Ο ΘΡΥΛΟΣ ΠΕΡΙ TOΥ ΤΑΦΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΚΑΪΑΦΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ.

 

Ο    ΘΡΥΛΟΣ    ΠΕΡΙ    TOΥ    ΤΑΦΟΥ  ΚΑΙ   ΤΟΥ    ΧΩΡΙΟΥ    ΚΑΪΑΦΑ    ΣΤΗΝ    ΚΡΗΤΗ.

 

Ο θρύλος περί του θανάτου του Καϊάφα στην Κρήτη είναι ευρύτατα διαδεδομένος μεταξύ του λαού, και για αυτόν ακριβώς τον λόγο βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα λεξικά και σε πάμπολλες λαογραφικές πραγμα­τείες. Θρυλείται δηλαδή, ότι ο κατά την εποχή του Ιησού Χριστού Αρχιερέας των Ιουδαίων Καϊάφας, ενώ οδηγείτο δέσμιος μαζί με τον Πόντιο Πιλάτο στην Ρώμη και την στιγμή που  διερχόταν από την Κρήτη, τραγικά και βίαια έχασε την ζωή του. Εις τα ανωτέρω προστί­θεται ότι μετά την ταφή «τον ξέρναγε η γη άλιωτο και μαύρο σαν τον Κάιν. Ως εκ τούτου το πτώμα του Καϊάφα, που είχε ανα­γνώσει την καταδικαστική απόφαση κατά την δίκη του Χριστού και τον όποιον συνόδευε η οργή του Θεού δεν τον δεχόταν, σύμφωνα με τον θρύλο, ούτε η γη στα σπλάχνα της. Έτσι βγήκε ο κόσμος και τον καταχώνιασε με λιθάρια. 

 

Δεν  θα είχε ίσως μεγάλη σημασία το γεγονός, εάν παραλλήλως προς τον θρύλο αυτό, δεν υπήρχαν κάποιες αποδείξεις που μαρτυρούσαν σχετικά με την ύπαρξη τάφου και χωριού, που και τα δυο αποδίδεται να έχουν σχέση με  τον Καϊάφα όπως θα δούμε παρακάτω. Αντίθετα, και παρά τις υπάρχουσες πάμπολλες πληρο­φορίες περί του τάφου και του χωρίου Καϊάφα, ο θρύλος που αναφέραμε, εκτός από το ότι  διατυπώθηκε κάτω από ποίκιλες μορφές, προκάλεσε και την περιέργεια πολλών, που, μη δεχό­μενοι τα σχετικά που αναφέραμε για τον τρόπο του θανάτου και της ταφής του απέδωσαν αυτό στην συνήθεια των Κρητικών να δημιουργούν παρόμοιους θρύλους. Εξ αιτίας του γεγονότος αυτού οι πιθανότητες του θανάτου και της ταφής στην Κρήτη του Καϊάφα μειώνονται ή αυξά­νονται αναλόγως των εκάστοτε υπό του ενός ή του άλλου εκφερομένων γνωμών. Εξαιτίας λοιπό των όσων προαναφέραμε  σκοπεύουμε να παραθέσουμε και την από την θεολογική πλευράς υπάρχουσα για τον Καϊάφα γνώμη, προτάσσοντας αρχικά όσα η ιστορία αφήκε περί του τάφου και του χωρίου Καϊάφα στην  Κρήτη.

 

Ο τάφος του Καϊάφα

Τις πρώτες υπάρχουσες πληρο­φορίες σχετικά με τον θάνατο και την δημιουργία μετά απ’ αυτόν τάφου για τον Καϊάφα βρίσκουμε στο απόκρυφο Ευαγγέλιο του Νικόδημου (Acta Pilati). To Ευαγγέλιο όμως αυτό δεν συνοδεύεται από την απόλυτη επιστημονική πεποίθηση, και αυτό διότι η απόκρυφος αυτή φιλολογία προέρχεται ως επί το πλείστον εξ «αιρετικών κύκλων, που επιδιώκουν  την  μέσα από λαϊκά δημοσιευμάτων εκλαΐκευση των άρχων των» όπως αναφέρει ο καθηγ. Δ, Μπαλάνος. Αυτό δε διότι η μη ακριβής γνώση της χρονολογίας, κατά την οποίαν γράφτηκε το Ευαγγέλιο, δεν μας βοηθά  στον καθορισμό του χρόνου της ταφής. Παρ’ όλα αυτά όμως η πεποίθηση περί της υπάρξεως τάφου του Καϊάφα στην Κνωσό ενισχύεται ακόμη περισσότερο από τις δυο περιγραφές του καταγόμενου από την Φλωρεντία Αρχιεπισκόπου Christofori Buondelmontii, περιηγητή της Κρήτης, που την επισκέφτηκε και την  περιηγήθηκε κατά το έτος 1415 - 16. Τον περιηγητή αυτόν ακολούθησε ο Αγγλος περιηγητής Richard Pococke κατά τα 1739 ο όποιος στις αφηγήσεις του σχετικά με την Κνωσό περιλαμβάνει πιο διεξοδικά τα σχετικά με τον τάφο του Καϊάφα, περιγράφοντας την εικόνα που είχε ο τάφος κατά την εποχή της περιοδείας του, όταν  τον επισκέφθηκε και ο ίδιος. Τις  ίδιες περίπου αφηγήσεις βρίσκουμε και στα ταξιδιωτικά του επίσης Άγγλου περιηγητή Pashley που επισκέφθηκε την Κρήτη το 1834.

Ο αείμνηστος. Στ. Ξανθουδίδης σε σχετική του μελέτη κάνει λόγο περί των συνθηκών κάτω από τις οποίες αργότερα εξαφανίσθηκε ο τάφος, όταν δηλαδή το 1882 ελήφθη απόφαση κατασκευής της οδού, που οδηγούσε από το Ηράκλειο στις Αρχάνες. Οι παρεχόμενες διαβεβαιώσεις του μηχανικού που ανέλαβε την διεκπεραίωση του έργου της διάνοιξης της οδού Μ. Ωρολογά άφ’ ενός και αφ΄ ετέρου του ταγματάρχη της Χωροφυλακής Χ. Κ. Ίωαννίδου που παρευρισκόταν στο γκρέμισμα του τάφου περί της ευρέσεως ή μη κάποιου ανθρώπινου σκελετού εντός του τάφου καθίστανται αντιφατικές, καθώς ο μεν ένας αμφισβητεί την  εύρεση σκελετού ενώ ο άλλος υποστηρίζει το αντίθετο. Από τότε η πίστη ότι ο Καϊάφας απέθανε στην Κρήτη δεν έχει την ίδια πάντοτε δύναμη αλλά ο θρύλος συνεχίζει, αναλόγως των περιστάσεων, να προβάλλεται με το προσήκον κύρος στην συνείδηση του λαού της Κρήτης.

Ας δούμε όμως ποια είναι και τα σχετικά με την ύπαρξη του χωρίου Καϊάφα καθόσον και αυτά φαίνονται στενότατα συνδεδεμένα με όλα τα σχετικά με το «μνήμα Καγιάφα»,  όπως καλείται σήμερα. 

 

 

Το χωριό Καϊάφα

Από τις μαρτυρίες που ακολουθούν, αδίστακτα πείθεται κάποιος, ότι το χωρίο Καϊάφα (casal Cagiafa) υπήρξε αναμφισβήτητα στην Κρήτη και μάλιστα στην θέση όπου υποδεικνυόταν η ύπαρξη του «μνήματος Καγιάφα» (πλησίον των ερειπίων της Κνωσού). Από τις υπάρχουσες,  περί της ονομασίας του χωριού Καϊάφα, πληροφορίες προκύπτει, ότι η ονομασία αυτή επικράτησε εξ αιτίας των όσων υποστηρίζονταν για την ύπαρξη του τάφου Καϊάφα.

Ή απώτατη περί της υπάρξεως χωρίου Καϊάφα απόδειξης λαμβάνεται από την μνημονευθείσα ήδη μελέτη του Στεφ. Ξανθουδίδου ο όποιος παραθέτει δύο εις αυτόν γενομένες ανακοινώσεις του G. Gerola. Κατ’ αρχάς, και εξ όσων αναφέρονται στο Archivio del Duca di Candia καθώς και στην  Bibliotheca Marciana (Lat. IX T79) αναφέρονται, συνάγεται οτι κατά το 1248, επειδή δημιουργήθηκε ζήτημα περί των κτημάτων της Αρχιεπισκοπής του Λατίνου  Αρχιεπισκόπου Κρήτης Giovanni Qθirini, ο δούκας της Κρήτης Μαρίνος Φαλιέρης διατάσσει ανάκρισην εκ της οποίας αποδεικνύεται ότι μεταξύ των κτήσεων της Αρχιεπισκοπής υπάρχει και το χωρίον Καγιάφα. Με την δεύτερη  ανακοίνωση διαπιστώνουμε, οτι, όταν καταρτίστηκε ο καταλόγος των ευρισκομένων στα περίχωρα του Χάνδακος Εκκλησιών κατά τα 1320 υπό του δουκός της Κρήτης Giustiniano Giustinian, αναφέρεται και πάλιν ότι το χωρίον Καϊάφα έχει τρεις Εκκλησίες (τον Αγ. Γεώργιον, τον Αρχάγγελο Μιχαήλ και την Santa Maria). Εκτός από αυτές τις μαρτυρίες βρίσκουμε  μίαν άλλη και εξ ίσου σημαντική μαρτυρία, που μας έρχεται από τα 1369, και πηγάζει από τον υπ’ αρ. 10 κώδικα της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης της Ουψάλας (Σουηδία). Εις τον κώδικα αυτόν αναφέρεται ότι κάποιος θεοσεβής ιερέας, ο Νικόλαος Κρητικός από το χωριό Καϊάφα έγραψε το παρόν ψαλτήριο δια συνδρομής και εξόδων του.

Φθάνουμε έτσι στο έτος 1584, οπότε έγινε η λεγομένη «Απογραφή του Καστροφυλακα», κατά την οποίαν   καταγράφονται πλήρως τα άτομα που διαμένουν στο χωριό «Casal Caraffa». Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε, oτι και στην ανέκδοτη ακόμη έκθεση του Francesco Basilicata, Relazione di tutto il regno di Candia, 1630 εις τα Casali Temene αναφέρεται και το χωριό Caiaffa.

Επιπλέον στα πιο πάνω και για να ολοκληρώσουμε τα σχετικά με το χωριό Καϊάφα, προσθέτουμε και την μαρτυρία για το χωριό που προέρχεται από τον υπ’ αριθμό, 3 κώδικα του Τούρκικου Αρχείου Ηρακλείου. Πρόκειται εδώ περί της κατά το 1671 γενομένης μεταξύ Τούρκων αγοραπωλησίας αγρού, ευρισκομένου εις την περιφέρεια του χωρίου Καϊάφα.

Εξ όλων αυτών συνάγεται oτι το χωριό Καϊάφα υπήρχε, συνδέοντας την ιστορία του με το «μνήμα Καγιάφα» εξ ου και έλαβε την ονομασία.

 

 

