Από την λαϊκή παράδοση των ναυτικών της Κρήτης
Γράφει ο Μιχάλης Χουρδάκης (Νίσπιτας)
6 του Δεκέμβρη, τ’ αγίου Νικολάου
Σωζόμενη θρησκευτική λαϊκή παράδοση του Μεραμπέλου λέει :
«Ο άγιος Νικόλαος ήτονε καλόγερος πριχού γενεί άγιος. Εμπήκε σ’ ένα καράβι να πα προσκυνήσει τσ’ Αγίους Τόπους κι ως βρέθηκε το καράβι στη μέση του πελάγου, ήβαλε καιρό άσκημο κι εκόντευε να βουλιάξουνε. Ο καπετάνιος απού ήτονε ειδωλολάτρης, είπε του καλόγερου να προσευχηθεί στο δικό ντου Θεό κι αν ήθελ’ α σωθούνε, ήθελ’ α γενεί κι αυτός χριστιανός. Ο καλόγερος Νικόλαος, επήε στην πρύμη του καραβιού, ήπιασε το τιμόνι κι ήκαμε προσευχή. Ντελόγο εγαλήνεψε η θάλασσα και το καράβι ήφταξε στσ’ Αγίους Τόπους. Ο καπετάνιος κι οι ναύτες, εκάτσανε στα καφενεία κι εδηγούντανε το μεγάλο θάμα. Από τότεσάς λατρεύουνε όλοι οι θαλασσινοί τον άγιο Νικόλαο και Τον έχουνε προστάτη ντως».
Παλιώτερα μέσα στη δεκαετία του 1960 θυμούμαι τον καπετά Σταύρο το συχωρεμένο που ήταν Χανιώτης αλλά είχε τράτα στον Άγιο Νικόλαο (την πόλη εννοώ), την ημέρα του αγίου Νικολάου, ήπαιρνε από τη λειτουργία αντίδωρο και άρτο και τα φύλασσε στο εικονοστάσι της τράτας. Μου ΄λεγε τότες : «Εκειά τα φυλάσσω κουμπαράκι κι όντε μάσε πιάσει τριμιντήνα ρίχνω στη θάλασσα δυο – τρία ψίχουλα και καλμάρει».
Η θρησκευτική λαϊκή μας παράδοση είναι πλούσια σε θαύματα του αγίου Νικολάου για σωτηρία των ναυτικών μας, που τον έχουν φύλακα και προστάτη σε δύσκολες ώρες. Ο άγιος Νικόλαος τιμάται όμως και από τους στεριανούς, ιδιαίτερα δε από τις μεγαλοκοπέλες που τον παρακαλούν να τους βρει γαμπρό.
Τιμάται επίσης ο άγιος Αυτός, τόσο από τους καθολικούς, όσο και από τους διαμαρτυρόμενους χριστιανούς, που τον παρακαλούν παραμονή Χριστουγέννων να μπει στα σπίτια τους από την καμινάδα, για να φέρει δώρα στα παιδιά.
Ανάμεσα στους ναυτικούς που ελάτρευαν από παλιά χρόνια τον άγιο Νικόλαο, συγκαταλέγονται και οι πειρατές, οι οποίοι πριν αναχωρήσουν από τα ορμητήριά τους για πειρατεία, κάναν, με δικό τους παπά, αγιασμό (!) στο πλοίο τους, προσκυνούσαν την εικόνα του, και τον παρακαλούσαν να τους βοηθήσει (!), τάζοντας στον άγιο μερίδιο από τη λεία τους.
Παλαιότερα οι καραβομαραγκοί, αφού «έδεναν» την καρίνα του σκάφους που κατασκεύαζαν με τα στραβόξυλα δεν προχωρούσαν στην κατασκευή αν δεν κάρφωναν πάνω της την εικόνα του αγίου Νικολάου. Σήμερα βέβαια η εικόνα τοποθετείται δίπλα ή πάνω στο τιμόνι του πνεούμενου.
Πολλά ακρωτήρια σ’ ολόκληρο τον κόσμο, έχουν ερημοκλήσια του αγίου Νικολάου.
Σε νησιώτικες ή παράλιες περιοχές, γίνεται μνεία του αγίου Νικολάου στα κάλαντα, όπως το παρακάτω απόσπασμα :
«Εσένα αφέντη πρέπουνε, καράβια ν’ αρμενίζεις
να ΄χουν αντένες μπρούτζινες, κατάρτια ασημένια
κι οπίσω στο τιμόνι ντως, να στέκει ο Αη Νικόλας».
Ο πατέρας της Ελληνικής Λαογραφίας Ν. Πολίτης εκφράζει με επιφύλαξη φανερή, την άποψη ότι ο άγιος Νικόλαος ως πρόσωπο λατρείας, αντικατέστησε το θεό της θάλασσας των αρχαίων Ελλήνων Ποσειδώνα, όμως, ως θαλάσσιος θεός ο Ποσειδώνας, ήταν θεός χωρίς ίχνος λύπης, μαζί δε με την κοκόνα του την Αμφιτρίτη, έκαναν χίλια δυο τερτίπια για να τυραννούν τους ναυτικούς που πέφταν στη δυσμένειά τους.
Δεν μπορεί λοιπόν να αντικατέστησε τον Ποσειδώνα, ο άγιος Νικόλαος, ένας άγιος του οποίου τη μορφή, κάθε ναυτικός, ατενίζει με τόση ευσέβεια και πίστη και του ανοίγει την καρδιά του με ευλαβικό θάρρος.
Ο άγιος Νικόλαος, μπορεί άνετα να συγκριθεί με τους θεούς «σωτήρες» Διόσκουρους προκατόχους και αργότερα βοηθούς του Ποσειδώνα προστάτες των αρχαίων θαλασσινών που αυτοί τους έβλεπαν στην κορυφή του καταρτιού σε ώρες κινδύνου κι επικαλούνταν τη βοήθειά τους.
Σ’ αυτούς, τους Διόσκουρους δηλαδή, που δείχναν την παρουσία τους ως μικρές φλογίτσες, αφιέρωσε και ο Σώστρατος το αριστούργημά του, το Φάρο της Αλεξανδρείας, που συγκαταλέγεται μεταξύ των επτά θαυμάτων του κόσμου.
Έχομε όμως και τον αρχαίο Λουκιανό που αναφερόμενος στους Διόσκουρους, λέει : «Προς τοις πηδαλίοις εστώτας …»
Μήπως οι παλιοί και σύγχρονοι μας θαλασσινοί δεν επικαλούνται τη χάρη του αγίου Νικολάου, να πιάσει το τιμόνι του καϊκιού ή του βαποριού, σε ώρες κινδύνου; Μήπως ακόμη και το δημοτικό τραγούδι (εκτός από τα κάλαντα που αναφέραμε παραπάνω), δεν κάνει τον άγιο Νικόλαο, τιμονιέρη;
«...Στην πλώρη κάθετ’ ο Χριστός,
στη μέση η Παναγία
και πίσω στο τιμόνι του
στέκει ο άη Νικόλας …».
Κι ο Κρητικός ψαράς όμως, όταν βρεθεί ξαφνικά μέσα στην τρικυμία, επικαλείται τη βοήθεια του αγίου έμμετρα :
• Φουρτουνιασμένη θάλασσα, στην πλώρα μου απάνω
παρακαλώ γονατιστός, την προσευχή μου κάνω
ηρέμησε τη θάλασσα, φουρτούνα να μην κάνει
άγιε Νικόλα βοήθησε, να πιάσω το λιμάνι
ΝΙΣΠΙΤΑΣ
Facebook/Μιχάλης Χουρδάκης Νίσπιτας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου