Ο Σατωμπριάν για την Επανάσταση των Ελλήνων

 

Ο Σατωμπριάν  για  την Επανάσταση των Ελλήνων

Ο Φραγκίσκος Αύγουστος υποκόμης ντε Σατωμπριάν, γνωστότερος σε μας με το εξελληνισμένο επίθετο του Σατωμβριάνδος, γεννήθηκε στα 1768 στο Σαιν Μαλό (+1848). Μέσα από μια ιδιαίτερα περιπετειώδη ζωή σε χρόνια επαναστάσεων, ταραχών, πολέμων και παλινορθώσεων και κτυπημένος σκληρά απ' το θάνατο και τις συγκυρίες της εποχής του, αναδείχθηκε σημαντικός πολιτικός της Γαλλίας των αρχών του ΙΘ' αιώνα αλλά -το σπουδαιότερο- σ' έναν απ' τους διάσημους Γάλλους κλασικούς λογοτέχνες.

Θεωρείται ιδρυτής του γαλλικού ρομαντισμού, ένα από τα μεγάλα ονόματα της γαλλικής λογοτεχνίας, αυτός που ενέπνευσε στον άλλο μεγάλο ρομαντικό, τον Βίκτωρα Ουγκώ, την αποστροφή «Θέλω να είμαι ή Σατωβριάνδος ή τίποτα».

Γνωστότερα του έργα είναι τα "Ατάλα", "Ρενέ", "Το πνεύμα του Χριστιανισμού", "Οδοιπορικόν από Παρισίων μέχρις Ιεροσολύμων", "Πέραν του τάφου απομνημονεύματα", κ.α.

 

 

Απ' αυτά το "Οδοιπορικόν ..." μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον Εμμανουήλ Ροΐδη και εκδόθηκε στα 1860 σε τέσσερα τεύχη. Στο Οδοιπορικό του ο Σατωμπριάν, που πίστευε ότι η Γαλλία ήταν «η πρωτότοκος θυγάτηρ της Ελλάδος κατά τε την ανδρείαν, την ευφυΐαν και τας τέχνας», έψαξε αλλά δεν βρήκε την αρχαία Ελλάδα («"Λεωνίδα" έκραξα... αλλ’ ουδέν των ερειπίων επανέλαβε το μέγα τούτο όνομα» - οι μεταφράσεις του Εμμανουήλ Ροΐδη). Τους νέους Έλληνες δεν τους καλογνώρισε αλλά εκφράζει την αισιοδοξία του για το μέλλον τους βασιζόμενος στο λαμπρό παρελθόν τους αλλά και τους φόβους του για τις συνέπειες της δουλείας. Όταν άρχισε η Ελληνική Επανάσταση, συνδέθηκε με τις φιλελληνικές εταιρείες και σε νέα έκδοση του Οδοιπορικού προέταξε το Υπόμνημα περί Ελλάδος, όπου υποστήριζε από νομικής, ιστορικής και ηθικής απόψεως τα δίκαια της Ελλάδος. Στην έκδοση αυτή ο Ροΐδης πρόταξε προλεγόμενα του Σατωμπριάν σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση του 1821, που γράφηκαν κατά τη διάρκεια της. Τα κείμενα αυτά του Γάλλου κλασικού έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, γιατί εκπορεύονται όχι απλά από ένα λογοτέχνη αλλ' από ένα πρώην εκφραστή (μέχρι το 1824) της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής, που κάθε άλλο παρά φιλελληνική μπορούσε να χαρακτηριστεί τότε. Απόσπασμα απ' τα κείμενα αυτά παρουσιάζουμε παρακάτω στους  αναγνώστες μας...

 Ανάγκη προσέτι να προφυλαττώμεθα από των προλήψεων ημών, ας έχομεν έκ της ιστορίας κατά των Βυζαντινών Ελλήνων και των δυστυχών αυτών απογόνων διότι παρασυρόμενοι υπό τις ημετέρας επί του μεσαίωνος μελέτης κατεχόμεθα υπό πατροπαράδοτου κατ' αυτών αντιπάθειας, εμπνεόμενης ημίν παρά των χρονογράφων των σταυροφοριών και των μετά ταύτα τας σταυροφορίας υμνησάντων ποιητών, οίτινες ζητούσι να δικαιολογήσωσι τας βιαιοπραγίας των εκπορθησάντων και συλησάντων την Κωνσναντινούπολιν Λατίνων, κατηγορούντες τους Ελληνας επί δολιότητι. Το εκκλησιαστικόν σχίσμα επηύξησε τας θρησκευτικάς αντιπάθειας· βραδύτερα δε οι κατακτησάμενοι την Ελλάδα Οθωμανοι και φιλοχρήματοι τίνες έμποροι ενησμενίζοντο διαδίδοντες φήμας δικαιούσας το απάνθρωπον αυτών και την απληστίαν. Άδικον δε πάντοτε έχει ο δυστυχής.

Σήμερον όμως πρέπει να παύσωμεν μεμφόμενοι τους Έλληνας επι τη ανανδρία, ήν τοσούτον αδίκως προσήπτον αυτοίς. Αι Σουλιώτισσαι γυναίκες βυθιζόμενοι μετά των τέκνων εις τα κύματα, οι πρόσφυγες τής Πάργας εκφέροντες μεθ' εαυτών τα όστα των πατέρων, τα Ψαρα θαπτόμενα υπό τα ερείπια αυτών, το ατείχιστον σχεδόν Μεσολόγγιον αποκρούον τους δις εις τα τείχη αυτού εφορμήσαντας βαρβάρους, αδύνατα σκάφη μεταμορφωθέντα εις τρομερούς στόλους και προσβάλλοντα, πυρπολούντα και διασκορπίζοντα τα υπερμεγέθη εχθρικά πλοία, ταυτά εισι τα κατορθώματα, άτινα θέλουσι καταστήσει την νέαν Ελλάδα αξίαν της λατρείας, ής άπελάμβανε και το αρχαίον όνομα αυτής. Ημίν δε δεν επιτρέπεται πλέον να καταφρονώμεν έθνος,  τοσούτον έρωτα σφοδρόν πρός την πατρίδα και την ελευθερίαν αποδεικνύον διότι εάν υπήρχε δόλιον και διεφθαρμένον, αδύνατον ήτο να ήναι συγχρόνως και τοσούτον ανδρείον. Οι Έλληνες δια της ανδρείας αυτών κατεστάθησαν και πάλιν έθνος· αρνηθείσης δε της διπλωματίας να αναγνώριση την νομιμότητα αυτών, επεκαλέσθησαν την δια των οπλών δόξαν.

Αν δε αιτιαθή τις αυτούς ότι πειραταί τίνες, ους δεν ηδυνήθησαν να περιστείλωσι, μολύνουσι τας θάλασσας αυτών, θέλουσι και ούτοι δείξει τα αγνίσαντα τα κύματα ταύτα πτώματα των γυναικών του Σουλίου. Χρεωστούμεν προσέτι να παρατηρήσωμεν οτι, ίνα έχηται αληθείας τινός ο υπό εχθροπαθείας τοις Ελλησιν αποδιδόμενος χαρακτήρ, έπρεπεν οΙ Ελληνες ούτοι να υπάρχωσι σήμερον έθνος ομογενές. Αλλ' οι κλέπται της Θεσσαλίας, οι χωρικοί τής Πελοποννήσου, οι χειροτέχναι της Ρούμελης, οι άρματωλοί της Ηπείρου και της Αλβανίας, οι ναύται του Αρχιπελάγους έχουσιν άρα τα αυτά ελαττώματα ή τας αυτάς άρετάς; Δύνανται άρα να όμοιάζωσι κατά τον χαρακτήρα τοις εμπόροις της Σμύρνης ή τοις ηγεμόσι Φαναριώτας; Οι Έλληνες, λέγετε, έχουσιν ελαττώματα· αλλά ποιον έθνος δεν έχει; Και ημείς δε οι Γάλλοι (καίτοι δικαιότεροι εις τας περί τών άλλων εθνών κρίσεις ή τα άλλα έθνη περί ημών) και ημείς, λέγω, οποίοι παριστώμεθα υπό των ιστορικών της Μεγάλης Βρετανίας;

Άλλα κατά τον παρόντα των Ελλήνων προς τους Τούρκους αγώνα δεν πρόκειται να κρίνωμεν περί των σχετικών των δύο τούτων λαών αρετών, αλλά περί του δικαίου των αιτιών, ων ένεκα οι Έλληνες εδράξαντο των όπλων. Εάν δε ούτοι έχωσιν ελαττώματα τίνα εν τή δουλεία αποκτηθέντα, μεγίστη ήθελεν είναι αδικία το ν' αναγκάσωμεν αυτούς να υποτάσσωνται εις τον ζυγόν εκείνον, όστις των ελαττωμάτων τούτων πρόξενος υπάρχει.

Αφαιρέσατε το αίτιον και θέλετε συναφαιρέσει το αποτέλεσμα, άλλα μη συκοφαντείτε τους Έλληνας, ους δεν θέλετε να βοηθήσητε, μή καθάπτεσθε του θύματος, ίνα δικαιώσητε την προς τον δήμιον φιλίαν.

 

  

Ο Σατωμπριάν πέθανε κατά την διάρκεια της επανάστασης στην Γαλλία του 1848 και τάφηκε κατά την επιθυμία του στο νησί Grand Be κοντά στο Σαιν-Μαλό, προσιτό μόνο κατά την άμπωτη.

Η ζωή του Σατωμπριάν ήταν ένα υπόδειγμα εντονότατων αντιφάσεων. Ήταν υπέρμαχος της θρησκείας αλλά ζούσε τόσο εκτός των επιταγών της που ο Λουδοβίκος ΙΗ΄ αναφώνησε κάποτε : «Πολύ θα ήθελα να γνώριζα το όνομα του εξομολογητή του κυρίου ντε Σατωμπριάν!». Ήταν μοναρχικός των άκρων και πρωτεργάτης της γαλλικής επέμβασης για την κατάπνιξη της επανάστασης στην Ισπανία, αλλά και οπαδός της ελευθερίας του τύπου και ο υπερασπιστής της Ελληνικής Επανάστασης που κατηγορήθηκε από την συντηρητική παράταξη γιατί με τα έργα του προκαλούσε επαναστατικές ανησυχίες στη νεολαία. Ήταν ένας αντιδραστικός που ενέπνευσε τον Μπάυρον και τον Ουγκώ. Ο ίδιος είχε δηλώσει : «Είμαι δημοκρατικός εκ φύσεως, μοναρχικός εξ αιτίας της λογικής και βουρβωνικός για λόγους τιμής».

Πηγές

Αστυνομική Επιθεώρηση (Μάιος 1991)

Βικιπαίδεια, η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια