεσαίωνα: οι όροι της «ενοποίησης» συνιστούν εφιαλτική καταστροφή στο πεδίο της εκπαίδευσης, των ασφαλίσεων, της εργασιακής απασχόλησης. Τα πανεπιστήμιά της (καύχημα παράδοσης αιώνων) υποτάσσονται σήμερα σε χυδαίες οικονομικές προτεραιότητες, απαιτήσεις «σύνδεσης με την Αγορά», η ιατρική περίθαλψη γίνεται συνάρτηση της ευπορίας, η εκμετάλλευση του εργασιακού μόχθου αχαλίνωτη.

Η καταφυγή των «κίτρινων γιλέκων» στη βία, στους βανδαλισμούς, στις καταστροφές, δεν μοιάζει ντιλετάντικο αντιπάλεμα της ανίας και του κορεσμού πλουσιόπαιδων, δεν είναι ακροδεξιά φαντάσματα χιτλερισμού και «εθνικισμού». Μάλλον με τριγμούς μοιάζει ρωγμών στη θωράκιση της παγκοσμιοποιημένης απολυταρχίας των «Αγορών». Εναλλακτική πρόταση δεν διαφαίνεται ακόμα, ο Ιστορικός Υλισμός, μονόπαντος, αυτοπροβάλλεται και σαν μονοκράτορας. Αλλά το σοβιετικό προηγούμενο υπονομεύει τη βεβαιότητα.

Κατάρρευση του αμφιπρόσωπου Ιστορικού Υλισμού θα σημαίνει τέλος του «παραδείγματος» της Νεωτερικότητας και τέτοια αλλαγή ούτε να προβλεφθεί μπορεί, ούτε να προγραμματιστεί. Η βία των «κίτρινων γιλέκων» θα αποδειχθεί γόνιμη («η βία είναι μαμή της Ιστορίας»), αν φωτίσει ανάγκες, πραγματικές ανθρώπινες ανάγκες.

Αντίθετα η βία που χρησιμοποιεί σαν πρόφαση ένα ποινικό κακούργημα (στην Ελλάδα τη δολοφονία Γρηγορόπουλου) είναι μόνο παράνοια.

Έντυπη Καθημερινή