Μάης – Προλήψεις

 

ΚΡΗΤΗ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΝΑΚΑΤΑ

ΜΑΙΟΣ  (Μάης – Προλήψεις)

 

Γράφει ο Μιχάλης Χουρδάκης Νίσπιτας

Επειδή ο μήνας Μάης είναι συνδεδεμένος από τα αρχαία χρόνια με τους νεκρούς, είναι γεμάτος προλήψεις και δεισιδαιμονίες που συνοδεύονται φυσικά, από αποτρεπτικές ενέργειες. Έτσι :

• Τις τρεις πρώτες μέρες του μήνα, οι νοικοκυρές δεν κάνουν μπουγάδα. Τις ίδιες μέρες δεν κάνουν αυλακιές σε χωράφια και κήπους, αλλά δεν αρχίζουν και καμιά δουλειά που θα πάρει μέρες ή χρόνο πολύ. Οι νοικοκυρές επίσης, δεν ράβουν, δεν κεντούν ούτε μπαλώνουν, γιατί η βελόνα θα κεντήσει τις ψυχές των νεκρών του σογιού.

• Όλες τις μέρες του Μάη, ο άνθρωπος πρέπει να πίνει πρωί – πρωί με το ξύπνημα, ένα ποτήρι νερό για να καθαρίζει, να παραμένει αγνός όλη μέρα ώστε να μη φοβάται τα κακά πνεύματα. «Το Μάη πίνουν το νερό το θεριστή το ξύδι»

• Όλο το Μάη, δε φυτεύουνε λουλούδια και προπάντων βασιλικούς και καντηφέδες.

• Κατά το Μάιο μήνα οι γεωργοί δεν κάνουν καμιά σοβαρή εργασία (εκτός από το θέρισμα των σανών ή το φύτεμα όψιμων μποστανικών) επειδή ο μήνας αυτός θεωρείται γρουσούζης. Επειδή όμως όψιμα μποστανικά μπορούν να φυτευτούν και τον Ιούνιο, οι αγρότες γενικά αποφεύγουν τα φυτέματα τον Μάη μήνα.

«Μάη μήνα μη φυτέψεις Μάη να μην παντρευτείς

Τρίτη μέρα μη δουλέψεις Σάββατο μη στολιστείς»

Την ίδια πρόληψη είχαν και οι αρχαίοι Ρωμαίοι και Έλληνες, αφού κατά το Μάη γιόρταζαν τις θεότητες της Γης και τους νεκρούς τους. Ο Μάης θεωρούνταν μήνας με αποφράδες μέρες γι αυτό κατά τη διάρκειά του δεν τελούσαν γάμους. Το έθιμο αυτό μεταπήδησε στο Βυζάντιο, κράτησε επί τουρκοκρατίας και τηρείται μέχρι τις μέρες μας.

Όλα τα παραπάνω συνοψίζονται στο παρακάτω απόσπασμα παλιού – παμπάλαιου τραγουδιού που ακούγονταν στην ανατολική Κρήτη μέχρι πριν τον πόλεμο του ΄40.

Μάη γεννήθη ο Κωσταντής και Μάη εβαφτίστη

το Μάη αρραβωνιάστηκε το Μάη στεφανώθη

Μάη επήρε μήνυμα στον πόλεμο να πάει ….

Μάη επήρε η μάνα ντου το άσκημο χαμπέρι

πως εσκοτώθη ο Κωσταντής

Από παρετυμολογική ερμηνεία, ο Μάης μήνας έχει συνδεθεί με τα μάγια, που πιάνουν σ’ όλη τη διάρκειά του, ειδικότερα δε στις 7 και στις 8 Μαΐου το πρωί. Αυτός είναι κι ο λόγος που ο λαός μας προσέχει.

Μαγική μέρα περισσότερο από τις άλλες, θεωρείται κάθε Πέμπτη του μήνα, που αποκαλείται μάλιστα και σημαδιακή μέρα.

Άλλες σημαδιακές μέρες του μήνα, είναι : η 2α Μαΐου χωρίς να γνωρίζομε την αιτία, η 3η Μαΐου κατ’ εξοχή αποφράδα μέρα (Μαύρας μάρτυρος), η 4η Μαΐου για τους ναυτικούς (Αγίας Πελαγίας), 15 Μαΐου (Αγίου Αχιλλίου), η 21η (Κων/νου και Ελένης) εορτή των αναστενάρηδων Θρακιωτών, η 29η Μαΐου (Θεοδοσίας μάρτυρος) ημέρα άλωσης της Πόλης.

Όλο το μήνα πρέπει ο άνθρωπος κάθε μέρα να τρώει μια κουταλιά μέλι νέας εσοδείας γιατί οι μέλισσες «το ΄χουνε παρμένο από 40 λογιώ λούλουδα» απού διώχνουνε τα «πονέματα».

Το μήνα Μάη η βροχή θεωρείται κατάρα θεοτική :

• Στων αμαρτωλώ τη χώρα, το Μάη βρέχει

• Θε μου μη βρέξεις κιαολιάς, μέσα στο Μάη μήνα

• Οι μαγιάτικες βροντές, είναι του λαγού πορδές

• Όντεν ήπρεπε δεν ήβρεχε, και το Μάη ΄δροσολόγα

Του Μάη μήνα η βροχή κάνει ζημιά στα σανά και γενικά στα ψυχανθή.

Πολλές φορές οι προλήψεις αλληλοσυγκρούονται, όπως :

• Το Μάη αγοράζουνε ωζά και χωράφια μα το κρατούνε μυστικό

• Το Μάη δεν αγοράζουνε ωζά και χωράφια γιατί κακοποδώνουνε

• Το μήνα Μάη δεν αγοράζουνε σκούπα φαράσια και φτυαριά

• Το μήνα Μάη αγοράζουνε σκούπα, φαράσι και φτυάρι να σκουπίσουνε όλο το σπίτι να ΄ναι καθαρό. Έτσι διώχνουνε την καταλαλιά από το σπίτι και τη φαμίλια ντως.

Μέσα στο Μάη, οι καλονοικοκεράδες παρασκευάζουν το ανθόνερο και το ροδόσταμο. Μαζεύουν ροδοπέταλα από τις τριανταφυλλιές, τα ρίχνουνε στο νερό με μικρή ποσότητα οινοπνεύματος. Σε δυο – τρεις μέρες, το νερό παίρνει τη μυρουδιά από τα ροδοπέταλα και γίνεται ανθόνερο.

Μεγάλη υπομονή θέλει το ροδόσταμο. Για την παρασκευή του, γίνεται άλλη διαδικασία.

Ρίχνεις σ’ ένα βάζο με νερό και οινόπνευμα τα ροδοπέταλα, καπακώνεις το βάζο και το βάνεις στον ήλιο από το πρωί. Σε καμπόσες ώρες που αρχίζει το νερό να ζεσταίνεται, βγαίνει ο αχνός και κάθεται στο καπάκι του βάζου. Εκείνη η δροσούλα, είναι το ροδόσταμο που το μαζεύουν και το χρησιμοποιούν οι παρθένες για άρωμα. Ρίχνουν απ’ αυτό και μερικές σταγόνες στο μπάνιο τους. 2 – 3 σταγόνες ροδόσταμο βάζουν και στο γάλα που πίνουν το πρωί, αλλά και στη ζύμη της οικιακής ζαχαροπλαστικής (κουραμπιέδες, μελομακάρουνα, δίπλες, κ.α.).

• Το Μάη επίσης, οι ανυφαντούδες δεν κάνουνε καμιά δουλειά τ’ αργαστηριού γιατί τα ΄φαντά κοτσιπιδιούνε. Όλο το Μάη πρέπει να κουβαλεί ο άνθρωπος μέσα στην τσέπη του, μια σκελίδα σκόρο για το μάτι.

