Τ. Κατσιμάρδος : Το μαγιάτικο Πάσχα προκαλούσε αναταράξεις

Μεσοπολεμικός εορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη. Όταν η 1η Μάη συνέπιπτε με τη Μεγάλη Εβδομάδα, η μετάθεση του εορτασμού ήταν ζήτημα συνεννόησης μεταξύ του κυβερνητικού-εργοδοτικού συνδικαλισμού και των «κόκκινων» συνδικάτων.

ΜΕΓΑΛΟΒΔΟΜΑΔΟ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ: ΜΙΑ ΣΥΜΠΤΩΣΗ ΜΕ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Το μαγιάτικο Πάσχα προκαλούσε αναταράξεις

Αν και ο εορτασμός του Πάσχα τον Μάιο μήνα θεωρείται, πια, ρουτίνα (περίπου 1 προς 5), κατά το παρελθόν προκαλούσε τρικυμίες. Εκκλησιαστικές και... εν κρανίω σε ορισμένους. Όταν πρώτη φορά η «εορτή των εορτών» της Ορθοδοξίας συνέπεσε με τη δεύτερη μέρα του Μαΐου, ποιος είδε τον Κύριο και δεν φοβήθηκε! Όπως συνέβη πριν από ενενήντα χρόνια.

Το 1926, τρία χρόνια μετά την εισαγωγή του νέου ημερολογίου και την υιοθέτηση του «διορθωμένου» νέου πολιτικού από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, επικρατεί αναταραχή. Τα ειωθότα, σύμφωνα με τα οποία το Πάσχα γιορτάζεται μεταξύ 22 Μαρτίου και 25 Απριλίου, ανατράπηκαν. Το κατηγορηματικό «Ποτέ τον Μάη Λαμπρή» ακυρώθηκε. Με την προσθήκη δεκατριών ημερών, κατά τη μετάβαση από το παλιό στο νέο ημερολόγιο, η Κυριακή 19 Απριλίου (παλιό ημερολόγιο), κατά την οποία θα εορταζόταν, μετατίθεται την Κυριακή 2 Μαΐου (νέο ημερολόγιο). Η σύμπτωση, αναζωπυρώνοντας την προηγούμενη αντίθεση με τους «παλιοημερολογίτες», προκάλεσε νέες αντιπαραθέσεις.

Με απειλές για επιτίμια, μέχρι αποκλεισμού από τη Θεία Κοινωνία. Ακόμη και βαρύτερες τιμωρίες για τους «αιρετικούς». Το βασικό ερώτημα που δίχαζε ήταν: «επιτρέπεται η εορτή του Πάσχα κατά Μάιο;».

Όσοι απαντούσαν αρνητικά, σύμφωνα με μια εκκλησιαστική πηγή της εποχής, «είχον την τόλμην να προβώσιν και εις επικρίσεις, μομφάς και ύβρεις». Θεωρούσαν ότι το αποτέλεσμα «ήλλαξεν την πίστιν των πατέρων μας», «τετέλεσται η Ορθοδοξία» κι άλλα παρόμοια ηχηρά, τα οποία αφθονούν σε παρόμοιες περιστάσεις.

Τα κριτήρια

Αρχικώς διατυπώθηκαν κάποιες προτάσεις για να αποφευχθεί το νεοφανές και «σκανδαλιστικό». Με κριτήρια αυστηρά εκκλησιαστικά και τα παραδεδομένα, αλλά και αστρονομικά θα μπορούσε να μετατεθεί στις 4 Απριλίου (νέο ημερολόγιο). Επικράτησε, όμως, η σκέψη ότι αυτό θα προκαλούσε θρησκευτικές και κοσμικές ανωμαλίες.

Ο αστρονόμος και εκ των εισηγητών στην εισαγωγή του νέου ημερολογίου επιχειρηματολογεί στο «Εθνος» γιατί η Ιερά Σύνοδος θα μπορούσε ν' απο­φύγει τον εορτασμό του Πάσχα τον Μάιο του 1926.

Έτσι, η Ιερά Σύνοδος, αν και αναγνώριζε ότι «του εκκλησιαστικού εορτολογίου μη συμπίπτοντος προς το εν χρήσει της ελληνικής κοινωνίας ημερολόγιον, σκανδαλισμός της συνειδήσεως του λαού προέκυψεν ου σμικρός και κίνδυνος αποξενώσεως αυτού από της Εκκλησίας», αντιμετώπισε το όλο ζήτημα με κηρύγματα, εγκυκλίους και φυλλάδια. Δεν φαίνεται, όμως, το μαγιάτικo Πάσχα να προκάλεσε ισχυρούς και εκτεταμένους δημόσιους «σκανδαλισμούς». Προφανώς, αυτό θα οφείλεται, έως έναν βαθμό, και στο γενικό κλίμα ανελευθερίας και διώξεων από τη δικτατορία του Πάγκαλου.

ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΟΥ ΠΑΓΚΑΛΟΥ

«Ανάσταση» στας εξοχάς του Ρέντη...

Το 1926 η εργατική Πρωτομαγιά έπεφτε για πρώτη φορά το Μεγαλοβδόμαδο και μάλιστα το Σάββατο της Ανάστασης. Με το παλιό ημερολόγιο αυτό δεν μπορούσε να συμβεί, αφού η υστερότερη ημερομηνία του Πάσχα ήταν η 25η Απριλίου. Η χώρα γνωρίζει τη δικτατορία του Πάγκαλου και ειδικά από τις αρχές του χρόνου κράτος δικαίου δεν υφίσταται. Η συντηρητική διοίκηση της ΓΣΕΕ, που έχει αναλάβει λίγες μέρες νωρίτερα εκτοπίζοντας τη φιλοκομμουνιστική, μετέθεσε τον εορτασμό για την Τρίτη 4 Μαΐου. Τότε σημειώθηκε για πρώτη φορά μετάθεση της μέρας των εργατών λόγω Πάσχα.

Στας «εξοχάς» και ειδικά στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη, όπου επιτρέπονται οι πρωτομαγιάτικες εργατικές εκδηλώσεις, πραγματοποιείται μεγάλη συγκέντρωση (πηγές κάνουν λόγο για πάνω από 10.000), όπου συμμετέχουν εργαζόμενοι και συνδικαλιστές της Αθήνας και του Πειραιά όλων των αποχρώσεων (επαναστάτες, ρεφορμιστές, συντηρητικοί). Κυριαρχούν οι «κόκκινοι», οι οποίοι αποδοκιμάζουν τους ομιλητές των άλλων παρατάξεων, δημιουργούνται επεισόδια και επεμβαίνει η χωροφυλακή προκειμένου να διαλύσει τη συγκέντρωση.

 Δυνάμεις καταστολής στη Θεσσαλονίκη καταστέλλουν απεργιακή εκδήλωση. Την ευρύτερη περίοδο, εκτός από τα συνήθη μέσα δρούσαν τόσο οι έφιπποι όσο και τεθωρακισμένα οχήματα.

Έγκριση ψηφίσματος και αιτήματα

Παρά την επέμβαση και τις συλλήψεις η συγκέντρωση συνεχίστηκε και σφραγίστηκε με ζητωκραυγές υπέρ του ενιαίου μετώπου εργατών, αγροτών και προσφύγων. «Οι εργάται διεσκορπίσθησαν κατόπιν εις τα πέριξ, ένθα και παρέμεινον διασκεδάζοντες μέχρι της εσπέρας...». Ο «θορυβώδης εορτασμός» με την προσδοκία της «ανάστασης» των εργατών, κατά τις εφημερίδες, τελείωσε με ομόφωνη έγκριση ψηφίσματος. Μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά αιτήματα ήταν:

• Η καταπολέμηση της ανεργίας, η εφαρμογή του οκτάωρου και «της εβδομαδιαίας ανάπαυσης».

• Αυξήσεις σύμφωνα με τον τιμάριθμο (τρέχει με ταχύτητα πάνω από 25%), μέτρα κατά της ακρίβειας, επαναπρόσληψη απολυμένων κ.ά.

• Αποκατάσταση ομαλού πολιτικού βίου, ελευθερία του Τύπου, απελευθέρωση εξόριστων και φυλακισμένων κ.λπ.

Η δικτατορία, που θέλει να εμφανίζεται ότι πασχίζει δήθεν για τον λαό, δεν απαγορεύει τη συγκέντρωση ούτε στη Θεσσαλονίκη ούτε σε άλλες πόλεις. Εκεί «η εργατική Πρωτομαγιά εορτάσθη εν απολύτω ησυχία και τάξει. Κατεσχέθησαν μόνον προκηρύξεις και χρήματα προερχόμενα εξ εράνων διενεργηθέντων άνευ της αδείας των αρχών...».

ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

Μια κόκκινη Μεγάλη Παρασκευή

Στη διάρκεια του Μεσοπολέμου, εκτός από το 1926, άλλη μία φορά η Πρωτομαγιά συνέπεσε με τη Μεγάλη Εβδομάδα. Τη Μεγάλη Τετάρτη του 1929. Η κυβερνητική ΓΣΕΕ μεταθέτει τον εορτασμό για τις 12 Μαΐου, ενώ η «κόκκινη» ενωτική ΓΣΕΕ επιμένει να πραγματοποιήσει συγκεντρώσεις την ίδια μέρα.

Το 2002 ήταν μια από τις ελάχιστες φορές που η εργατική Πρωτομαγιά γιορτάστηκε το Μεγαλοβδόμαδο.

Η αστυνομία επεμβαίνει δυναμικά διαλύοντας συγκεντρωμένους και κάνοντας μαζικές συλλήψεις.

Χαρακτηριστική για το κλίμα είναι η δήλωση του πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου («λακέ» τον αποκαλούν οι κομμουνιστές): «Η αστυνομία εκτέλεσε τον καθήκον της. Καιρός να εννοήσουν οι κομμουνιστές ότι πρέπει να παύσουν να ενοχλούν τον κόσμο».

Μεταπολεμικά ο πρώτος εορτασμός Πρωτομαγιάς που γίνεται μεγαλοβδομαδιάτικα είναι η Μεγάλη Παρασκευή του 1959 (Πάσχα στις 3 Μαΐου).

Ο εορτασμός από τα συνεργαζόμενα εργατικά σωματεία στηλιτεύεται από την κυβέρνηση Κ. Καραμανλή και τα κρατικά συνδικάτα (ΓΣΣΕ, ΕΚΑ). Χρωματίζεται από την ανάδειξη της Αριστεράς (ΕΔΑ) σε αξιωματική αντιπολίτευση (εκλογές 1958) και στις απεργίες συμμετέχουν μαζικά οικοδόμοι, εργαζόμενοι στις συγκοινωνίες και στον Τύπο.

Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ 1932

Πρωτομαγιάτικες πορείες με τον... οβελία

Η Πρωτομαγιά του 1932 παραμένει μοναδική. Αν και συνέπεσε με το Πάσχα, δεν μετατέθηκε. Επιπλέον απαγορεύτηκε από την κυβέρνηση Ελευθέριου Βενιζέλου, αλλά επιχειρήθηκε να εορταστεί από τους κομμουνιστές. Το αποτέλεσμα ήταν να περάσει στα χρονικά σαν μία από τις πιο καταπιεστικές, αν εξαιρεθούν εκείνες των δικτακτορικών περιόδων.

Η χώρα διανύει την τελευταία χρονιά της «χρυσής τετραετίας» του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ολα τα σκιάζουν οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, που επελαύνει και στη χρεοκοπημένη Ελλάδα των 6,5 εκατ. κατοίκων, των 300.000 εργατών, των 200 απεργιών και των 80.000 απεργών.

Κυριαρχούν οι συντηρητικοί

Η κυβέρνηση έχει πάρει αυταρχική στροφή. Την περίοδο αυτή το συνδικαλιστικό και εργατικό κίνημα τυπικά είναι πολυδιασπασμένο. Στη ΓΣΕΕ κυριαρχεί το συντηρητικό ρεύμα, με πολύ μικρή απήχηση στους εργάτες.

Οι ρεφορμιστές-σοσιαλιστές κινούνται με ανεξάρτητο συνδικάτο, ενώ η ενωτική ΓΣΕΕ έχει κηρυχθεί παράνομη (τη συγκρότησαν οι κομμουνιστές μετά τον αποκλεισμό της Αριστεράς από την κυβερνητική ΓΣΕΕ το 1928). Τη δύναμη συγκεντρώνει η ενωτική ΓΣΕΕ, η οποία λειτουργεί εκτός νόμου και προγραμματίζει, μέσω οργανωτικής επιτροπής και του Εργατικού Κέντρου Αθήνας, τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς (Ομόνοια στην Αθήνα και Δημοτικό Θέατρο στον Πειραιά). Οι συγκεντρώσεις απαγορεύονται.

Οι διώξεις που εξαπολύονται τη Μεγάλη Εβδομάδα και οι μαζικές συλλήψεις, εν όψει της Κυριακής, κατ' αρχάς δεν πτοούν τους «κόκκινους». Ούτε ότι την ίδια μέρα γιορτάζεται το Πάσχα. Ο επαναστάτες συνδικαλιστές είναι εναντίον όλων των αστικών θεσμών και εξάλλου κράτος, κυβέρνηση, Αστυνομία, κεφάλαιο και Εκκλησία «βαδίζουν χέρι χέρι»...

Την Κυριακή του Πάσχα η Ομόνοια και η γύρω περιοχή πλημμύρισαν από ένοπλες αστυνομικές μονάδες, που προχωρούσαν σε συλλήψεις (για 150 γίνεται λόγος) και ξυλοδαρμούς. Οι ίδιες σκηνές στις πλατείες Κοραή, Ωρολογίου, στον ηλεκτρικό σταθμό του Πειραιά και αλλού. Αρκετοί από τους συλληφθέντες θα καταλήξουν εξόριστοι στη Γαύδο.

Φυσικά, στις συνθήκες αυτές δεν ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθούν πρωτομαγιάτικες συγκεντρώσεις. Ούτε στον Βόλο, ούτε στην Καβάλα, ούτε στην Πάτρα, ούτε σε κάποιο άλλο εργατικό κέντρο όπως είχαν προγραμματιστεί. Με μοναδικές εξαιρέσεις τις Σέρρες, τη Θήβα και τη Βέροια.

Μόνο στη Θεσσαλονίκη φαίνεται πως οι διαδηλωτές κατάφεραν κάποια στιγμή να συγκεντρωθούν στην πλατεία Τσιμισκή. Η Χωροφυλακή επενέβη δυ ναμικά, ακολούθησαν κάποιες συγκρούσεις. Εντεκα από τους συλληφθέντες αργότερα καταδικάστηκαν συνολικά σε 51 χρόνια φυλάκιση. Ετσι ο εορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς περιορίστηκε στην ανύψωση κόκκινων σημαιών στην Εδεσσα, στο Σιδηρόκαστρο, στο Αγρίνιο κ.α.

Ο απολογισμός Πουλιόπουλου

Το πραγματικό πρόβλημα, πάντως, πέραν των υπερεπαναστατικών συνθημάτων περί «λεύτερης Σοβιετικής Ελλάδας», για τη σχέση κυβέρνησης-εργαζομένων, το έθετε ο «ανορθόδοξος» κομμουνιστής Π. Πουλιόπουλος, κάνοντας αργότερα έναν απολογισμό των ημερών:

«Η αστική δημοκρατία στην Ελλάδα μοιάζει με ένα πρόωρα γερασμένο άνδρα που έζησε λίγο και πεθαίνει γρήγορα, δίχως να δώσει στο προλεταριάτο ούτε καν τις δημοκρατικές ελευθερίες που γνώρισαν οι Ευρωπαίοι εργάτες...».

Το 2002 ήταν μια από τις ελάχιστες φορές που η εργατική Πρωτομαγιά γιορτάστηκε το Μεγαλοβδόμαδο.

ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

Μεταθέσεις και χωριστές εκδηλώσεις

Για να συμπέσουν ξανά Πάσχα και Πρωτομαγιά πρέπει να... περιμένουμε το 2089.

Στη Μεταπολίτευση οι εργαζόμενοι τίμησαν την Πρωτομαγιά κατά το Μεγαλοβδόμαδο (τη Μ. Τετάρτη) μόνο μία φορά, το 2002. Παρά το γεγονός ότι η αργία είχε μεταφερθεί από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ για τις 11 Μαΐου. Έγιναν δύο χωριστές συγκεντρώσεις (ΓΣΣΕ-ΑΔΕΔΥ και ΠΑΜΕ). 

1994 ΚΑΙ 2005 ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ 'ΣΥΜΠΤΩΣΕΙΣ'

Τα τελευταία 20 χρόνια σημειώθηκαν άλλες δύο συμπτώσεις Πάσχα και Πρωτομαγιάς. Το 1994 όταν το ΠΑΣΟΚ είχε επιστρέψει στην κυβέρνηση και το 2005 επί ΝΔ και πρωθυπουργίας Κ. Καραμανλή. Οσο για τον εορτασμό, συνεχίζεται η «παράδοση» των ξεχωριστών συγκεντρώσεων (συνδικάτα και ΠΑΜΕ) στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις. Τέσσερα μέτωπα διεκδικήσεων βρίσκονται ανοιχτά: Ασφαλιστικό, ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων, ανατροπή των εργασιακών σχέσεων στις ΔΕΚO και ακρίβεια.

• 1994: Τη χρονιά αυτή το ΠΑΣΟΚ του Α. Παπανδρέου έχει επιστρέψει στην κυβέρνηση. Ο εορτασμός μετατίθεται για την Πέμπτη 12 Μαΐου. Είναι κοινός για όλες τις παρατάξεις και στο Πεδίον του Αρεως κυματίζουν όλες οι σημαίες. Το ίδιο στις πλατείες Αριστοτέλους και Κοραή, όπου διαδηλώνουν οι εργαζόμενοι της Θεσσαλονίκης και του Πειραιά. Κοινός ο εορτασμός και στις άλλες πόλεις, με αιχμή το εκρηκτικό πρόβλημα της ανεργίας και φόντο την αντίθεση στις ρυθμίσεις που προοιωνίζεται η ευρωπαϊκή «Λευκή Βίβλος».

• 2005: Η ΝΔ του Κώστα Καραμανλή «πνίγεται σε μια κουταλιά νερό» και δεν μπορεί να συμφωνήσει για την αργία της Πρωτομαγιάς. Ενώ σύμφωνα με την πάγια νομοθεσία έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει την αργία, όπως ζητούν τα συνδικάτα για τις 11 Μαΐου, τη μετατρέπει σε προαιρετική!

Τ. Κατσιμάρδος

katsimar@yahoo.gr

http://www.ethnos.gr/koinonia/arthro/to_magiatiko_pasxa_prokalouse_anatarakseis-64369198/