Ιταλοί αιχμάλωτοι στην Κρήτη

Ιταλοί αιχμάλωτοι στην Κρήτη

Κατά την έναρξη της μάχης υπήρχαν στην Κρήτη 4 στρατόπεδα αιχμαλώτων του ελληνοϊταλικού πολέμου. Ένα στην περιοχή Σκινέ Χανίων, ένα στο Ρέθυμνο, στη Γεωργ. Σχολή Ασωμάτων ένα στην περιοχή Χουδέτσι – Αγιος Θωμάς Ηρακλείου και ένα έξω από το χωριό Καβούσι με 10 έως 12 χιλιάδες Ιταλούς αιχμάλωτους του αλβανικού πολέμου, από τον Ιανουάριο του 1941.

Κατά την διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, αλλά ιδιαίτερα στο τελευταίο δεκαήμερο του πολέμου της Κρήτης, λόγω των καταστροφών και της διάλυσης, οι Ιταλοί αιχμάλωτοι στο Καβούσι βρίσκονταν σε αξιοθρήνητα χάλια πείνας, γύμνιας, ξυπολυσιάς. Τότε η ανθρώπινη αυτή μάζα, σέρνοντας τα ράκη της, ξεκίνησε με τα πόδια τυλιγμένα σε κομμάτια από κουβέρτες από το Καβούσι.  Άνθρωποι πεινασμένοι, απογοητευμένοι, αξύριστοι, τρισάθλιοι, σέρνονταν στους δρόμους μέρες και μέρες από το Καβούσι προς τη Νεάπολη, με κατεύθυνση προς το Ηράκλειο, για να συναντήσουν -αυτοί οι ηττημένοι Ιταλοί του αλβανικού πολέμου- τους αφικνούμενους πλέον Ιταλούς κατακτητές. Σο διάβα τους λεηλατούσαν σπίτια ξεμοναχιασμένα και μοναστήρια, για να βρουν λίγο λάδι και ψωμί να φάνε. Έτσι οι κατακτητές, ηττημένοι του αλβανικού μετώπου και αιχμάλωτοι σε κατακτημένο έδαφος, αιχμάλωτοι-ηττημένοι, μα τώρα νικητές, έκαναν μια θλιβερή παρουσία, μια σύνθεση που τόνιζε τη λογική του παραλόγου ενός ιμπεριαλιστικού πολέμου που οι ίδιοι είχαν εξαπολύσει.

Η παρουσία τους ήταν φυσικά μια ψυχρολουσία για τους φρέσκους κατακτητές κοκορόφτερους του Μουσολίνι. Όταν μαθεύτηκε ότι η θλιβερή πορεία πλησιάζει από τον Άγ. Νικολαο στη Νεάπολη, ο αείμνηστος Ρούσος Κούνδουρος, πρώην βουλευτής των Φιλελευθέρων, και ο τότε δήμαρχος μαζί με τη νεολαία βγήκαν και μάζεψαν τρόφιμα από τα υστερήματα των κατοίκων. Κριθαρόψωμο, λάδι, όσπρια, πατάτες συγκεντρώθηκαν γρήγορα και στήθηκαν τα καζάνια των συσσιτίων στο Γυμνάσιο στην είσοδο της πόλης. Από 'κει, γράφει στο βιβλίο του ο  Μιχάλης Κοκολάκης, καθώς περνούσαν οι αιχμάλωτοι, τους δίναμε -εμείς οι νικημένοι και οι βασανισμένοι απ' αυτούς- μια κουταλιά φαγητό, λαδερές πατάτες ή όσπρια και ένα κομμάτι ψωμί. Τους είδαμε σαν ανθρώπους. Κρατώντας τα χέρια μας αλυσίδα, χέρι-χέρι εμείς οι νέοι τους οδηγούσαμε στη δημοσιά, για να μην μπουν στα σπίτια."

Τελικά με την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς, οι Ιταλοί αιχμάλωτοι ελευθερώθηκαν και με μέριμνα των Γερμανών επανήλθαν και εντάχθηκαν στις ιταλικές ένοπλες δυνάμεις οι οποίες συνέχιζαν τον αγώνα εναντίον των Βρετανών.

Το καλοκαίρι του 1943, όταν εξερράγη το κίνημα Μπαντόλιο στην Ιταλία, αποτέλεσμα του οποίου ήταν η ανατροπή του Μουσολίνι και η εγκαθίδρυση του φιλικού προς τους συμμάχους καθεστώτος του στρατηγού Μπαντόλιο, άλλες μονάδες του ιταλικού στρατού -και της Κρήτης- παρέμειναν πιστές στους συμμάχους Γερμανούς και άλλες στασίασαν αποδεχόμενες το καθεστώς Μπαντόλιο. Οι τελευταίοι όμως τέθηκαν εκτός μάχης και αιχμαλωτίστηκαν.

Τους αιχμαλώτους αυτούς σιγά – σιγά, οι Γερμανοί προσπάθησαν να τους απομακρύνουν από την Κρήτη μεταφέροντάς τους στην Ιταλία. Οι περισσότεροι όμως πνίγηκαν στη θάλασσα εξαιτίας της δράσης του βρετανικού ναυτικού και της αεροπορίας.

Στις 13 Οκτωβρίου 1943 το επίτακτο ιταλικό ατμόπλοιο “Simfra” απέπλευσε από το λιμάνι της Σούδας μεταφέροντας 2.664 Ιταλούς αιχμαλώτους, 204 Γερμανούς, 71 Έλληνες και μεγάλες ποσότητες πυρομαχικών.

Το πλοίο αυτό εντοπίσθηκε από τη βρετανική αεροπορία, προσβλήθηκε μεταξύ ακρωτηρίου Σπάθας και Αντικυθήρων και βυθίστηκε. Ο αριθμός των διασωθέντων κατά τις πληροφορίες ανέρχεται σε 566 άτομα (Ιταλοί 393, Γερμανοί 163, Έλληνες 10) (Μ. Μανούσακας “Χανιώτικα νέα” 15 Ιαν. 2011. Άλλες πηγές δίδουν άλλους αριθμούς).

Τον Φεβρουάριο του 1944 βυθίσθηκε έξω από το λιμάνι της Σούδας το ατμόπλοιο “Petrella” από βρετανικό υποβρύχιο. Στο πλοίο είχαν επιβιβασθεί Ιταλοί αιχμάλωτοι, με προορισμό την Ηπειρωτική Ελλάδα.

Ο απόπλους του πλοίου ήταν γνωστός στο Στρατηγείο Μέσης Ανατολής και έξω από το λιμάνι το ανέμενε το βρετανικό υποβρύχιο “Sportsman” το οποίο το κατεβύθισε.

Μια πληροφορία αναφέρει ότι στο πλοίο είχαν επιβιβασθεί 6.000 Ιταλοί από τους οποίους απωλέσθηκαν 5.800. Η πληροφορία αυτή δεν φαίνεται αξιόπιστη.

Άλλη αξιόπιστη πηγή αναφέρει ότι στο πλοίο επέβαιναν 3.173 Ιταλοί, 41 Έλληνες (Μ. Μανούσακας “Χανιώτικα νέα” 15 Ιαν. 2011) από τους οποίους πνίγηκαν 2.670.

Άλλη πηγή αναφέρει ότι επέβαιναν 3.000 Ιταλοί, από τους οποίους απωλέσθησαν οι 2.500. Άλλη πηγή αναφέρει επιβαίνοντες 2.000.

Στις 9 Ιουνίου 1944 βυθίσθηκε το πλοίο “Τάναϊς” το οποίο μετέφερε τους Εβραίους της Κρήτης και Έλληνες ομήρους. Εκτός αυτών μετέφερε και 112 Ιταλούς αιχμαλώτους. Τόσο οι Εβραίοι όσο και οι Γερμανοί φρουροί, οι Έλληνες όμηροι και οι Ιταλοί αιχμάλωτοι απωλέσθηκαν.

Άλλη πληροφορία αναφέρει ότι το Α/Π “Pier Luigi” απέπλευσε από τη Σούδα στις 13 Νοεμβρίου 1944 (;) έμφορτο πυρομαχικών και κατεβυθίσθη λίγο έξω από το λιμάνι της Σούδας από βρετανικό βομβαρδιστικό.

Υπολογίζεται ότι πάνω από 30.000 Ιταλοί χάθηκαν τον χειμώνα 1943 – 1944 στη Μεσόγειο μεταφερόμενοι με πλοία από την Κρήτη, τα Δωδεκάνησα, τα Ιόνια νησιά και από αλλού. 

Όσοι δε Ιταλοί στρατιώτες και αξιωματικοί (και ήταν αρκετοί)  παρέμειναν στο πλευρό των Γερμανών συμπτύχθηκαν τον Σεπτέμβριο του 1944 από τους λοιπούς Νομούς της Κρήτης και την ύπαιθρο του Νομού Χανίων στην περιοχή από Πλακάλωνα μέχρι Γεωργιούπολη.

Στο διάστημα αυτό από τον Οκτώβριο του 1944 μέχρι τον Μάρτιο του 1945 πολλοί Ιταλοί μεμονωμένοι ή κατά ομάδες αυτομολούσαν στις μονάδες του ελληνικού στρατού και των ανταρτών που περιέβαλαν τις γερμανικές θέσεις κυρίως στον Κακόπετρο και Αστρικά – Κολένι. Αυτούς τους μετέφεραν  αντάρτες και στρατός στην ήδη απελευθερωμένη Παλαιόχωρα που ήταν και η βάση εφοδιασμού του ελληνικού στρατού.

Μνημείο για τους Ιταλούς που χάθηκαν στην Κρήτη δεν υπάρχει εκτός από ένα απλό με μια μαρμάρινη πλάκα στη Γεωργιούπολη που αναφέρεται στους Έλληνες και Ιταλούς που χάθηκαν με τα πλοία “Simfra” και “Ρetrella” και που το έστησαν συγγενείς των Ελλήνων θυμάτων.  

Ο πρόεδρος της Ενωσης Τουριστικών Καταλυμάτων Νομού Χανίων σε πρότασή του για την αξιοποίηση των ναυαγίων της Σούδας προς τον Δήμο Χανίων (Χ.Ν. 10 Ιουλίου 2012)  μεταξύ άλλων αναφέρει:

«…Αυτοί οι σχεδόν 4.800 Ιταλοί στρατιώτες έχουν περάσει στη λήθη της ιστορίας, λησμονημένοι, χωρίς κανείς να τους θυμηθεί, το αντίθετο με ό,τι συνέβη με τους Βρετανούς (νεκροταφείο Σούδας) και Γερμανούς (νεκροταφείο Μάλεμε) όπως άλλωστε λησμονημένοι είναι και οι Έλληνες στρατιώτες και πολίτες που έπεσαν στη μάχη της Κρήτης…».

Πηγές :

Ανέκδοτο βιβλίο για την Μάχη της Κρήτης του Νικολάου Βαβουλέ (απόσπασμα του βιβλίου δημοσιεύτηκε στα Χανιώτικα Νέα)

http://www.haniotika-nea.gr/simfra-petrella-itali/

Το βιβλίο του Μιχάλη Κοκολάκη σχετικό απόσπασμα του οποίου αναφέρθηκε από τον κ. Γιάννη Τσιχλή ( facebook/ Γιάννης Τσιχλής ) εδώ:

https://www.facebook.com/gialelakis/posts/10218042523594360?comment_id=10221328118332175&reply_comment_id=10221339964708327&notif_id=1573712992792064&notif_t=feed_comment_reply

http://www.televignole.it/foto-storie-guerra-42/