ΚΥΠΡΟΣ : Ο στρατηγός μετάνιωσε

 

Ο στρατηγός μετάνιωσε

Ο ηγέτης του «Αττίλα», Μπεντρετίν Ντεμιρέλ, ήρωας φιλειρηνικού μυθιστορήματος... Ο Τούρκος στρατηγός ομολογεί την αλήθεια για την απόβαση, τους φόνους, τις λεηλασίες των Τούρκων στην Κύπρο. Είχε ταχθεί υπέρ της επιστροφής εδαφών αντί της διχοτόμησης

«Στην ανούσια ζωή του τις μέρες του πολέμου, νοσταλγούσε την ειρήνη. Στην ειρήνη ζούσε πάντα με το φόβο ενός πολέμου. Κατάλαβε ότι όλη του η ζωή, που την είχε περάσει μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού εχθρού, δεν ήταν τίποτε άλλο από χαμένος χρόνος...».

Το βιβλίο «Ο πασάς και ο στρατηγός» είναι γραμμένο σαν μυθιστόρημα, αλλά αποτελεί κοινό μυστικό στην Τουρκία, σύμφωνα με τον έλληνα εκδότη Γ. Φλώρο, ότι πρόκειται για τα απομνημονεύματα του τούρκου στρατηγού Μπεντρετίν Ντεμιρέλ, επικεφαλής των αποβατικών δυνάμεων στην εισβολή στην Κύπρο το 1974. Στην Τουρκία το βιβλίο εκδόθηκε το 1991, γραμμένο από τον Ερμπίλ Τουσάλπ, τότε δημοσιογράφο στην «Τζουμχουριέτ». Στα ελληνικά μεταφράστηκε από το Γιάννη Τοπσόγλου και κυκλοφόρησε στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1997.

«Ο νεκρός στρατηγός»

Μπεντρετίν Ντεμιρέλ
 

Ο πρωταγωνιστής του δραματικού Ιουλίου του 74 αναφέρεται παντού ως «ο νεκρός στρατηγός». Πράγματι, πέθανε περίπου ένα χρόνο πριν από την έκδοση του βιβλίου, αφού πρόλαβε να αφηγηθεί στον αριστερό δημοσιογράφο σημαντικό κομμάτι των εμπειριών του.

Για τις ανάγκες της μυθοπλασίας, πλέον, ο ήρωας στον άλλο κόσμο συναντά τον Λάλα Μουσταφά Πασά που πριν από 400 χρόνια ήταν επικεφαλής στρατιωτικής εισβολής στην Κύπρο. Σ' αυτόν και σε έναν υπολογιστή εξιστορεί τη ζωή του.

Ίσως μόνο ως «νεκρός» θα μπορούσε να παραδεχτεί ότι όλη του τη ζωή «τον είχαν ακατάπαυστα φορτώσει με ελλιπείς και λανθασμένες γνώσεις». Έπρεπε να πεθάνει για να θυμηθεί «ένα νεαρό αξιωματικό που έλεγε ότι δεν είχε νόημα να παράγεται έχθρα στις δύο πλευρές του Αιγαίου». Εν ζωή, ως προϊστάμενος του, του είχε ρίξει 21 μέρες φυλακή!

■ Σε άλλο σημείο ο στρατηγός παραδέχεται ότι είχε εκπαιδεύσει στρατό για εσωτερικές εκκαθαρίσεις. Τους δίδασκε το «κυνήγι του λαγού». «Ξέρετε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση το θήραμα που προσπαθεί να γλιτώσει είναι ο αντάρτης, δηλαδή ο εχθρός»! Αξιοποιώντας αυτές τις γνώσεις, εξάλλου, ο ήρωας του βιβλίου έγινε συνυπεύθυνος για τη δολοφονία 7.954 ανθρώπων σε διάστημα 17 ημερών, κατά τη διάρκεια εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στο εσωτερικό της χώρας του.

 

 «Ιμπεριαλιστές οι Αμερικανοί»

«Είχε σπαταλήσει τη ζωή του θέλοντας να γίνει όπως οι Αμερικανοί και να σκέφτεται όπως οι Αμερικανοί». Φοίτησε δύο χρόνια σε αμερικανικό κολέγιο της Πόλης,  δίδαξε πόλεμο σε σχολή επιτελικών στελεχών. Πολύ αργότερα θα αποκαλούσε την Αμερική «ιμπεριαλιστική χώρα, που έχει στο ιστορικό της σφαγές».

■ Πήρε μέρος σε αρκετά πραξικοπήματα, «άμεσα ή έμμεσα», και «έχοντας πενηντάχρονη πείρα καθοδήγησε το συμμαθητή του, αρχηγό του κράτους, που με εξυπνάδα κατάφερε να αρπάξει την εξουσία». Ας σημειωθεί εδώ ότι ο στρατηγός ήταν πράγματι το δεξί χέρι του στρατηγού Κενάν Εβρέν που κατέλαβε με πραξικόπημα την εξουσία στις 12 Σεπτεμβρίου του 1980. Αργότερα απομακρύνθηκε από  τη  θέση του συμβούλου του ως επικίνδυνος να τον υποσκελίσει. Φαίνεται πως το γεγονός αυτό στάθηκε μοιραίο για την αλλαγή πλεύσης του στρατηγού.

■ Η ιστορία της επέλασης του «Αττίλα», σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Μπ. Ντεμιρέλ, έχει ως εξής: Στις 15 Ιουλίου του 1974 εξαιτίας της ΕΟΚΑ Β' η μεραρχία του τέθηκε σε κατάσταση επιφυλακής. Το απόγευμα της 16ης έγινε μυστική συνάντηση τούρκων στρατιωτικών στα Άδανα. Σ' αυτή τη συνάντηση η 20ή Ιουλίου ορίστηκε τελεσίδικα ως ημέρα απόβασης.

■ Συγκεντρώθηκε δύναμη 35-40 χιλιάδων ανδρών. Τη νύχτα 17ης προς 18η συμμετείχε στη σύσκεψη που έγινε στην αίθουσα επιχειρήσεων των αποβατικών δυνάμεων. Ο ίδιος επέλεξε το σημείο της απόβασης: Πλατίνι, 8 χιλιόμετρα από την Κυρήνεια. Το επόμενο βράδυ, μια ομάδα βρατραχανθρώπων ερεύνησε αν ήταν «καθαρή» η ακτή. Στις 19 Ιουλίου ξεκίνησαν τα πρώτα 21 τουρκικά σκάφη. Τα σχέδια ήταν εμπνευσμένα από την απόβαση στη Νορμανδία!

 

 

Η οσμή τους ενοχλούσε

Ο στρατηγός θυμάται με θλίψη μια αθώα Κυπρία που τη σκότωσαν με μαχαίρι, μια άλλη μαζί με τα δύο της παιδιά που γάζωσαν οι ριπές πυροβόλου και έναν ανθυπολοχαγό, τον Τζεμάλ, που αρέσκετο στο «καθάρισμα» αιχμαλώτων. Μιλά ακόμη για λεηλασίες χωριών και για την οσμή του πολέμου.

«Όταν σκότωνες δεν φανταζόσουν ότι έπειτα από ένα διάστημα θα σε ενοχλούσε η οσμή αυτού που σώριαζες κάτω και ότι αυτό θα γινόταν αιτία να αρχίσεις να σκέφτεσαι και συ ο ίδιος το θάνατο. Απλά το χέρι σου πήγαινε στη σκανδάλη. Δεν μπορούσες να μπεις σε κατοικημένες περιοχές, σε σπίτια, σε ρυάκια εξαιτίας της δυσοσμίας των πτωμάτων».

■ Οχτώ μήνες μετά το πρωινό της 22ας Ιουλίου εγκατέλειψε το νησί. «Η Κύπρος διέφερε από την Τουρκία. Δεν ήταν δυνατόν να θεωρηθεί Τουρκία. Οι εισηγήσεις μας για επίλυση του Κυπριακού δεν λαμβάνονταν σοβαρά υπ' όψιν. Λέγαμε να επιστραφούν εδάφη στους Ελληνοκύπριους».

■ Χαρακτηριστικά αναφέρει το περιεχόμενο μιας από τις τελευταίες του εισηγήσεις προς το τουρκικό ΓΕΕΘΑ.

«Είναι εφικτό να γίνει μια συμφωνία. Το νησί δεν μπορεί να χωριστεί με σαφή όρια. Αν χωριστεί, παρά τα εμπόδια και τις απαγορεύσεις οι άνθρωποι θα δένονται μεταξύ τους. Μια διχοτόμηση θα έχει μόνο προσωρινό χαρακτήρα και θα αποτελεί εστία τοπικών και διακρατικών προβλημάτων».

Του ΠΑΣΧΑΛΗ ΚΟΡΩΝΑΙΟΥ

Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 20.7.1997