Πασχαλινά έθιμα στη Βρεταννία

 

 

Πασχαλινά έθιμα στη  Βρεταννία

 

Του Τ. F. LINDSAY

Η Μεγάλη Βρεταννία είναι πλούσια σε Πασχαλινά έθιμα που άλλα είναι απλωμένα σ' όλη τη χώρα και άλλα τοπικά. Το παρακάτω άρθρο μας περιγράφει τις κυριότερες από τις πατροπαράδοτες αυτές συνήθειες, που μας δείχνουν ότι πολλά    λαογραφικά   στοιχεία   είναι   κοινά    στη   ζωή   των διαφόρων λαών.

ΤΟ ΠΑΣΧΑ, η μεγαλύτερη γιορτή στο Χριστιανικό ημερολόγιο, σφραγίζει τη μεγάλη Σαρακοστή, μια εποχή νηστείας και μετάνοιας. Δεν είναι, λοιπόν καθόλου εκπληκτικό πού τόσο πολλά από τα πατροπαράδοτα έθιμα της εποχής αυτής έχουν σχέση με το φαΐ και το πιοτό ή με μια διάθεση για διασκέδαση, φυσική σε άντρες και γυναίκες πού μόλις ξελάφρωσαν από την αυστηρή νηστεία.

Η Μ. Βρεταννία έχει πλήθος τέτοια έθιμα. Πολλά έχουν καθαρά χριστιανικό χαρακτήρα. Άλλα πάλι, είναι από τους προχριστιανικούς χρόνους και μας θυμίζουν τη γενναιόφρονα σοφία της Αγγλικανικής Εκκλησίας στα πρώτα της χρόνια, όταν δέχτηκε στον κύκλο της συμβολικής της λατρείας, τα πιο αθώα μα και πιο σημαντικά έθιμα της ειδωλολατρίας πού τα θεωρούσε σαν προμηνύματα της Χριστιανικής Αλήθειας.

Τα πιο γνωστά έθιμα, κοινά σ' όλα τα σπιτικά της Βρεταννίας, είναι ή   τηγανίτα   της   Καθαρής   Τρίτης (Shrove Tuesday Pancake), τα γλυκά ψωμάκια της Μεγάλης Παρασκευής (Good Friday Bun) και το Πασχαλιάτικο αυγό. Η τηγανίτα αύτη είναι σαν μια λεπτή πίτα από κουρκούτι πού ψήνεται στο τηγάνι. Μ' αυτήν ξεγελούν το στομάχι τους όσοι πάνε στην εκκλησία εκείνη τη μέρα για την προσαρακοστιανή τους εξομολόγηση. Τα παιδιά του σχολείου του Ούεστμίνστερ μαζεύονται αυτή τη μέρα για ένα παράξενο διαγωνισμό. Ψήνουν την τηγανίτα τους στη μεγάλη αίθουσα' του σχολείου και υστέρα την πετούν ψηλά στον αέρα απ' το τηγάνι. 'Αμέσως όλα τα παιδιά ορμούν καταπάνω της κι’ οποίο καταφέρει να πάρει το μεγαλύτερο κομμάτι κερδίζει ένα χρυσό νόμισμα.

 

 

Τα γλυκά ψωμάκια της Μεγ. Παρασκευής αρχικά τα ζύμωναν από το ίδιο αλεύρι πού έκαναν τις όστιες και έβαζαν μέσα μαύρες σταφίδες. Σε κάθε ψωμάκι χαράζουν ένα σταυρό πού συμβολίζει τα πάθη του Χρίστου.

Τα Πασχαλιάτικα αυγά είναι ίσως η πιο παλιά συνήθεια πού πέρασε από γενιά σε γενιά και διατηρήθηκε θαρρείς με πείσμα. Το έθιμο αυτό έχει τη ρίζα του στην αυστηρά πειθαρχημένη νηστεία της Μεσαιωνικής Εκκλησίας, πού απαγόρευε στον πιστό να φάει αυγό όλη τη μεγάλη σαρακοστή. Το τυπικό της Ρωμαϊκής Εκκλησίας, κρατά ακόμα μια ευχή για την ευλογία των αυγών. Τα αυγά πάντα τα έβραζαν σφιχτά και τα βάφανε με το χρώμα πού βγάζει η κόγχη της θάλασσας ή με άλλη μπογιά.

Στο Λανκασάϊρ τα παιδιά ακόμα παίζουν ένα παιχνίδι με τ’ αυγά. Όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύονται σε ένα λόφο και ρίχνουν τ' αυγά στην πλαγιά, προσπαθώντας ο ένας να χτυπήσει το αυγό του άλλου για να το σπάσει. Όποιο αυγό αντιμετωπίσει τις περισσότερες επιθέσεις και δε σπάσει, χαρίζει τη νίκη στον κύριο του. Επίσης τα ζαχαροπλαστεία είναι γεμάτα από σοκολατένια ή χάρτινα χρωματιστά αυγά, γεμάτα ζαχαρωτά. Με τί λαχτάρα τα παιδιά περίμεναν το Πάσχα ! Ήταν σαν μια δεύτερη Χριστουγεννιάτικη γιορτή γι' αυτά. Έπαιρναν δώρα και διασκέδαζαν και κοντά στους μικρούς ανταλλάσανε δώρα και οι μεγάλοι.

 

 Πολλά τοπικά έθιμα είναι σχετικά και με τη φιλανθρωπία. Σ' ένα χωριό του Κέντ από το 12ο αιώνα η καμπάνα της εκκλησίας μαζεύει τους φτωχούς το πρωί της Δευτέρας του Πάσχα για να πάρουν ψωμί, τυρί και ένα κομμάτι γλυκό. Άλλο σχετικό έθιμο είναι ή τελετή του «Royal Maundy», πού στα παλιά χρόνια γινόταν σε κάθε εκκλησία, από κάθε μονάρχη, πρίγκιπα και ιεράρχη της Χριστιανοσύνης και πού διατηρήθηκε στη βασιλική οικογένεια της Βρεταννίας. Η λέξη Maundy βγαίνει από το Mandatum, την τόσο γνωστή στους καθολικούς προσταγή, πού ορίζει την τελετή αυτή σαν ένα μέρος της ιεροτελεστίας της Μ. Τρίτης, για να θυμίσει στους Χριστιανούς πώς ο Χριστός έπλυνε τα πόδια των μαθητών του.  Αρχικά ο  βασιλιάς έπλενε, σκούπιζε και φιλούσε τα πόδια δώδεκα φτωχών ανθρώπων και τους έδινε και ένα όμορφο δώρο. Η τελετή αυτή έγινε έτσι για τελευταία φορά στα 1685 από τον βασιλιά 'Ιάκωβο Β'. 'Αργότερα το έθιμο άλλαξε. Το πλύσιμο καταργήθηκε και ο βασιλιάς έπαψε να μοιράζει τα δώρα μόνος του. Στον αιώνα μας, ο βασιλιάς Γεώργιος Ε', έδωσε ξανά ζωή στο έθιμο μοιράζοντας ο ίδιος τα πατροπαράδοτα δώρα, πού είναι χορηγήσεις για τρόφιμα και ρούχα και μικρά ασημένια νομίσματα. Καθένας πρέπει να πάρει τόσες πέννες όσα είναι και τα χρόνια του Βασιλιά.

Το Πάσχα όμως είναι και εποχή για διασκέδαση και διακοπές. Η Δευτέρα του Πάσχα είναι η πρώτη επίσημη ανοιξιάτικη και καλοκαιρινή αργία της χρονιάς. Όλα τα δημόσια και ιδιωτικά γραφεία, και τα μαγαζιά, είναι κλειστά. Πριν από πολλά χρόνια μόνο τούτη τη μέρα έπαιζαν φουτμπώλ. Ήταν μια φοβερή υπόθεση, γιατί σχεδόν όλοι οι κάτοικοι δυο γειτονικών χωριών αποτελούσαν τις αντίπαλες ομάδες πού παίζανε έξω στα χωράφια. "Όπως είναι φυσικό, ο αριθμός των παικτών και όχι η επιδεξιότητα τους βάραινε στο αποτέλεσμα.

Στο Λονδίνο ο Λόρδος Δήμαρχος και άλλοι επίσημοι πάνε με πομπή στην εκκλησία όπου ακούνε το Πασχαλινό κήρυγμα και ύστερα πηγαίνουν στη δεξίωση της Δημαρχίας.

 

 

Στις πόλεις και τα χωριά όλης της Μ. Βρεταννίας γίνονται υπαίθριες γιορτές και πανηγύρια. Πολλές από τις τοπικές αυτές γιορτές, είναι διασκεδαστικές και παράξενες. Σε μια μικρή πόλη του Berkshire οι κάτοικοι κάθε χρόνο διαλέγουν δυο πολίτες για να περάσουν απ' όλους τους δρόμους, κρατώντας μακριά κοντάρια στολισμένα με λουλούδια και κορδέλες. Οι τυχεροί αυτοί έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν ένα φιλί από όλα τα κορίτσια πού θα συναντήσουν και να επιβάλλουν πρόστιμο σε    όποιον    τύχει    να   τους    παρακούσει. Αυτό το έθιμο έχει και τα παρατράγουδα του. Τί φταίνε οι απλοί περαστικοί ταξιδιώτες πού διασχίζοντας την πόλη με τ' αυτοκίνητο τους υποχρεώνονται να πειθαρχήσουν στους τοπικούς νόμους της Τρίτης του Πάσχα;

Είναι όμορφο   να   τα θυμόμαστε όλα αυτά ιδιαίτερα σήμερα, πού περνάμε μέρες σκυθρωπές και ρεαλιστικές. Είναι καλό να συλλογιζόμαστε: πώς όλοι κάποτε όταν μιλούσαν για τη χώρα μας, έλεγαν ήη «Χαρούμενη. Αγγλία» — Merry England. Μα μπορεί να είναι πάντα έτσι, άν ο λαός της μείνει πιστός στον εαυτό του.

ΕΚΛΟΓΗ/ΑΠΡΙΛΗΣ 1946