Η άγνωστη ιστορία οριοθέτησης ΑΟΖ με τη Λιβύη

Ως υφυπουργός Εξωτερικών, ο Δημήτρης Δόλλης είχε επισκεφτεί την Τρίπολη τον Ιανουάριο του 2011. Στο περιθώριο των επαφών του επέβλεψε την παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας.

Λέγεται ότι τα πάντα στη ζωή είναι θέμα timing. Αυτό στην περίπτωση του πολιτικού σχεδιασμού και μάλιστα σε επίπεδο διεθνών σχέσεων έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Όμως αν το αγνοήσεις σε τιμωρεί και τότε τρέχεις και δεν φτάνεις. Κάπως έτσι βρέθηκε σήμερα η Ελλ΄δα να τρέχει σε όλα τα μήκη και τα πλάτη για να πετύχει την κατάργηση του MOU μεταξύ Τουρκίας – Λιβύης για τον καθορισμό της ΑΟΖ.

Η άγνωστη ιστορία οριοθέτησης ΑΟΖ με τη Λιβύη

Γράφει η ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΚΑΚΑΟΥΝΑΚΗ

Ο Δημήτρης Δόλλης ταξίδεψε στη Λιβύη τον Ιανουάριο του 2011. Ήταν το δεύτερο ταξίδι του στη βορειοαφρικανική χώρα ως υφυπουργού Εξωτερικών και το πιο κρίσιμο μέχρι τότε, γιατί η χώρα ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση και εκείνος έπρεπε να οργανώσει μια δύσκολη αποστολή. Μια αυτοκινητοπομπή με τις θρυλικές Harley-Davidson του Καντάφι τον είχαν παραλάβει από το αεροδρόμιο και τον είχαν συνοδεύσει σε έναν άγνωστο προορισμό. Με τον γιο του Καντάφι και κάποιους στενούς συνεργάτες του, σχεδίασαν τότε τη μεταφορά χιλιάδων Κινέζων σε διάφορα λιμάνια της Λιβύης και από εκεί στην Κρήτη. Φεύγοντας, του έδωσαν ένα χαρτάκι με ένα νούμερο τηλεφώνου. Χωρίς επίσημο δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των υπουργείων, η συνεννόηση θα γινόταν τελείως άτυπα, μέσω μεσάζοντος. Πριν επιστρέψει στην Ελλάδα, είχε συναντήσει και τους εκπροσώπους των εξεγερμένων στην Τρίπολη.

Ο «δύσκολος» Καντάφι

Προετοιμάζοντας εκείνο το ταξίδι, ο Δόλλης είχε ενημερωθεί για μια σειρά θεμάτων σχετικά με τη Λιβύη και τότε έμαθε από τους συνεργάτες του για την ύπαρξη ενός σημειώματος που θα έπρεπε οπωσδήποτε να συμβουλευτεί. Ηταν μια απόρρητη εισήγηση του πρέσβη ε.τ. Γεωργίου Σαββαΐδη, από το 2006, όταν εκείνος είχε αναλάβει σύμβουλος της τότε υπουργού Εξωτερικών Ντόρας Μπακογιάννη. Ο Δόλλης το αναζήτησε στα αρχεία του υπουργείου, το μελέτησε, και έκανε μια σειρά επαφών με την προηγούμενη ηγεσία του ΥΠΕΞ για να δει το κατά πόσον είχαν ακολουθηθεί οι συμβουλές. «Το σημείωμα ουσιαστικά μιλούσε για την κυβερνητική αδράνεια στην οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με όμορες χώρες και έλεγε “κάντε πέντε πράγματα”. Κάποια από αυτά αφορούσαν τη Λιβύη. Η Ντόρα Μπακογιάννη είχε τότε αναθέσει στον υφυπουργό της κ. Βαληνάκη σε συνεργασία με τον κ. Σαββαΐδη να διαπραγματευθούν με Αλβανία, Αίγυπτο και Λιβύη». Με την Αλβανία ήλθαν ύστερα από δυόμισι χρόνια σε συμφωνία (η οποία όμως ακόμα εκκρεμεί λόγω μιας προσφυγής), παράλληλα προσπάθησαν να «κλείσουν» την ΑΟΖ της Λιβύης, ώστε να αποκλειστεί η Τουρκία. «Οι διαπραγματεύσεις προχώρησαν αλλά δεν ολοκληρώθηκαν. Ο Καντάφι ήταν δύσκολος πελάτης», εξηγεί ο Δόλλης.

Οταν το 2011 έπεσε ο Καντάφι, η Ελλάδα ήταν το πρώτο κράτος της Ευρωπαϊκής Ενωσης που ξεκίνησε συζητήσεις με την ηγεσία του Εθνικού Μεταβατικού Συμβουλίου. Ο Δόλλης έκανε τότε δύο ταξίδια στη Βεγγάζη και στην Τρίπολη, και στα δελτία Τύπου της εποχής ο πρόεδρος της μεταβατικής κυβέρνησης εξέφραζε την ικανοποίησή του για τη βοήθεια της χώρας μας και τη μελλοντική συνεργασία σε πολλούς τομείς, επισημαίνοντας «τους στενούς ιστορικούς δεσμούς και τις σχέσεις καλής γειτονίας που πάντα συνέδεαν τις δύο χώρες». Τότε, ο Δόλλης είδε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να πιάσει ξανά το νήμα της διαπραγμάτευσης για την ΑΟΖ.

«Ήμασταν εκείνη την κρίσιμη εποχή, ουσιαστικά, κοντά τους. Είχαμε προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια, είχαμε κάνει όλες τις νομικές διαδικασίες ώστε να μεταφερθούν εκατοντάδες τραυματίες σε ελληνικά ιδιωτικά νοσοκομεία. Ήταν ευγνώμονες και έτσι όταν ξεκινήσαμε να συζητάμε, υπήρχε ένα εξαιρετικά θετικό κλίμα». Όταν όμως εκείνος αποχώρησε από το υπουργείο το 2012, η συμφωνία δεν είχε ολοκληρωθεί.

Έκτοτε, από προσωπικό ενδιαφέρον συνέχιζε να παρακολουθεί στενά το συγκεκριμένο ζήτημα. Η πρεσβεία μας στην Τρίπολη παρέμενε κλειστή και όταν αργότερα γνωρίζαμε πως οι Τούρκοι παραβίαζαν συστηματικά το εμπάργκο μεταφέροντας όπλα στη Λιβύη, ουδέποτε η ελληνική πλευρά διαμαρτυρήθηκε για την καταπάτησή του».

Με κάθε αλλαγή της ηγεσίας του ΥΠΕΞ, ο Δόλλης υποστηρίζει ότι προσπαθούσε να ενημερώσει για τη σημαντική εκκρεμότητα που υπήρχε, μια ευκαιρία για συμφωνία που όσο περνούσε ο καιρός τόσο απομακρυνόταν. Το ίδιο προσπάθησε να κάνει, λέει, και στη Λιβύη – στην τελευταία επίσκεψη που έκανε στην Τρίπολη πριν από δύο χρόνια, ως ιδιώτης πλέον, κατάλαβε πως η χώρα έμπαινε σε νέες περιπέτειες: «Φτάνοντας στο παλιό ιδιωτικό αεροδρόμιο του Καντάφι, το οποίο ήταν σε πολύ κακή κατάσταση, φαινόταν πως είχε έρθει η αρχή της σύγκρουσης μεταξύ των επίσημων καθεστωτικών και του Χαφτάρ και του στρατού. Υπήρχαν οι αφίσες του Χαφτάρ, όπου οι καθεστωτικοί της κυβέρνησης της Τρίπολης είχαν ζωγραφίσει τα μάτια του και του τα είχαν βγάλει», θυμάται.

Σε εκείνο το ταξίδι επεδίωξε να συναντήσει και την ομάδα του Χαφτάρ. Ο στρατάρχης είχε μόλις ξεκινήσει επαφές με τους Ρώσους και ο κ. Δόλλης θεωρούσε πως ήταν μια λάθος κίνηση.

Τα εμπόδια

Παρακολουθώντας τις τελευταίες εξελίξεις, συμφωνεί πως προοπτική συμφωνίας με την επίσημη κυβέρνηση της Λιβύης δεν υπάρχει. Τόσο λόγω του χαμένου χρόνου όσο και της τουρκικής διεκδικητικής και αποσταθεροποιητικής παρέμβασης. «Δεν αξίζει τον κόπο να επενδύουμε σε μια σχέση που έχουμε ήδη χάσει», θεωρεί. Ως εκ τούτου συμφωνεί πως η ελληνική πλευρά καλά κάνει και συνομιλεί με τον Χαφτάρ. Προειδοποιεί βέβαια πως ακόμη και εάν εκείνος καταφέρει να μπει και να πάρει την Τρίπολη, δεν γίνεται αυτομάτως νόμιμος κυρίαρχος της Λιβύης, υπάρχει μια διαδικασία μέχρι να νομιμοποιηθεί και να παραγάγει ενέργειες με νόμιμα αποτελέσματα. «Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα περίπλοκη. Παρ’ όλα αυτά, η υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας για τον ενεργειακό αγωγό East Med με το Ισραήλ και την Κύπρο είναι ίσως η κίνηση ματ τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Είναι η βασικότερη συμμαχική συμφωνία που στέλνει ένα εξαιρετικά θετικό μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση: πως έχουμε δυνατούς συμμάχους στο δίκαιο για τις θαλάσσιες ζώνες», καταλήγει.

Καθημερινή 31.12.2019