• Το Σάββατο πριν από την Πεντηκοστή (ψυχοσάββατο), που πέφτει συνήθως μέσα στο Μάη, οι νοικοκυρές, δεν μπουγαδιάζουν γιατί τ’ αποζούμια τση μπουγάδας τα πίνουνε οι αποθαμένοι μας.

Αποφράδες μέρες του μήνα Μάη, κατά τις οποίες ο άνθρωπος δεν ξεκινά καμιά σοβαρή δουλειά είναι : η 2α Μαΐου, η 3η, η 4η, η 6η, η 7η, η 8η, η 18η, η 25η και η 29η.

Άλλες παραμιές του Μάη

• Καλώς τονε το Μάη μας, ομορφοστολισμένο

• Ήρθ’ ο Μάης, να δροσές

• Του Μάη το νερό τ’ αργό, κάνει το άντερο χοντρό

• Το χάρο να ΄χεις αδερφό, το Μάη μάραθο μην τρως

• Ήβρεξε το Μάη, στον καταραμένο τόπο

• Ο γάμος ο μαγιάτικος, πολλά κακοποδίζει

• Μάης άβροχος, μούστος άμετρος

• Όλο το χρόνο χιόνιζε, και το Μάη ΄δροσολόγα

• Ανυφαντού τ’ αδράχτι σου, το Μάη κρέμασέ το

• Μάης πενταδείλινος, και πάλι δειλινό ΄ναι

• Απού ΄χει κατάρα από γονιό, το Μάη πάει αργάτης 

• Ο Μάης ολομάγιωτος, μ’ αθούς και πρασινάδες

• Να ΄μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι

όλο το χρόνο πετεινός, και κάτης το Γενάρη

• Το Μάη πίνουνε νερό, το Μάη πίνου γάλα

που κάνει σκώθια δροσερά, και μάγουλα μεγάλα

• Ο Μάης φέρνει το ψωμί, ο Μάης και την πείνα

• Φάε σκόρδα Μάη μέρα, το γιατρό να κάμεις πέρα

• Το Μάη μήνα κάτεχε, παντρεύουντ’ οι χωριάτες

που ΄χει γλυκοκολόκυθα και αγγουροντομάτες

• Μάη μήνα μη συγκόβγεις και μην ξεκινάς την προύκα

να μη σάξεις παρασύρα και μην παραγγέρνεις ρούχα

• Το Μάη βούι μη ρεχτείς και τη Λαμπρή γυναίκα

• Το Μάη χόρτασε δουλειά να ΄χεις γεμάτη την κοιλιά

• Απού παντρευτεί το Μάη, κακοποδομένος πάει

• Μάη μήνα βάλε αργάτη που βγατίζει το χωράφι

Μαντινιάδες που αναφέρουν το Μάη

• Μοιάζεις με ρόδο του μαγιού, παραδεισένιου τόπου

τα κάλλη σου δεν τα χωρεί, ούτε ο νους τ’ αθρώπου

• Σε γνώρισα Πρωτομαγιά, μα μάγια δε με πιάνου

τα δυο σου μάθια αγάπη μου, δα με ΄σοκουζουλάνου

• Μάη τα μάγια μου ΄καμες, μα δεν το φανερώνω

τα μάγια σου με πιάσανε, κι ολοχρονίς δα λιώνω

• Απ’ όλα τ’ άνθη του Μαγιού, μ’ αρέσουνε τα κρίνα

μα σα σε δούνε να περνάς, μαραίνουνται κι εκείνα

• Μαγιάτική μου ροδαρά, μαγιάτική μου βιόλα

χαλάλι σου τα κάνω ΄γώ, τση γης τα πλούτη όλα

• Τι μ’ ωφελεί ο Μάιος, π’ αθεί και λουλουδίζει

αφού εσύ δε μ’ αγαπάς, τίποτε δεν αξίζει

ΝΙΣΠΙΣΤΑΣ

FACEBOOK/ Μιχάλης Χουρδάκης Νίσπιτας