Majus - Μάιος - Μάης

 

Majus-Μάιος-Μάης

 

Των Στράτου Θεοδοσίου Μάνου Δανέζη

Επίκ. καθηγητών Αστροφυσικής του Τμήματος Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

 

Ο ΜΑΪΟΣ, ο πέμπτος μήνας του ημερολογίου μας, με διάρκεια 31 ημερών, ήταν ο τρίτος μήνας του αρχικά δεκάμηνου αρχαίου ρωμαϊκού ημερολογίου.

Η ονομασία του προέρχεται από το όνομα της αρχαίας ρωμαϊκής θεότητας Maja (Μάγια), που, με τη σειρά του, προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη μαία, που σημαίνει τροφός, μητέρα. Συνεπώς, ως θεότητα η Μαία συμβόλιζε τη γονιμότητα της γης. Την Μάγια τιμούσαν οι Ρωμαίοι την Πρωτομαγιά, με ειδικές εορτές και θυσίες χοιριδίων στον βωμό της.

Αργότερα η θεά ταυτίστηκε με την ελληνική νύμφη Μαία, την ομορφότερη από τις Ατλαντίδες, μητέρα του θεού Ερμή, στον οποίο κυρίως αφιερώθηκε αυτός ο μήνας, όπως μάς πληροφορεί ο Πλούταρχος (Βίος Νουμά, 19), σύμφωνα με τον οποίο, επίσης, η ονομασία του Μαίου ίσως προέρχεται από τη λέξη Major, που είναι ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου magnus (magnus-major-maximus = μέγας-μείζων-μέγιστος), ενώ ο Οβίδιος αναφέρει ότι η ονομασία παράγεται από το Majestas (=μεγαλειότης) -οπωσδήποτε το Μaja είναι το θηλυκό του Majus, που θεωρείται αρχαιότερος τύπος του Magnus Άλλοι, τέλος, θεωρούν ότι ο Μάιος πήρε την ονομασία του από τους Majores τους ένδοξους αρχαίους προγόνους στους οποίους ήταν αφιερωμένος. Στην αρχαία Ρώμη, κατά τη διαρκεια του Μαΐου ετελούντο ιερές γιορτές προς τιμήν της πηγαίας νύμφης Ηγερίας (Egeria), σε ανάμνηση των πολύτιμων συμβουλών της προς τον βασιλιά Νουμά Πομπίλιο για τις θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις που αυτός εισήγαγε στο ημερολόγιο.

Ειδικά την 1η και 2η ημέρα του Μαΐου συνεχίζονταν τα Φλοράλια, που ο εορτασμός τους άρχιζε στις 28 Απριλίου. Επίσης την 1η Μαΐου οι Ρωμαίοι τιμούσαν την Bona Dea, την Αγαθή Θεά, με πανηγυρισμό στον οποίο δεν έπρεπε να παρευρίσκεται κανένας άντρας.

 

 

Την 9η, 11η και 13η Μαΐου τελούνταν τα Lemuria (Μειλίχια), προς εξευμενισμό των νεκρών. Θεσπίστηκαν μετά τον φόνο του Ρώμου από τον Ρωμύλο, όταν η σκιά του νεκρού πλανιόταν στα αγαπημένα του μέρη αρνούμενη να φύγει.

Στις Ειδούς του Μαίου, στη Ρώμη, οι αδελφοί Αρουάλεις, ο σύλλογος των δώδεκα  ιερέων,  τελούσαν,  τουλάχιστον μέχρι τον 4ο μ.Χ. αιώνα, λιτανείες με τραγούδια και χορούς στην ύπαιθρο υπέρ ευφορίας των καρπών της γης (Varro, De Ling, Latin. V, παρ. 85). Οι δώδεκα ιερείς έφεραν σ' αυτές τις λιτανείες στεφάνια από στάχυα με λευκές μάλλινες ταινίες (infulae). Οι μεγάλες ετήσιες αυτές γιορτές ονομάζονταν Αμπαρβάλια ή Αρουάλεια και κατά τη διάρκεια τους οι ιερείς θυσίαζαν στους θεούς ένα χοίρο, έναν ταύρο και μία αμνάδα (προβατίνα νεαρής ηλικίας).

Τον μήνα αυτό ετελείτο στην αρχαία Ρώμη, προς τιμήν της γονιμικής θεάς Μαίας, μια γενική γιορτή με την ονομασία Μαϊουμάς, κατάλοιπα της οποίας διατηρούνταν στην Ανατολή (Αντιόχεια κ.α.) έως την πρωτοβυζαντινή εποχή. Ειδικά στη Συρία ο Μαϊουμάς ήταν γιορτή ανάλογη προς τις πάνδημες γιορτές του Διόνυσου και της Αφροδίτης.  Επί Λέοντος Δ' (775-790) γιορταζόταν και στην Κωνσταντινούπολη με την ονομασία Βρυτά.

Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν τον Σείριο, το λαμπρότερο άστρο του Μεγάλου Κυνός αλλά και του νυκτερινού ουρανού, ως υπαίτιο διαφόρων ασθενειών και υπεύθυνο για τα κυνικά καύματα (ιδιαίτερα θερμές ημέρες) του Αυγούστου. Γι' αυτό τον λόγο επεδίωκαν να τον εξευμενίζουν, θυσιάζοντας προς τιμήν του σκύλους διαλεγμένους να έχουν τρίχωμα ξανθωπό. Οι θυσίες αυτές γίνονταν κατά τη διάρκεια τριών σημαντικών γιορτών, που είχαν καθιερωθεί στο εορτολόγιο γύρω στο 238 π.Χ., προς το τέλος Απριλίου και τον Μάιο, όταν ο Ήλιος άρχιζε ήδη να πλησιάζει τον Σείριο. Η πρώτη ήταν τα Vinalia priora στις 22 Απριλίου. Η δεύτερη,   από   28   Απριλίου   έως   2 Μαΐου, ήταν τα Floralia, υπέρ πλούσιας ανθοφορίας των δένδρων και αίσιας ωρίμανσης των καρπών τους. Η τρίτη ήταν τα Robigalia, προς τιμήν της θεάς Robigo (Ερυσιβίη), για να προφυλάξει τα δημητριακά από την ερυσίβη (στάχτιασμα) του σίτου και άλλες ασθένειες.

 

Επί Κλαυδίου η Σύγκλητος πρότεινε τη μετονομασία του Μαΐου σε Κλαύδιο (Claudius), κατά προσφιλή συνήθεια της προς τους εκάστοτε ισχυρούς και ιδιαίτερα τους αυτοκράτορες, όμως η ονομασία δεν επικράτησε.

Ο λαός μας, συσχετίζοντας παρετυμολογικά το όνομα του Μαΐου με το μάγια, τον θεωρεί μαγεμένο. Απ' αυτό και οι προλήψεις ότι δεν πρέπει να γινονται γάμοι ούτε να επιχειρείται σοβαρή εργασία αυτόν τον μήνα.

Οι ξαφνικές ραγδαίες βροχές του Μαΐου, καταστρεπτικές για τα χλωρά ακόμα σιτηρά και το θερισμένο τριφύλλι θεωρούνται κακός οιωνός, εξού και η παροιμία: «Στον καταραμένο τόπο, τον Μάη μήνα βρέχει». Ωστόσο ο λαός τον ονομάζει και Καλομηνά ή Πενταδείλινο, επειδή, καθώς έχει, μεγαλώσει η μέρα και το δειλινό διαρκεί, οι άνθρωποι έκαναν ένα πέμπτο γεύμα μες στη μέρα.

Γενικά στον Μάιο δίνονται ονομασίες προερχόμενες από την ανοιξιάτικη φύση: Πράσινος, Κερασάρης, Τριανταφυλλάς, Λούλουδος. Και είναι πανελλήνιο έθιμο την Πρωτομαγιά να πλέκουν με λουλούδια και στάχυα τους μάηδες, στεφάνια για την ευφορία της γης. Τα κρεμούν πάνω από τις εξώπορτες ή στους εξώστες των σπιτιών μέχρι τις 24 Ιουνίου, το θερινό ηλιοστάσιο, οπότε, κατά το έθιμο, τουλάχιστον παλαιότερα, τα καίνε στις φωτιές του Αϊ-Γιάννη.

Πηγή

ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ - Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ/ ΜΑΙΟΣ / ΤΟΜΟΣ ΜΗ' /ΟΙ 12 ΜΗΝΕΣ -ΑΝΟΙΞΗ