Σχετικά με τον  Αρχιερέα Καϊάφα

Ήδη τίθεται το πρόβλημα της διελεύσεως ή μη του Καϊάφα εκ Κρήτης, λαμβανομένων υπ’ όψιν των όσων περί αυτού λέγουν η Αγία Γραφή και οι λοιπές σωζόμενες μαρτυρίες και παραδόσεις από την καθαρά πλέον ιστορική πλευρά. Επί του προκειμένου βλέπουμε, ότι οι περί του προσώπου του Καϊάφα πληροφορίες αρχίζουν από την είσοδο του εις το αρχιερατικό αξίωμα, το 18 μ. Χ, και την εγκατάστασή του υπό του Ρωμαίου Ουαλερίου Γράτου, προκατόχου του Ποντίου Πιλάτου, εις την Ιουδαίαν. Είναι γεγονός, καθ' όσον αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου, του Λουκά και του Ιωάννου, ότι ο Αρχιερέας Καϊάφας έδρασε αναπτύσσοντας μεγάλη δραστηριότητα κινούμενος εναντίον τον Ιησού Χρίστου και των μαθητών του. Ακόμα και μετά την καταδίκη του Ιησού Χρίστου εξακολούθησε διώκοντας τους μαθητές του. Προφανώς δε συνάγεται ότι πρόκειται περί του ιδίου Αρχιερέα, που προήδρευσε κατά την δίκη κατά του πρωτομάρτυρα Στεφάνου, και προκάλεσε διωγμό  στην Εκκλησία και έδωσε εις τον Σαύλον τον εκ Ταρσού επιστολές «προς τας συναγωγάς» της Δαμασκού, για να συλλάβουν τους εκεί Χριστιανούς και να τους οδηγήσει δεμένους στην Ιερουσαλήμ. Γνωρίζουμε ακόμη ότι ο Καϊάφας, και το μεγαλύτερο μέρος των Αρχιερέων ανήκαν στην αίρεση των Σαδδουκαίων, η οποία, σε αντίθεση προς τους Φαρισαίους, έπαιξε τον σπουδαιότερο ρόλο και κατά την δίκην του Ιησού Χρίστου και κατά τον επακολουθήσαντα διωγμό των Αποστόλων. Δεδομένου δε ότι ο χρόνος της παραμονής του Καϊάφα στο αξίωμα της Αρχιεροσύνης ήταν εκτενέστατος συγκρινόμενος με τον προ αυτού και μετ’ αυτόν χρόνο των άλλων Αρχιερέων, αποδεικνύει ότι ο Καϊάφας εφήρμοζε την ευνοούσαν τους Ρωμαίους πολιτική και για αυτό κατάφερε να παραμείνει  με την βοήθεια τους επί μακρόν στην Αρχιερατείαν

Το πρόσωπο του Καϊάφα αποτέλεσε αντικείμενο πολλών χαρακτηρισμών εκ μέρους και αυτών των πατέρων της Εκκλησίας, αλλά κανένας εξ αυτών δεν αναφέρει, κάτι περί της ιδιαιτέρας του ζωής ή του τέλους του. Έτσι αυτό  δυσκολεύει πάρα πολύ την ανεύρεση πληροφοριών ιδιαίτερα σχετικά με το τέλος της ζωής του Καϊάφα, πληροφοριών, καθώς οι μόνες πληροφορίες που υπάρχουν είναι κατά την περίοδο που ήταν Αρχιερέας. Από τον Ιώσηπο ϊ8 πληροφορούμαστε, ότι ο Καϊάφας αποβλήθηκε από Αρχιερέας υπό του λεγατου της Συρίας Βιτελλίου, που ήθελε να ικανοποιήσει τους 'Ιουδαίους, ΄κατά το έτος 36 μ.Χ. Η εκδοχή οτι ο Ιωσήφ Καϊάφας αργότερα μετανοήσας έγινε Χριστιανός και ότι αυτός είναι ο αναφερόμενος στις  «Πράξεις" 'Ιωσήφ ό Βαρσαββάς» δεν ευσταθεί.

Στο βραχύ αυτό διάγραμμα, με τις ελάχιστες πληροφορίες σχετικά με την ζωή του Καϊάφα που έχουμε δεν είμαστε σε θέση να προσθέσουμε κάτι περισσότερο. Η μόνη μέχρι σήμερα θρυλουμένη   οικία του Καϊάφα στα   Ιεροσόλυμα θα αποτελούσε ίσως σημαίνουσα πηγή, εάν οι γενόμενες στα 'Ιεροσόλυμα πολλές   Επαναστάσεις και λοιπές άλλες καταστροφές δεν συντελούσαν στην εξαφάνιση αξιόλογων κεφαλαίων από την ιστορία. Πλην όμως, το άγνωστο σε μας τέλος της ζωής του Καϊάφα δεν αποκλείει την πιθανότητα τον θανάτου του στην Κρήτη. Άλλα ποία μαρτυρία θα μας έπειθε περί τούτου; Θα ήτο έργον ευσέβειας να υποστηρίξουμε την γνησιότητα  του αποδοθέντος στον Καϊάφα τάφου; Ασφαλώς όχι.

Διασκευή από το άρθρο «Ο θρύλος περί του τάφου και του χωρίου Καϊάφα εν Κρήτη»   του ΠΑΥΛΟΥ Ν.  ΧΥΔΗΡΟΓΛΟΥ στα ΚΡΗΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ τ. ΙΑ