Οι Μάηδες του Πηλίου

 

Οι Μάηδες του Πηλίου

Της Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη

Διευθύντριας του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Η ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ συνδυάζει αρχέγονα στοιχεία που σχετίζονται με τη λατρεία των νεκρών και την αναγέννηση της φύσης. Θεωρείται, όπως και ολόκληρος ο Μάιος, ευνοϊκή για τα μάγια.

Σε ορισμένες περιοχές οι μαγικές ενέργειες για υγεία συνοδεύονταν από ομαδικές εκδηλώσεις, όπως αγερμούς παιδιών, που στεφανωμένα με λουλούδια και κρατώντας κλαδιά καρποφόρων δένδρων, τραγουδούσαν στον Μάη:

Μάη, Μάη χρυσομάη, τι μας άργησες;

να μας φέρεις τα λουλούδια και την άνοιξη;

Σε διάφορες περιοχές του βορειοελλαδικού χώρου διαδραματίζονταν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα μαγικά δρώμενα νεκρανάστασης, αναπαραστάσεις της αναγέννησης της φύσης.

 

Ένα τέτοιο δρώμενο είναι οι Μάηδες στο Πήλιο: περιφορά νέου, του Μαγιόπουλου, στολισμένου με λουλούδια και φύλλα, συνοδευόμενου από προσωπιδοφόρους, στους δρόμους των χωριών και αναπαράσταση γάμου, θανάτου του γαμπρού και ανάστασης του με μαγιάτικα τραγούδια. Αλλά και στην ορεινή Ναυπακτία δρώμενα με Μάηδες και φουστανελάδες έδιναν τον γονιμικό και ευετηρικό χαρακτήρα της γιορτής. Στο Ζαγόρι επίσης, στο πανάρχαιο έθιμο του Ζαφείρη, ένα παιδί υποκρίνεται τον νεκρό, το στολίζουν και το μοιρολογούν:

Για ιδέστε νιο που ξάπλωσα, για ιδέστε κυπαρίσσι...

δε σειέται, δε λυγίζεται, δε σέρν' τη λεβεντιά του...

Ανάλογο έθιμο, το Φουσκοδένδρι, που περιέγραψε και δημοσίευσε η κοινωνική ανθρωπολόγος Κατερίνα Κακούρη, γινόταν στην Καστανιά Στυμφαλίας.

Όλα αναπαριστούν την αναγέννηση της φύσης και έχουν πιθανόν σχέση προς τα Αδώνια και τα Ανθεστήρια των αρχαίων Ελλήνων και τον Μαΐουμά των Βυζαντινών.

 

 

Στο Πήλιο ο ερχομός του Μάη γιορταζόταν παλιότερα -και αναβίωσε κάποιες φορές από το 1957 και εξής στη Μακρινίτσα- με ιδιαίτερες εκδηλώσεις. Κατά μία περιγραφή, την παλαιότερη, του Ζωσιμά Εσφιγμενίτη το 1892, «Τη α" Μαΐου άγουσι τινές νουμηνίαν μετημφιεσμένοι και προσωπιδοφορημένοι όντες εν συνεταιρισμό και συνοδεία δέκα έως δώδεκα, ων έκαστος φέρει ίδιον όνομα, ως ιατρός, γενίτσαρος, αράπης κ.τλ. Εχοντες μεθ' εαυτών και νεανίαν τινά όλον κεκαλυμμένον δι' ανθέων, όν ονομάζουσι "μαγιόπουλον" και περιερχόμενοι ανά τας οδούς και ρύμας του χωρίου άδουσι και χορεύουσιν επί προαιρετική αμοιβή. Τα αδόμενα δε ιδιόρρυθμα άσματα εισί τάδε:

Μάη μου, Μάη δροσερέ κι Απρίλη λουλουδάτε,

Ο Μάης με τα τριαντάφυλλα κι Απρίλ'ςμε τα λουλούδια,

Όλον τον κόσμο γέμουσι τ' άθη και το λουλούδι,

Το νιόνε περικύκλουσες μες της κυράς την πόρτα.

Άνοιξε πόρτα της κυράς, πόρτα της μαυρομάτας,

Να μπω να διω τη λυγιρή, πώς στρώνει, πώς κοιμάται,

Πώς στρώνει στα τριαντάφυλλα, κοιμάται στα λουλούδια...

Και:

Αφέντη κι αφεντούτσικε, πέντε φορές αφέντη,

Λύσε τ', αφέντη μ', λύσε το, το χρυσομάντηλό σου,

Κι αν έχεις γρόσια δος μας τα, φλουργιά μην τα λυπάσαι,

Κι αν τα λυπάσαι τα φλουριά, δος μας δεκαπενταριά.

Δος μας τα, αφέντη, δος μας τα, να πούμε για την υγειά σου,

Για την υγειά σ', αφέντη μου, για την καλή χρονιά σου...

 

 

Το έθιμο ζωγράφισε στις αρχές του 20ού αιώνα ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, ενώ ο Γεώργιος Αδραχτάς, κάνοντας λόγο για τη σηροτροφία (καματερός) στο Πήλιο, αναφέρεται στη συνήθεια των γυναικών για προληπτικούς λόγους «κατά την πρωτομαγιάν αποσπώσιν εκ του Μάη, ήτοι του παιδός, όστις εστολισμένος δι' ανθέων χορεύει κατά την πρώτην του Μαΐου προ των οικιών υπό τον ήχον τύμπανου, τεμάχιον ορμαθιάς από μαϊολούλουδα, ταύτα δε μετά χαράς κρεμώσιν εις την πρώτην σταντοσιάν, επειδή τούτο θεωρείται ως συντελεστικόν καλής εσοδείας».

Περιγραφή των Μάηδων του Πηλίου μάς δίνει το 1931 στη Νέα Εστία ο Γιάνης Κορδάτος. Μετά την αναβίωση τους, το 1957, οι περιγραφές είναι πολλές (Κ. Λιάπης, Αποστολία Νάνου-Σκοτεινιώτη. Δ. Λαμπαδάρης, Κ. Καρυδάκης κ.ά.) και αφορούν σε όλα τα χωριά του Πηλίου. Σύμφωνα με τις καταγεγραμμένες πληροφορίες, ομάδες μεταμφιεσμένων ανδρών με προσωπίδες παράσταιναν τον αράπη, τον γιατρό, τον γέρο και τη γριά, τον φουστανελά, τον γενίτσαρο, τη χανούμισσα, έχοντας στη μέση πάντοτε έναν νέο στολισμένο με λουλούδια, που κρατούσε το μαγιόξυλο, ένα ξύλο στολισμένο επίσης με λουλούδια. Η ομάδα, συνοδευόμενη από ζουρνά, νταούλι και βιολί, περιερχόταν τραγουδώντας τα σπίτια και τα μαγαζιά και παρίστανε πως ο νέος πέθαινε και ο γιατρός, με τη βοήθεια και της γριάς, τον ξανάφερνε στη ζωή. Κοινό στοιχείο που χαρακτηρίζει το μαγικοθρησκευτικό δρώμενο του Πηλίου και το συνδέει με ανάλογα ανοιξιάτικα δρώμενα (Ζαφείρης, Φουσκοδέντρι, «Πεθαμένος») είναι η συμβολική μιμική αναπαράσταση θανάτου και ανάστασης, στο αποκορύφωμα της άνοιξης και στην αρχή της καρποφορίας.

 

Πηγή:

ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ-Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ  

ΤΟΜΟΣ ΜΗ'  -    ΟΙ 12 ΜΗΝΕΣ – ΑΝΟΙΞΗ – ΜΑΙΟΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ : https://ayla.culture.gr/oi-maides-tis-makrinitsas-piliou/