Ροσσέτου Φακιολά : Έλληνες τεχνοκράτες της διασποράς

Έλληνες τεχνοκράτες της διασποράς

Άρθρο του Ροσσέτου Φακιολά

Ομότιμου Καθηγητή Οικονομικών στο

Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Ε.Μ.Π)

Οι απόδημοι πτυχιούχοι (High skilled) υπολογίζονται σε 500.000 και παρουσιάζουν ανοδικό ρυθμό, ως αποτέλεσμα της λειτουργίας 900  περίπου μεταπτυχιακών τμημάτων στο εκτεταμένο πλέον εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας, των άνω των 30.000 μεταπτυχιακών Ελλήνων σπουδαστών σε ξένες χώρες και της αδυναμίας της ελληνικής οικονομίας, λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης να δημιουργήσει τις κατάλληλες θέσεις για την απασχόλησή τους.

Η κατάσταση είναι αντίστροφη από την προπολεμική, όταν οι εκατοντάδες χιλιάδες απόδημοι ήταν αμόρφωτοι ή και τελείως αναλφάβητοι, εργαζόμενοι στις πιο ανειδίκευτες και χαμηλού μεροκάματου δουλειές. Τώρα καταλαμβάνουν επαγγελματικές θέσεις ειδικευμένων και αμείβονται ανάλογα.

Δέκα χρόνια μετά τον Β! Παγκόσμιο Πόλεμο δεν λειτουργούσε καμιά μεταπτυχιακή σχολή. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζουν θετικές και αμφιλεγόμενες πλευρές: Η θετική είναι ότι η Ελλάδα δεν υστερεί πλέον καμιάς σχεδόν των αναπτυγμένων χωρών στο εκπαιδευτικό επίπεδο όλων των κατηγοριών και βαθμίδων, εκτός των πολύ ηλικιωμένων ατόμων που δεν βρίσκονται πια στην αγοράς εργασίας.

Στα αμφιλεγόμενα περιλαμβάνεται το υψηλό ποσοστό των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που απασχολείται στο εξωτερικό. Αρκετοί αναφέρονται σε Διαρροή Εγκεφάλων (brain drain), στο παράδοξο μια πτωχή χώρα να επιλέγει και να εκπαιδεύει στις ανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες τα πιο δημιουργικά άτομα και κατόπιν αυτά να απασχολούνται και να αποδίδουν στην αλλοδαπή. Με την πολιτική αυτή, συνεχίζουν, η χώρα είναι καταδικασμένη να παραμείνει πτωχή.

Έρευνες ειδικών της Οξφόρδης αναφέρουν ότι ή Διαρροή Εγκεφάλων κορυφώθηκε το 2012 και έκτοτε «παραμένει σε υψηλά επίπεδα, με ετήσιες ροές άνω των 50.000 ατόμων». Τα χρόνια πριν από την κρίση, εξηγούν, οι Έλληνες ήταν από τους πλέον επιφυλακτικούς λαούς στην Ευρώπη στο ενδεχόμενο να φύγουν από τη χώρα τους. Αυτό έχει αλλάξει ριζικά. Η αποδημία δεν περιγράφεται από τους ίδιους τους μετανάστες σαν μια τραυματική εμπειρία, όπως έχει καταγραφεί στο ιστορικό συλλογικό, αλλά σαν μια ευκαιρία να χτίσουν τη ζωή τους με καλύτερους όρους. Επιπλέον, το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον είναι πιο θετικό». Είναι πιθανόν, συμπεραίνει, το φαινόμενο να συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια ανεξάρτητα από την πορεία της ελληνικής οικονομίας, ιδιαίτερα μεταξύ αυτών με την υψηλότερη εκπαίδευση – αλλά και με κάποια αύξηση των ροών του επαναπατρισμού.

Το επιχείρημα του μη εκπατρισμού θα ήταν λογικό εάν οι αποδημούντες μπορούσαν να βρουν εργασία, ακόμη και με λίγες προσδοκίες να βρίσκονται τουλάχιστον κοντά στο αντικείμενο των σπουδών τους. Η εργασία όμως την οποία έχουν σπουδάσει ζητείται στην αλλοδαπή, όπου είναι πολύ καλύτερες της Ελλάδας τόσο η αμοιβή όσο και η επαγγελματική τους εξέλιξη.

Οποιαδήποτε πλευρά της σύνθετης αυτής πρότασης και αν εξεταστεί, δεν προκύπτει επιχείρημα να μην αποδημήσουν. Το «κόστος ευκαιρίας», δηλαδή ότι χάνουν εκείνοι και η χώρα αποδημώντας είναι σχεδόν μηδενικό γιατί υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες άνεργοι πτυχιούχοι. (Στατιστική Επετηρίδα Ελλάδος πρόσφατων ετών ). Αποφοιτούν χιλιάδες ετησίως που η ελληνική οικονομία δεν τους απορροφά. Οι υψηλοί μισθοί των αποδήμων τούς επιτρέπουν να βοηθούν τις οικογένειές τους, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια, όταν δεν έχουν δημιουργήσει δικές τους.

Μένοντας πολλά χρόνια στο εξωτερικό, υψηλό ποσοστό ανέρχονται σε υψηλά αξιώματα με την μόρφωσή τους και την επιμέλεια που επιδεικνύουν. Επικοινωνούν επίσης μεταξύ τους και αποκτούν επιρροή στο ευρύτερο περιβάλλον. Ο πτυχιούχος λοιπόν απόδημος εξελίσσεται σε τεχνοκράτη της διασποράς. Εμφανίζει δε πολλά χαρακτηριστικά που τον διαφοροποιούν από τον ξένο τεχνοκράτη, ο οποίος επέλεξε να εμπλακεί με την Ελλάδα. Κατέχει κύκλο φίλων και συνεργατών στην Ελλάδα με τους οποίους μπορεί να χαράξει μια βιώσιμη στρατηγική. Η έγνοια για το καλό όνομά του και η ταύτιση με τη χώρα του σημαίνουν ότι η εμπλοκή με την Ελλάδα είναι μακροπρόθεσμη και τα κίνητρα της απεμπλοκής είναι λιγότερο ισχυρά.

Η συνεχής παρακολούθηση των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων στα ελληνικά δρώμενα επιτυγχάνεται με μικρό ή μηδαμινό κόστος για τους ελληνικούς οργανισμούς που απασχολούν τους τεχνοκράτες της διασποράς, οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να αγνοήσουν το «κόστος ευκαιρίας» της μη ενασχόλησής τους με πιο προσοδοφόρες χώρες. Προς το παρόν, πάντως, η παλιννόστηση δεν είναι στα σχέδια πολλών. Σύμφωνα με την έρευνα EUMIGRE, σημειώνει ο κ. Πρατσινάκης, που πραγματοποιήθηκε το 2017 στην Ολλανδία και στην ευρύτερη περιοχή του Λονδίνου, μόνο 5% των μεταναστών που έφυγαν μετά το 2010 σχεδιάζουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα μέσα στα επόμενα τρία χρόνια, ενώ λίγοι (20%) είναι και αυτοί που θα επιθυμούσαν κάτι τέτοιο.

Είναι λοιπόν προς όφελος της Ελλάδας να συνεργάζεται στενά μαζί τους στα πολλά και ποικίλα θέματα που τους απασχολούν αμοιβαίως. Με το χαμηλό κόστος των μεταφορών, η επίσκεψή τους στην πατρίδα για οποιονδήποτε λόγο είναι συχνή, ενώ η ηλεκτρονική διακίνηση ήχου και εικόνας διευκολύνει την επικοινωνία τους όλο το είκοσι τετράωρο, με μηδαμινό σχεδόν κόστος. Όπως όμως και οι λοιποί παλαιότεροι, δεν δικαιούνται να ψηφίσουν εάν δεν προσέλθουν με την ταυτότητά τους στο εκλογικό κέντρο, όπου έχουν γραφτεί από την κρατική υπηρεσία.

Πολλοί από τους Έλληνες τεχνοκράτες της διασποράς είναι καταξιωμένοι επαγγελματίες στις δυτικές κοινωνίες και κατέχουν ηγετικές θέσεις στους οργανισμούς τους. Ο Ανδρέας Γεωργίου*, τον οποίον αποπέμψαμε με τον χειρότερο τρόπο από την δικιά μας Στατιστική Υπηρεσία, εργάζεται ήδη ως νούμερο δύο στη διεύθυνση στατιστικής του ΔΝΤ. Μεταξύ άλλων, ηγήθηκε του προγράμματος στατιστικής του Ταμείου με σκοπό τη μεθοδολογική ανάπτυξη και εξάπλωση παγκοσμίως των νέων δεικτών για τη σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών συστημάτων. Ο Ηλίας Μόσιαλος, ένας εξίσου εμβληματικός τεχνοκράτης, έχει δραστηριοποιηθεί στη μεταρρύθμιση της δημόσιας υγείας της Ελλάδας, ενώ έχει συμβουλεύσει, ως επικεφαλής του ερευνητικού ιδρύματος LSE Health, κυβερνήσεις πολλών χωρών, έως και της Κίνας, στο πώς μπορούν να αναδιαρθρώσουν τη δημόσια υγεία τους.

Υπάρχουν και τεχνοκράτες στο αντίθετο στρατόπεδο, όπως ο Κώστας Δουζίνας από το Birckbeck, ο Κώστας Λαπαβίτσας από το SOAS και ο Δημήτρης Παπαδημητρίου από το Levy Institute, που έχουν υποστηρίξει αντιστοίχως την εξωκοινοβουλευτική αντίσταση στους πιστωτές της χώρας, την επιστροφή στη δραχμή και τη δημιουργία παράλληλου νομίσματος.

Όπως τονίζει ο Αντώνης Καμάρας, ερευνητής στο Greek Diaspora Project του SEESOX στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης «Ο τεχνοκράτης της διασποράς αποτελεί και θα αποτελεί τόσο δομικό όσο και διακριτό στοιχείο της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας και της πολιτικής αντιπαράθεσης που την περιβάλλει στην Ελλάδα». (εφημ. Καθημερινή, 01.09.2018 και πιο σύγχρονες εκδόσεις).

Το «Κείον το νόμιμο» ήταν έθιμο και νόμος στην αρχαία Κέα (Τζια). Σύμφωνα με αυτό, όσοι υπερέβαιναν το 60ό έτος της ηλικίας τους «αυτεκωνιάζοντο», αυτοκτονούσαν δηλ. με κώνειο. Ο ηλικιωμένος όταν δεν ήταν πλέον χρήσιμος στην κοινωνία λόγω γήρατος όφειλε να πάρει την άδεια της πολιτείας ώστε να εγκριθεί η αυτοκτονία του. Έπειτα από κάποια εορταστική ιεροτελεστία, εκτελούσε το χρέος του πίνοντας πρόθυμα το κώνειο. Μ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχανόταν η ανάγκη για εξασφάλιση τροφής για τους νεότερους. Το μέτρο αυτό καταργήθηκε όταν επικράτησε ο Χριστιανισμός. Το έθιμο «Κείον το νόμιμο» αναβίωσε στις ημέρες μας με το σκεπτικό ότι ο θάνατος των ηλικιωμένων θα λύσει το ελληνικό δημοσιονομικό πρόβλημα.

Τα δικά μας φτερά τ.176

·       Υπόθεση ΑΝΔΡΕΑ ΓΕΩΡΓΊΟΥ

Το 2011 κατηγορήθηκε έντονα από ορισμένα μέλη του (αργότερα καταργηθέντος από τη Βουλή) πρώην συλλογικού οργάνου της ΕΛΣΤΑΤ ότι εσκεμμένα, μετά από υπόδειξη της Eurostat και αντίθετα με τα διεθνή πρότυπα, περιέλαβε, μεταξύ άλλων, το έλλειμμα των ΔΕΚΟ στο έλλειμμα του ελληνικού προϋπολογισμού 2009 ώστε αυτό να εμφανίζεται τεχνικά αυξημένο. 

Στις 22 Ιανουαρίου 2013 ασκήθηκε ποινική δίωξη σε βαθμό κακουργήματος εναντίον του Ανδρέα Γεωργίου και δύο άλλων στελεχών της ΕΛΣΤΑΤ μετά από αντίστοιχη παραγγελία των οικονομικών εισαγγελέων. Κατόπιν διενέργειας κύριας ανάκρισης και προτάσεων από τους αρμόδιους εισαγγελείς το 2014, και ξανά το 2015, να τεθεί η υπόθεση στο αρχείο, το Συμβούλιο Εφετών στις 14 Ιουλίου 2015 με βούλευμα του αποφάνθηκε, μεταξύ άλλων, να μη γίνει εις βάρος του Ανδρέα Γεωργίου και των 2 άλλων στελεχών κατηγορία για την πράξη της ψευδούς βεβαίωσης κατά συναυτουργία σε βάρος του Δημοσίου υπό τις επιβαρυντικές περιστάσεις του ν. 1608/1950.. Στις 14 Σεπτεμβρίου 2015, η αντιεισαγγελεύς του Αρείου Πάγου άσκησε αναίρεση κατά της αθωωτικής αυτής απόφασης. Την 1 Αυγούστου 2016, το Συμβούλιο του Αρείου Πάγου αποδέχθηκε την πρόταση αναίρεσης με αποτέλεσμα ο Ανδρέας Γεωργίου και δύο άλλα στελέχη της ΕΛΣΤΑΤ να παραπέμπονται και πάλι για νέα κρίση στο Συμβούλιο Εφετών για το κακούργημα της ψευδούς βεβαίωσης. Την 1η Αυγούστου 2017 το Τριμελές  Εφετείο Πλημμελημάτων καταδίκασε τον Ανδρέα Γεωργίου σε ποινή φυλάκισης δύο ετών με τριετή αναστολή, χωρίς την αναγνώριση ελαφρυντικού, για το αδίκημα της παράβασης καθήκοντος σχετικά με το έλλειμμα του 2009

Βικιπαίδεια, η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια