Ο Γιάννης ο φονιάς και η ιστορία του
Αρκετές φορές τα τραγούδια κουβαλάνε όχι μόνο τα συναισθήματα των δημιουργών τους αλλά και κάποια αληθινή ιστορία.
Παρακολουθώντας την εκπομπή το Μουσικό Κουτί μου έκανε εντύπωση μια φράση του Μανώλη Μητσιά για το τραγούδι «Ο Γιάννης ο φονιάς». «"Όταν συναντήθηκα με τον Μάνο Χατζιδάκι για να το εκτελέσω προσπάθησα να το ερμηνεύσω σαν βαρύ ζεμπέκικο". Όμως ο Μάνος τον σταμάτησε και του το ξέκοψε «Δεν κατάλαβες!… Συνωμοτικά θα το πεις» έτσι του είπε".
Αυτό με παρακίνησε να ψάξω περισσότερο την ιστορία του τραγουδιού.
Ο Γιάννης ο φονιάς, παιδί μιας πατρινιάς
κι ενός μεσολογγίτη
Προχτές την Κυριακή μετά απ’ τη φυλακή
επέρασ’ απ’ το σπίτι
Του βγάλαμε γλυκό, του βγάλαμε και μέντα
μα για το φονικό δεν είπαμε κουβέντα
Μονάχα το Φροσί με δάκρυ θαλασσί
στα μάτια τα μεγάλα
Τού φίλησε βουβά τα χέρια τ’ ακριβά
και βγήκε από τη σάλα
Δεν μπόρεσε κανείς τον πόνο της ν’ αντέξει
Κι ούτε ένας συγγενής να πει δεν βρήκε λέξη
Κι ο Γιάννης ο φονιάς στην άκρη της γωνιάς
με του καημού τ’ αγκάθι
Θυμήθηκε ξανά φεγγάρια μακρινά και τ’ όνειρο που εχάθη
Πρόκειται λοιπόν για μια ιστορία πάθους μετά φόνου που συνέβηκε στο χωριό Πόθος, κοντά στο χωριό Λάλα, του δήμου Αρχαίας Ολυμπίας της Ηλείας τον Αύγουστο του 1960 που έγινε ποίημα και τραγούδι καθώς ενέπνευσε τον συνθέτη να συνθέσει εξ αιτίας του έναν κύκλο τραγουδιών..
Το τραγούδι «Ο Γιάννης ο φονιάς», που υπάρχει στον δίσκο «Αθανασία», στιχουργικά ανήκει στον Νίκος Γκάτσο και το μελοποίησε ο μεγάλος Μάνος Χατζιδάκις. Το τραγούδι αναφέρεται στα επακόλουθα του εγκλήματος τιμής που διαπράχθηκε στο χωριό Πόθος. Το τραγούδι το ερμήνευσε με τη μοναδική του φωνή ο Μανώλης Μητσιάς.
Να σημειώσουμε εδώ όμως ότι αίσθηση προκαλεί «Ο Γιάννης ο φονιάς», με την με αριστοτεχνικό τρόπο δομημένη στιχουργικά συγκλονιστική ιστορία που συναρπάζει στο πρωτάκουσμά της, δημιουργώντας αυτομάτως την απορία στον ακροατή αν πρόκειται για αληθινή ιστορία ή προϊόν μυθοπλασίας. Ο ίδιος πάντως ο Γκάτσος δεν συνήργησε στο να λυθεί η απορία. Η μαρτυρία ενός προσώπου που κάποτε βρέθηκε δίπλα στον σπουδαίο ποιητή-στιχουργό φαίνεται να ρίχνει φως στο «σκοτάδι» της αναζήτησης του μυστηριώδη «φονιά» και της ιστορίας του.
Πως όμως έφτασε η ιστορία στον Νίκο Γκάτσο και στον Μάνο Χατζιδάκι
Το 1974, ο Γιώργος Μητρόπουλος, που καταγόταν από την Ηλεία, ήταν φοιτητής της Νομικής Σχολής Αθηνών και εργαζόταν ως σερβιτόρος στο ζαχαροπλαστείο Φλόκα της Πανεπιστημίου. Ως “γραμματιζούμενο”, ο μετρ του Φλόκα του ανέθεσε αποκλειστικά τη φροντίδα της μεγάλης ροτόντας, του τραπεζιού των ποιητών, του Μάνου και του Νίκου από όπου περνούσαν έστω για έναν καφέ όλοι σχεδόν οι πνευματικοί άνθρωποι της γενιάς τους.
