Η
Τραγωδία του Superga
και το ξεκλήρισμα της "Grande Torino"
Η Τραγωδία του Superga ονομάσθηκε η συντριβή ενός αεροπλάνου που συνέβηκε στις 4 Μαΐου 1949 στην πόλη του Τορίνο. Στις 17:03, το αεροσκάφος Fiat G.212 της αεροπορικής εταιρείας ALI (Avio
Linee Italiane), με κωδικό πτήσης I-ELCE, που μετέφερε την ομάδα «Grande Torino», συνετρίβη πάνω στον τοίχο του πίσω τοίχου της βασιλικής
της Superga (Basilica di Superga), η οποία βρίσκεται στην πλαγιά του Λόφου Superga στο Τορίνο. Και
οι 31 επιβαίνοντες
του αεροσκάφους σκοτώθηκαν.
Η "Grande
Torino", μία από τις θρυλικότερες ομάδες της Ιταλίας και της Ευρώπης
χάθηκε άδοξα πριν από ακριβώς 70 χρόνια στο λόφο της Σουπέργκα. Η «Μεγάλη
Tορίνο», που έβαλε 6 γκολ στη Ρόμα σε 18 λεπτά, η εξωπραγματική μαγική ομάδα
της Ιταλίας ξεκληρίστηκε με τον πιο βάναυσο και σκληρό τρόπο στο τραγικό
αεροπορικό δυστύχημα της 4ης Μαΐου 1949.Τα ρεκόρ της ακόμη δεν έχουν
ξεπεραστεί...
H Τορίνο υπήρξε, ίσως, η
κορυφαία ομάδα του πλανήτη τη δεκαετία του ’40. Αγαπήθηκε με πάθος, αλλά έφυγε
άδοξα. Πρόλαβε όμως να αφήσει ανεξίτηλη τη σφραγίδα της στην ιστορία του
παγκοσμίου ποδοσφαίρου.
Η Τορίνο ιδρύθηκε στις 3
Δεκεμβρίου 1906. Το πρώτο της πρωτάθλημα ήρθε την περίοδο 1927-’28. Το 1936
κέρδισε και το πρώτο της κύπελλο Ιταλίας. Το καλοκαίρι του 1939 πρόεδρος της
ομάδας ανέλαβε ο Φερούτσιο Νόβο. Η εφαρμογή του βρετανικού μοντέλου διοίκησης
της ομάδας (τοποθέτηση πρώην ποδοσφαιριστών σε διευθυντικές θέσεις), η αγορά
σπουδαίων παικτών και η εφαρμογή του πρωτοποριακού συστήματος 3-2-2-3, έμελλε
να συντελέσουν στη δημιουργία μιας ασυναγώνιστης ομάδας.
Την περίοδο 1942-’43 και
ενώ ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος μαινόταν, η Τορίνο, με ηγέτες τους Βαλεντίνο
Ματσόλα και Έτζιο Λόικ τερμάτισε πρώτη στο πρωτάθλημα έχοντας μόλις εννέα γκολ
παθητικό και 15 εκτός έδρας νίκες σε 16 παιχνίδια! Το επιστέγασμα της
επιτυχημένης χρονιάς ήταν η κατάκτηση του νταμπλ.
Η μεγάλη ομάδα της Τορίνο
Η
«GrandeTorino» κρατάει ακόμη άπιαστα ρεκόρ.
Αμέσως μετά το τέλος του
Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με τη βοήθεια σπουδαίων μετεγγραφών (Βαλέριο
Μπατσιγκαλούπο, Άλντο Μπάλαριν, Βιργίλιο Μαρόζο, Μάριο Ριγκαμόντι, Εουσέμπιο
Καστελιάνο) και υπό την τεχνική καθοδήγηση του Λουίτζι Φερέρο, αναδείχθηκε
πρωταθλήτρια Ιταλίας την περίοδο 1945-’46, διατηρώντας το αήττητο στην έδρα
της. Στην τελική φάση της διοργάνωσης μάλιστα, πέτυχε την μεγαλύτερη εκτός
έδρας νίκη στην ιστορία του ιταλικού ποδοσφαίρου, συντρίβοντας τη Ρόμα με 7-0
(τα έξι τέρματα σημειώθηκαν σε διάστημα 18 λεπτών).
Την επόμενη περίοδο η
«Μεγάλη Τορίνο» («GrandeTorino» ή «Grande Granata») κατέκτησε το πρωτάθλημα
αήττητη στην έδρα της και με μόλις τρεις ήττες εκτός.
Όμως, τη σεζόν 1947-’48
έσπασε όλα τα κοντέρ. Με προπονητή τον Μάριο Σπερόνε η ομάδα κατέκτησε για
τρίτη συνεχόμενη χρονιά το πρωτάθλημα – με το συνηθισμένο αήττητο εντός έδρας
(19 νίκες και μια ισοπαλία σε 20 αγώνες). Συγκέντρωσε 65 βαθμούς, ρεκόρ βαθμών
για το ιταλικό πρωτάθλημα πριν την εισαγωγή του συστήματος των τριών βαθμών για
τη νίκη. Επίσης, σημείωσε τον αριθμό ρεκόρ των 125 τερμάτων σε μια σεζόν, ενώ
δέχθηκε μόλις 33. Το εντυπωσιακό σκορ 10-0 με το οποίο επιβλήθηκε επί της
Αλεσάντρια είναι η μεγαλύτερη νίκη που σημειώθηκε ποτέ στο ιταλικό πρωτάθλημα.
Την περίοδο εκείνη η Τορίνο μπορούσε να
νικήσει ακόμη και τον κακό εαυτό της. Σε εκτός έδρας αγώνα εναντίον της
Φιορεντίνα οι παίκτες των «ταύρων» αρνούνταν να βγουν στο γήπεδο μαζί με τον
αρχηγό τους Βαλεντίνο Ματσόλα, τον οποίο αντιπαθούσαν λόγω του ιδιόρρυθμου
χαρακτήρα του. Τελικά, οι «γκρανάτα» παρατάχθηκαν στον αγωνιστικό χώρο,
αποφασισμένοι όμως να μη δώσουν ούτε μια πάσα στον αρχηγό τους. Η απάντηση του
τελευταίου ήταν αποστομωτική. Γύρισε στην άμυνα του, πήρε τη μπάλα μόνος του,
πέρασε όποιον βρήκε μπροστά του και σκόραρε στην αντίπαλη εστία. Το σφύριγμα
της λήξης τον βρήκε αποθεωμένο στα χέρια των συμπαικτών του.
Είναι σίγουρο πως αν
εκείνη την περίοδο είχε ξεκινήσει η διεξαγωγή του κυπέλλου Πρωταθλητριών
Ευρώπης, η Τορίνο θα ήταν το ακλόνητο φαβορί για την κατάκτησή του. Οι
ποδοσφαιριστές της Τορίνο μονοπωλούσαν τις θέσεις και στην εθνική ομάδα της
Ιταλίας.
Στις 11 Μαΐου 1947, στον
φιλικό αγώνα μεταξύ Ιταλίας και Ουγγαρίας (3-2), οι «ατζούρι» ξεκίνησαν με τον
Σεντιμέντι της Γιουβέντους κάτω από τα δοκάρια και… δέκα παίκτες της Τορίνο.
Για την ιστορία, ο βασικός τερματοφύλακας της Τορίνο Βαλέριο Μπατσιγκαλούπο
βρισκόταν στον πάγκο ως αναπληρωματικός.
Την περίοδο 1948-’49 η
μονότονη, αλλά και μαγευτική όσον αφορά στον τρόπο παιχνιδιού, κυριαρχία της Τορίνο
συνεχιζόταν υπό την καθοδήγηση του Άγγλου προπονητή Λέσλι Λίβεσλεϊ. Τέσσερις
αγωνιστικές όμως, πριν το τέλος του πρωταθλήματος επρόκειτο να συμβεί το
μοιραίο.
Από τη σύγκρουση
σκοτώθηκαν όλοι οι επιβαίνοντες
Το
μοιραίο ταξίδι
Την άνοιξη του 1949 ο
Πορτογάλος ποδοσφαιριστής Ζοζέ Φερέιρα (Francisco Ferreira), που είχε αγωνιστεί παλαιότερα με τα
χρώματα της Τζένοα και ήταν προσωπικός φίλος του Ματσόλα, αποφάσισε να κλείσει
την καριέρα του με ένα αποχαιρετιστήριο παιχνίδι στη Λισσαβόνα μεταξύ της
Μπενφίκα και της Τορίνο. Παρακάλεσε, λοιπόν, τον Ματσόλα να εξασφαλίσει τη
συμμετοχή της «Γκρανάτα». Ο τελευταίος, προκειμένου να βοηθήσει την οικονομική
ενίσχυση του φίλου του έπεισε τη διοίκηση της ομάδας και αυτή με τη σειρά της
ζήτησε και πέτυχε από την Ιταλική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία τη μετάθεση του αγώνα
με την Ίντερ για τις 30 Απριλίου, τρεις μόλις ημέρες πριν από το διεθνές φιλικό
παιγνίδι.
Παρά το γεγονός ότι πολλοί
παίκτες της Τορίνο τραυματίστηκαν σε εκείνο τον αγώνα αποφάσισαν να ταξιδέψουν
στην Πορτογαλία. Στις 3 Μαΐου, βρέθηκαν στη Λισσαβόνα για το παιχνίδι με την
Μπενφίκα το οποίο τελείωσε με σκορ 4-3 υπέρ των Πορτογάλων.
Η
ΤΡΑΓΙΚΗ ΠΤΗΣΗ
To τρικινητήρio
Fiat G.212 , με κωδικό πτήσης I-ELCE, της Avio Linee Italiane , απογειώνεται από το
αεροδρόμιο της Λισαβόνας στις 9:40 π.μ. την Τετάρτη 4 Μαΐου 1949. Πρώτος
πιλότος του αεροσκάφους ήταν ο
υπολοχαγός συνταγματάρχης Meroni. Η πτήση προσγειώνεται στις 13:00 στο
αεροδρόμιο της Βαρκελώνης.
Στις 2.50 μ.μ., το I-ELCE απογειώνεται με κατεύθυνση το αεροδρόμιο Turin-Aeritalia . Η πτήση ακολούθησε την διαδρομή Cap de Creus, Toulon, Νίκαια, Albenga, Savona. Στο ύψος
της Σαβόνα το αεροπλάνο γυρίζει προς τα βόρεια, προς την κατεύθυνση της
υποαλπικής πρωτεύουσας, όπου αναμένεται να φτάσει σε περίπου τριάντα λεπτά. Ο
καιρός στο Τορίνο είναι κακός. Στις 16:55 το αεροδρόμιο Aeritalia λέει στους
πιλότους την καιρική κατάσταση: τα σύννεφα έρχονται σχεδόν σε επαφή με το έδαφος,
οι βροχοπτώσεις, και ο ισχυρός άνεμος έρχεται κατά ριπές, ενώ υπήρχε πολύ κακή οριζόντια ορατότητα (40 μέτρα).
Ο πύργος ελέγχου ζητά
επίσης μια αναφορά θέσης. Μετά από λίγα λεπτά σιωπής στις 4:59 μ.μ. η απάντηση
φτάνει: " Ποσοστό 2.000 μέτρων. QDM στο Pino, στη συνέχεια κόψτε προς το Superga ". Στο Pino Torinese , που
βρίσκεται μεταξύ του Chieri και του Baldissero Torinese, νοτιοανατολικά του
Τορίνου, υπάρχει ένας ραδιοφάρος VDF (VHF direction finder), για να παρέχει ένα QDM (σήμα διευκόλυνσης προσγείωσης) κατά απαίτηση.
Το αεροσκάφος βρίσκεται σε
πορεία στην κάθετη πλευρά του Pino,
τοποθετώντας 290 μοίρες τόξου, ευθυγραμμίζεται με το διάδρομο της Aeritalia, σε απόσταση περίπου 9
χιλιομέτρων, σε υψόμετρο 305 μέτρων. Λίγο πιο βόρεια του Pino Torinese είναι ο
λόφος του Superga με την ομώνυμη βασιλική, σε δεσπόζουσα θέση σε υψόμετρο 669
μέτρων. Θεωρήθηκε από το πλήρωμα ότι - λόγω του ισχυρού ανέμου στην αριστερή πλευρά - το
αεροπλάνο κατά τη διάρκεια της στροφής θα μπορούσε να έχει υποχωρήσει προς τα
δεξιά, κάτι
που το μετατόπιζε από τον άξονα κάθοδου και το ευθυγράμησαν, αντί με την σωστή τροχιά, με το λόφο Superga. Από την έρευνα προέκυψε αυτή η πιθανότητα δεδομένου ότι ο υψομετρητής είχε σταματήσει στα 2000 μέτρα κατι που οδήγησε τους πιλότους να πιστέψουν ότι ήταν σε αυτό το ύψος, ενώ ήταν μόλις
600 μέτρα πάνω από το έδαφος.
Στις 5:03 μ.μ. το αεροπλάνο με την «Grande Torino» επί του σκάφους, έχοντας κάνει την στροφή προς τα αριστερά, τοποθετημένο
σε οριζόντια πτήση και ευθυγραμμισμένο για να προετοιμαστεί για προσγείωση,
αντί να βρεθεί
στην σωστή πορεία καρφώνεται στο
οπίσθιο ανάχωμα της βασιλικής του Superga. Ο πιλότος, που σκέφτηκε ότι είχε το
λόφο Superga στα δεξιά του, είδε να εμφανίζεται ξαφνικά (ταχύτητα 180 km / h,
ορατότητα 40 μέτρα) μπροστά του ο τοίχος της βασιλικής του λόφου
της Σουπέργκα (χώρου ενταφιασμού των βασιλέων της Σαρδηνίας). Τελικά το μόνο μέρος του αεροσκάφους που παρέμεινε άθικτο ήταν
η ουρά του.
Στις 5:05 μ.μ. ο πύργος ελέγχου του αεροδρομίου Aeritalia καλεί την πτήση I-ELCE, χωρίς να λάβει απάντηση.
Από τη σύγκρουση
σκοτώθηκαν και οι 31 επιβαίνοντες: 18 παίκτες,
3 μέλη από την ηγεσία της ομάδας, οι 2
τεχνικοί, ένας
μεταφραστής, τα τέσσερα μέλη του
πληρώματος και τρεις γνωστοί
Ιταλοί αθλητικοί δημοσιογράφοι ο Renato
Casalbore (ιδρυτής του Tuttosport), ο Renato Tosatti (από την Gazzetta del Popolo , (πατέρας του Giorgio Tosatti ) και ο Luigi Cavallero ( της
La Nuova Stampa) σκοτώθηκαν. Το καθήκον της
αναγνώρισης των θυμάτων ανατέθηκε στον πρώην τεχνικό
επίτροπο της Εθνικής Ιταλίας Vittorio Pozzo, ο οποίος είχε εντάξει σχεδόν όλη την ομάδα του Τορίνο στην εθνική ομάδα.
Οι αρχές απέδωσαν το
δυστύχημα στο συνδυασμό της περιορισμένης ορατότητας, το προβληματικό σήμα
επικοινωνίας με το αεροδρόμιο του Τορίνο και σε λανθασμένο χειρισμό του
πιλότου.
Περίπου
μισό εκατομμύριο άνθρωποι αποχαιρέτησαν τους Ματσόλα, Γκρέτζαρ, Λόικ,
Ριγκαμόντι, Οσόλα, Γκαμπέτο και Φεράρις
Η «Μεγάλη Τορίνο» χάθηκε μέσα σε μια στιγμή.
Το σοκ για την φίλαθλη Ιταλία ήταν μεγάλο. Δύο ημέρες αργότερα, κατά τη
διάρκεια της κηδείας των παικτών, περισσότερα από 800.000 άτομα πέρασαν μπροστά
από τα φέρετρα των άτυχων άσσων. Ο
Vittorio Veltroni, αρχισυντάκτης της RAI Chronicles στις 6 Μαΐου 1949 , από το
Τορίνο, έκανε τη ζωντανη αναμετάδοση της κηδείας της ποδοσφαιρικής ομάδας του Grande Torino
μετά την τραγωδία του Superga.
Το πρωτάθλημα δεν είχε
ακόμη τελειώσει. Μια ομάδα από παίκτες ηλικίας 16-18 ετών συγκροτήθηκε για να
δώσει το παρών στους υπόλοιπους αγώνες και ονομάστηκε «Συμβολική Τορίνο». Σε
ένδειξη σεβασμού οι Τζένοα, Παλέρμο, Σαμπντόρια και Φιορεντίνα, οι οποίες ήταν
οι ομάδες που έπαιξαν κόντρα στη νέα αυτή ομάδα, παρέταξαν ομάδες με νεαρούς
παίκτες. Η Συμβολική Τορίνο κέρδισε και τα τέσσερα αυτά παιχνίδια. Ωστόσο, η
ομάδα σύμβολο η «Μεγάλη Τορίνο» δεν υπήρχε πια.
Μνήμες
Τα συντρίμια του αεροπλάνου, συμπεριλαμβανομένου ενός έλικα, ενός
ελαστικού και των διάσπαρτων τμημάτων της ατράκτου , αλλά και οι βαλίτσες των Mazzola, Maroso και Erbstein, φυλάσσονται σε ένα
μουσείο στο Grugliasco λίγο έξω από το Τορίνο. Το Museo del Grande Torino στεγάζεται
στην αριστοκρατική Villa Claretta Assandri του Grugliasco, από τις 4 Μαΐου 2008, επέτειο της τραγωδίας. 7 από τους 18 παίκτες είναι θαμμένοι
στο νεκροταφείο Cimitero Monumentale di Torino. 10 άλλοι παίκτες θάφτηκαν στους δικούς τους δήμους. Τέλος, το σώμα ενός τελευταίου παίκτη
μεταφέρθηκε στην δεκαετία του '90 από το Cimitero Monumentale di Torino σε
άλλο νεκροταφείο. Εκτός από τους ποδοσφαιριστές, όλοι όσοι ήταν στο αεροπλάνο
θάφτηκαν στο Cimitero Monumentale di Torino, με τις μοναδικές εξαιρέσεις του άγγλου προπονητή και των μελών του πληρώματος.
Όμως η τραγική απώλεια της
Grande Torino εξακολουθεί
να ρίχνει βαριά τη σκιά της σε όλες τις επόμενες ομάδες της Τορίνο, οι οποίες
δεν κατάφεραν στο ελάχιστο να προσεγγίσουν την ποιότητα της....
ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ
Παίκτες:
Valerio Bacigalupo (25, portiere), cimitero di Bossarino, Vado Ligure
(SV);
Aldo Ballarin (27, difensore), cimitero di Chioggia (VE);
Dino Ballarin (23, portiere), cimitero
di Chioggia (VE);
Émile (detto Milo) Bongiorni (28, attaccante), Cimitero di Fontenay-sous-Bois
(Francia);
Eusebio Castigliano (28, mediano), Cimitero di Carmagnola (To);
Rubens Fadini (21, centrocampista), cimitero di Arcore (MB);
Guglielmo Gabetto (33, attaccante), cimitero monumentale di Torino;
Roger (detto Ruggero) Revelli
Grava (27, centravanti),
cimitero parigino di Saint-Ouen, Francia;
Giuseppe Grezar (30, mediano), cimitero di Sant'Anna, Trieste (TS);
Ezio Loik (29, mezzala destra), cimitero monumentale di Torino;
Virgilio Romualdo Maroso (23, terzino sinistro), cimitero monumentale di
Torino;
Danilo Martelli (25, mediano e mezzala), cimitero di Castellucchio
(MN);
Valentino Mazzola (30, attaccante e centrocampista), cimitero
monumentale di Torino;
Romeo Menti (29, attaccante), cimitero monumentale della
Misericordia, Antella di Bagno a Ripoli (FI);
Piero (detto Pierino) Operto (22, difensore), Cimitero Monumentale di Torino;
Franco Ossola (27, attaccante), Cimitero Monumentale di Torino
(tomba di famiglia);
Mario Rigamonti (26, difensore), cimitero di Capriolo (BS);
Július (detto Giulio) Schubert (26, mezzala), Cimitero Monumentale di Torino.
Διοίκηση
Egidio (detto Arnaldo)
Agnisetta (55, Direttore
Generale), Cimitero Monumentale di Torino (tomba di famiglia);
Ippolito Civalleri (66, Dirigente Accompagnatore), Cimitero Monumentale
di Torino (tomba di famiglia);
Andrea Bonaiuti (36, organizzatore delle trasferte), Cimitero
Monumentale di Torino.
Τεχνικοί
Egri Erbstein (50, Direttore Tecnico), Cimitero Monumentale di
Torino;
Leslie Lievesley (37, allenatore), Cimitero annesso alla Chiesa di
Saint Michael di Rossington, Distretto di Doncaster (Regno Unito);
Ottavio Cortina (52, massaggiatore), Cimitero Monumentale di Torino.
Δημοσιογράφοι
Renato Casalbore (58, Tuttosport), Cimitero Monumentale di Torino
(tomba di famiglia);
Renato Tosatti (40, Gazzetta del Popolo), Cimitero Monumentale di
Torino;
Luigi Cavallero (42, La Nuova Stampa), Cimitero Monumentale di
Torino.
Πλήρωμα
Pierluigi Meroni (33, primo pilota), Cimitero Monumentale di Milano;
Cesare Bianciardi (34, secondo pilota), Cimitero della Misericordia di
Livorno;
Celeste D'Inca' (44, motorista), Cimitero Monumentale di Sesto San
Giovanni (Mi);
Antonio Pangrazzi (42,
radiotelegrafista), Cimitero Maggiore di Milano.
Πηγές
:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου