ΜΑΝΩΛΗΣ ΜΕΓΑΛΟΚΟΝΟΜΟΣ : Περιουσία ενός εκατομμυρίου «κλικ»

ΜΑΝΩΛΗΣ  ΜΕΓΑΛΟΚΟΝΟΜΟΣ

Περιουσία ενός εκατομμυρίου «κλικ»

Οι μεταμφιέσεις του μπορεί να θύμιζαν σε πολλούς εκείνες του Πίτερ Σέλερς στις ταινίες του Μπλέικ Εντουαρντς. Οι συνθήκες των καιρών και του επαγγέλματος συχνά οδηγούσαν τον φωτορεπόρτερ και κινηματογραφιστή Μανώλη Μεγαλοκονόμου σε περίεργες μεταμορφώσεις. Χτίστης στην Ακρόπολη για να φωτογραφίσει τον Τσόρτσιλ, σημαιοφόρος ατό «Αβέρωφ» για να πάει στη στέψη του βασιλιά της Αγγλίας Γεωργίου, Τούρκος στην Άγκυρα και στη Σμύρνη, όπου τράβηξε τις πρώτες φωτογραφίες μετά την καταστροφή, κατάσκοπος στην Κατοχή για να συγκεντρώσει φωτογραφίες που έστελναν κρυφά στο εξωτερικό...

Ο  Μανώλης Μεγαλοκονόμου, ένας άνθρωπος με έντονα τα σημάδια του ξεριζωμένου, αφού αναγκάστηκε σε νεαρή ηλικία (17 ετών) να εγκαταλείψει τη Σμύρνη, είχε βαθιά ριζωμένη στη μνήμη του τη χαμένη του πατρίδα. Μια μνήμη που ρίχνει φως στο παρελθόν και εστιάζει σε μερικές από τις σημαντικότερες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Πρωτοπόρος στη δουλειά του - γνωστός ως ο αποκλειστικός φωτογράφος του Ελευθερίου Βενιζέλου -, υπηρέτησε από το 1929 πιστά τη δημοσιογραφία, δημιουργώντας ένα ανεκτίμητο αρχείο με χιλιάδες φωτογραφίες. Τριακόσιες από αυτές βρίσκονται τυπωμένες στο βιβλίο του «Σμύρνη» το οποίο πήρε το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.

 Ο ΜΜ στην Σμύρνη

Στο γραφείο του σπιτιού του -οι τοίχοι του καλύπτονταν από τεράστιες εικόνες της Σμύρνης και από πορτρέτα του Βενιζέλου -, καθισμένος δίπλα σε μια παλιά κινηματογραφική μηχανή, μιλούσε για ώρες, ασταμάτητα, χωρίς κομπιάσματα και ασάφειες, δίχως έπαρση και υπερβολές στις διηγήσεις του. «Μαζί με την οικογένεια μου φτάνουμε στην Αθήνα το 1922», θυμόταν. Προσωρινά μένουμε στο ξενοδοχείο «Πάγγειον», στη γωνία Αθηνάς και πλατείας Ομονοίας. Έπειτα βρίσκουν ένα σπίτι στους Αμπελοκήπους, όπου και εγκαθίστανται. Με την Ricolette στο χέρι, μια μηχανή μινιατούρα, το -μοναδικό προσωπικό αντικείμενο που έσωσε φεύγοντας από την κατεστραμμένη Σμύρνη, τραβά τις πρώτες του εικόνες, φωτογραφίζοντας τα ελληνικά αρχαία. Στη συνέχεια εργάζεται σε αθηναϊκές εφημερίδες - «Ελεύθερον Βήμα», «Ακρόπολις»... - ενώ εκδίδει και το περιοδικό «Φακός».

 Ο Ελληνικός Στρατός στην Μικρα Ασία

Οι εξελίξεις της εποχής τον παρασύρουν και τον αναγκάζουν να ακολουθήσει την ανεξέλεγκτη ροή των γεγονότων. Με την κάμερα στο χέρι παίρνει μέρος σε γεγονότα που σημάδεψαν τη χώρα μας. Η φωτογραφία του Τσόρτσιλ να ζωγραφίζει στην Ακρόπολη κάνει τον γύρο του κόσμου. Η «χρυσή εποχή» του Βενιζέλου τον βρίσκει να εργάζεται στον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη («Ελεύθερον Βήμα», «Νέα», «Οικονομικός Ταχυδρόμος»). «Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που έζησα από κοντά αυτόν τον θρύλο», έλεγε. Στη Σμύρνη τραβά τις πρώτες φωτογραφίες μετά την καταστροφή. «Το 1930 είχα ακολουθήσει τον Βενιζέλο στην Άγκυρα, όπου υπέγραψαν με τον Ατατούρκ το Σύμφωνο Φιλίας Ελλάδας - Τουρκίας. Στην επιστροφή και μετά από εντολή του διευθυντή μου κατάφερα να εισχωρήσω στη Μικρά Ασία και να φωτογραφίσω την κατεστραμμένη Σμύρνη. Ήταν όπως την είχα αφήσει μέσα στα ερείπια. Έπαιρνα τις φωτογραφίες και έκλαιγα».

Στις 18 Μαρτίου του 1936 ο Βενιζέλος πεθαίνει. Ο Μανώλης Μεγαλοκονόμος φεύγει παρέα με τον δημοσιογράφο Παύλο Παλαιολόγο για το Μπρίντιζι από όπου θα συνόδευαν τη σορό στην Ελλάδα. «Μπαίνοντας το πλοίο στον Ισθμό της Κορίνθου είδα ένα θέαμα που δεν πρόκειται να ξαναδώ ποτέ στη ζωή μου. Πρόσφυγες από τις γύρω περιοχές είχαν μαζευτεί - τραγικές φιγούρες ντυμένες στα μαύρα - κρατώντας αναμμένα κεριά, λάβαρα και εικονίσματα και προσευχόμενοι έραιναν με λουλούδια τη σορό. Τελικά μετά τον Ισθμό το καράβι άλλαξε πορεία και, αντί να πάει στον Πειραιά, τράβηξε για τα Χανιά». Η κηδεία του Βενιζέλου έγινε το απόγευμα και ως το επόμενο πρωινό κανένα πλοίο δεν επρόκειτο να αναχωρήσει για την Αθήνα. Ωστόσο, εκείνος είχε πληροφορηθεί πως ο διάδοχος θα επέστρεφε με πολεμικό πλοίο. Λαθρεπιβάτης, κρυμμένος σε ένα μπαούλο, αναχώρησε για τον Πειραιά. Έτσι, μόνο το «Ελεύθερον Βήμα» από όλες τις εφημερίδες πρόλαβε να αλλάξει την τελευταία του σελίδα και να δημοσιεύσει τις πρώτες φωτογραφίες του Μεγαλοονόμου από την κηδεία του Βενιζέλου στην Κρήτη.

Στην Κατοχή, με κίνδυνο της ζωής του, καταγράφει τις κακουχίες των Ελλήνων και δίνει το υλικό στον τούρκο δημοσιογράφο Φερεντούν Ντεμσκάν, ώστε να περάσουν οι ειδήσεις στο εξωτερικό. Επίσης, κατά τον Αλβανικό πόλεμο από κοινού με τον Γ. Φίνο και τον Ι. Δριμαρόπουλο ιδρύει την Κινηματογραφική Υπηρεσία του στρατού δημιουργώντας τα «Πολεμικά Επίκαιρα».

Πέρα όμως από τις δύσκολες μέρες, ο Μανώλης Μεγαλοκονόμος έζησε και στιγμές συγκινητικές, όπως για παράδειγμα την έναρξη των Δελφικών Εορτών το 1927, που οργανώθηκαν από τον Άγγελο και την Εύα Σικελιανού. Λίγα χρόνια αργότερα βρέθηκε και πάλι στους Δελφούς. Αυτή τη φορά για να τραβήξει τις Δελφικές εκδηλώσεις για τα «Ελληνικά Επίκαιρα». «Τότε η Εύα Σικελιανού ήταν επίσημη προσκεκλημένη. Ξαφνικά μια ομάδα εφήβων την αναγνωρίζει, την βάζουν πάνω σε μια ασπίδα και την περιφέρουν στο Στάδιο. Εκεί πάνω ξεψύχησε από τη δυνατή συγκίνηση. Ένα ρόδι στο χέρι και ένα νόμισμα στο στόμα, για να «πληρωθεί ο Χάρος», έκλεισαν τη ζωή αυτής της μικροσκοπικής αλλά και δυναμικής γυναίκας».

Αυτός ήταν ο Μανώλης Μεγαλοκονόμου που έκλεισε τα μάτια του σε ηλικία  100 ετών τον Δεκέμβριο του 2002.

Από άρθρο της Μάχης Τράτσα στην εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ" ΣΤΙς 11.6.1995