Καθώς σερβίριζα τον καφέ τους λέει ο Γιώργος Μητρόπουλος συχνά με ρωτούσαν για τον τόπο μου, τους θρύλους και τις ιδιαίτερες παραδόσεις του, καθώς ο Νίκος Γκάτσος καταγόταν από την γειτονική Αρκαδία. Εγώ τότε τους αράδιαζα ιστορίες άλλες θρυλούμενες και άλλες πραγματικές.
Μια μέρα τους αφηγήθηκα ένα έγκλημα τιμής που συνέβηκε στα 1960 στο χωριό μου.
Ο Γιάννης ήταν μουσικός, έπαιζε κιθάρα και τραγούδαγε όμορφα τα δημοτικά, και παρέα με έναν συγχωριανό που έπαιζε βιολί πήγαιναν σε πολλά πανηγύρια, γάμους βαφτίσια και γλέντια σε ορεινή Ηλεία και Γορτυνία. Τα καλοκαίρια δεν ήταν λίγα τα βράδια που έφερναν τα όργανα στο καφενείο του χωριού και το αυτοσχέδιο γλέντι κράταγε ως το πρωί – ονειρεμένα βράδια, φεγγάρια ολόγιομα.
Μετά από ένα τέτοιο γλέντι και μέσω μιας άτυχης στιγμής ο Γιάννης ανακαλύπτει πως ο κολλητός του βιολιστής διατηρεί σχέση με τη γυναίκα του. Τότε τυφλωμένος από το πάθος του και την συντριβή του πήγε την ροδαυγή και την σκότωσε!
Ήταν Αύγουστος όταν έγινε το φονικό και ο Γιάννης πιάστηκε και οδηγήθηκε στην φυλακή. Η δίκη του έγινε τον Οκτώβριο στην Πάτρα αλλά αθωώθηκε γιατί κατά το δικαστήριο βρισκόταν “εν βρασμώ ψυχής” την ώρα του φόνου. Σαν έφτασε η είδηση στον τόπο του, όλο το χωριό πανηγύρισε. Ήταν ο ήρωας που καθάρισε την προσβολή. Οι ίδιοι άνθρωποι που στην αντίθετη περίπτωση θα τον καθιστούσαν αποσυνάγωγο, τώρα τον υποδέχονταν με τιμή γιατί «έπραξε σύμφωνα με την ηθική της κοινωνίας»
Και συνεχίζει ο Γιώργος Μητρόπουλος. Ο Γιάννης ήταν ο μικρότερος αδελφός του παππού μου και μετά την αθώωση του γύρισε στο χωριό όπου τον υποδέχτηκαν στη σάλα του πατρικού τα παιδιά του και όλοι οι συγγενείς. Μεταξύ αυτών ήταν και η κόρη του το Φροσί που ήρθε από την Αθήνα για να παραστεί στην υποδοχή του πατέρα της. Μετά την υποδοχή του όμως επέστρεψε αμέσως στην Αθήνα. Λίγο αργότερα το κακό δίπλωσε καθώς το Φροσί μη αντέχοντας το χαμό της μάνας της, αυτοκτόνησε στα 18 της χρόνια!
Λίγους μήνες μετά την διήγησή μου της ιστορίας στο Νίκο Γκάτσο, λέει ο Γιώργος Μητρόπουλος, εμφανίστηκε ο Μάνος Χατζιδάκις που έλειπε στην Αμερική και άρχισαν να δουλεύουν τον κύκλο “ Αθανασία ” συμπεριλαμβάνοντας το θρυλικό τραγούδι.
Πώς ένα τραγούδι εγκιβωτίζει μιαν αφήγηση σαν να ήταν διήγημα. Η ασύλληπτη οικονομία και ο αριστοτεχνικός υπαινιγμός του Γκάτσου.
Την ίδια εποχή, το 1973, ο Νίκος Κοεμτζής σκοτώνει τρεις ανθρώπους και τραυματίζει άλλους έξι σε νυχτερινό κέντρο. Καταδικάζεται σε θάνατο, η ποινή του μετατρέπεται σε ισόβια και τελικά αποφυλακίζεται 23 χρόνια αργότερα. Πέντε χρόνια μετά, ο Διονύσης Σαββόπουλος θα κάνει την ιστορία του Κοεμτζή τραγούδι στο «Μακρύ Ζεϊμπέκικο για το Νίκο». Στην συναυλία του στο Ηρώδειο, που ήταν αφιερωμένη στον Μάνο, σχεδόν θα το αποκηρύξει αναγνωρίζοντας την υπεροχή του αριστουργήματος του Γκάτσου! «Έγραψα 90 στίχους, 15 λεπτά τραγούδι και τίποτε, ευτυχώς που ήταν ο Μάνος Διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος και είχε δώσει εντολή να παίζεται καθημερινά στις 11 το πρωί, ο Γκάτσος μέσα σε 21 λιτούς στίχους έφτιαξε ένα αριστούργημα». 21 στίχοι σπάνιας λιτότητας, κρυστάλλινης διαύγειας και αφηγηματικής δύναμης.
Στο παραπάνω θέμα αναφέρεται και ο Μάνος Ελευθερίου που σημειώνει για το τραγούδι: […] Όλα λέγονται τηλεγραφικώς… Όλα πρέπει να ειπωθούν γρήγορα για να φτάσουμε στο σημείο της συνάντησης των ηρώων της αρχαίας τραγωδίας. Με μια διαφορά: εδώ δεν υπάρχει λύτρωση, η τραγωδία έχει ήδη συντελεστεί, δεν θα δοθεί καμία εξήγηση, ούτε ευθύνες θα ζητηθούν από κανέναν… το πιο σημαντικό: όλα θα γίνουν μέσα στην απόλυτη ΣΙΩΠΗ. […] στο τραγούδι δεν γίνεται έστω και νύξη για το πώς βγήκε από τη φυλακή, πήρε χάρη ή εξέτισε ολόκληρη (πόση άραγε;) την ποινή του…[…] Για να κάνει όμως αυτή την εσπευσμένη επίσκεψη στο μοιραίο σπίτι, σημαίνει πως ο φονιάς δεν είχε καμία αναστολή και καμία τύψη. […] Ο φόνος έγινε πιθανότατα για να ξεπλύνει μια προσβολή. […] Για τους Πελοποννήσιους η σάλα του σπιτιού δεν είναι ένα απλό δωμάτιο αλλά ο ανοιχτός χώρος κάθε οικογένειας, εκεί υποδέχονται και φιλοξενούν τον ξένο, εκεί η κοινότητα μοιράζεται τις χαρές και τις λύπες της οικογένειας, κι ο Γκάτσος από την Αρκαδία το γνωρίζει από τα γενοφάσκια του. Εκεί λοιπόν στην σάλα θα δοθεί η τελική λύση χωρίς να ειπωθεί κουβέντα …"Μονάχα το Φροσί με δάκρυ θαλασσί στα μάτια τα μεγάλα, Του φίλησε βουβά τα χέρια τ’ ακριβά και βγήκε από τη σάλα»…
Νομίζω ότι τέτοια κορυφαία δραματουργική σκηνή μόνο ο Γκάτσος θα κατάφερνε στα χρόνια μας, αρματωμένος καθώς ήταν με τόση θεατρική φόρτιση και παιδεία. […] Το τέλος του μονόπρακτου – γιατί για θεατρικό μονόπρακτο πρόκειται, όχι ένα απλό τραγούδι, σύντομο κι αυτό, καμωμένο από τους ίδιους λιγοσύλλαβους, λαχανιαστικούς στίχους. Ο Γιάννης, από την «άκρη της γωνιάς» κάθισε μαζεμένος (άλλη μια θεατρική σκηνή), και ανακαλεί σιωπηλός χωρίς πια να διεκδικεί τίποτα, «θυμήθηκε ξανά / φεγγάρια μακρινά / και τ’ όνειρο που εχάθη» αυτό τον κατέτρωγε όλα τα χρόνια μέσα στη φυλακή, αυτή η ανάμνηση της οριστικά χαμένης ευτυχίας του θα τον κατατρώγει και στο εξής…»
Έκτοτε ο παππούς ο Γιάννης, συμπληρώνει ο Γιώργος Μητρόπουλος, καθόταν σε μια γωνιά της αυλής με το βλέμμα απλανές προς τα δάση του «Χωρίου Ο Πόθος», γιατί έτσι λέγεται το χωριό μας «Πόθος» και ήταν η πηγή έμπνευσης του Μάνου για να γράψει το αριστουργηματικό "Χωρίον ο Πόθος". Τέτοιο τραγούδι δεν θα ξαναγραφτεί τουλάχιστον για τα χρόνια που μας απομένουν…τελειώνει ο Μάνος Ελευθερίου.
Όταν το φθινόπωρο του 1976 ο Μανώλης Μητσιάς μπήκε στο στούντιο για να το ηχογραφήσει, είχε κατά νου να το ερμηνεύσει σαν ένα βαρύ χασάπικο. «Δεν κατάλαβες!… Συνωμοτικά θα το πεις», του ξέκοψε ο Χατζιδάκις.
Για την ιστορία να ειπωθεί, ότι υπάρχει μια δεύτερη εκδοχή, την οποία διέσωσε ένας επιστήθιος φίλος του Μάνου Λοΐζου, επικαλείται ότι του είπε ο Γκάτσος ότι ο Γιάννης ο φονιάς δεν σκότωσε ποτέ κανέναν. Ο αδελφός του Γιάννη, πατέρας τεσσάρων παιδιών, σκότωσε για λόγους τιμής έναν συγχωριανό του και ο Γιάννης, αρραβωνιασμένος με το Φροσί, πήρε το φονικό απάνω του για να μην ορφανέψει η φαμίλια του αδερφού του για αυτό και το Φροσί «Του φίλησε βουβά τα χέρια τ’ ακριβά» γιατί τα χέρια αυτά ήταν αθώα, δεν είχαν διαπράξει φόνο!.
Όμως είναι προφανές -και με βάση το δημοσίευμα που εντόπισα στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της 2ας Αυγούστου 1960 και παραθέτω η δεύτερη εκδοχή δεν στέκει.
Αξίζει εδώ να πούμε ότι ο Γιώργος Μητρόπουλος είναι ο μετέπειτα γνωστός παραγωγός της ΕΡΤ
Επίσης αξίζει να μεταφέρουμε εδώ αυτό που έγραψε σε άρθρο του στην Εφημερίδα η «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» ο Ηλίας Μαγγλίνης :
«Θυμάμαι τη ρυθμική, επιθετική σχεδόν, ένταση του μπουζουκιού στην εκπληκτική πρωτότυπη εκτέλεση του Μητσιά. Και τη φωνή του: θυμωμένη, στοιχειωμένη, λες και αφηγείται την ιστορία από τη μεριά του φονιά. Θυμάμαι και την πιο λυρική διασκευή για τον διπλό δίσκο της “Λαϊκής Αγοράς”, στην ενορχήστρωση του Νίκου Κυπουργού. Το γλυκόπικρο πιάνο αντικαθιστά το μπουζούκι με τρόπο εξαίσιο. Το κελαρυστό πιάνο και η θλιμμένη φωνή του Βασίλη Λέκκα με κάνουν να νιώθω ότι αυτή τη φορά ακούμε το τραγούδι από τη σκοπιά του κοριτσιού που σερβίρει τον αποφυλακισμένο φονιά. Είναι τώρα σαν να μιλάει το αμίλητο Φροσί».
Πηγές :
https://www.kathimerini.gr/culture/music/1085871/ma-poios-itan-o-giannis-o-fonias/
https://www.greeklyrics.gr/stixoi/o-giannhs-o-fonias/
http://www.katiousa.gr/politismos/mousiki/ta-chronia-pernoun-ta-tragoudia-ochi-o-giannis-o-fonias/
http://odisseasml.blogspot.com/2018/10/blog-post_14.html
https://www.facebook.com/profile.php?id=100001852400562
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου