ΠΕΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΛΟΡΔΟΥ ΒΥΡΩΝΑ

Δευτέρα 19 Απριλίου 2010

ΠΕΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΛΟΡΔΟΥ ΒΥΡΩΝΑ

Ο George Gordon Lord Byron (22 Ιανουαρίου 1788 - 19 Απριλίου 1824) υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες μορφές της λογοτεχνίας, ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές και από τους πρωτεργάτες του ρομαντισμού, καθώς και επίσης, για τους έλληνες, μια πραγματικά ηρωική μορφή που αφιερώθηκε με όλη του την ψύχη στον αγώνα του Έθνους για την ανεξαρτησία του και πέθανε κατά την διάρκεια του αγώνα αυτού.

Ο λόρδος Βύρωνας γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1788. Ανήκε σε αριστοκρατική οικογένεια και ήταν απόγονος του βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδου του 3ου. Σπούδασε στο Κέιμπριτζ κι από το 1809 έως το 1811 ταξιδέψε πολύ σε χώρες του εξωτερικού και ιδιαίτερα στις μεσογειακές χώρες όπως στην Πορτογαλία στην Ισπανία, Ιταλία, Τουρκία και κυρίως στην Ελλάδα οπού γοητεύτηκε από τον αρχαίο πολιτισμό της και ένοιωσε τη θλίψη του υποδούλου ελληνισμού. Κατα τη διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα ερωτεύτηκε παράφορα την Θηρεσία, κόρη του Άγγλου προξένου Θεοδώρου Μακρή, στην οποία αφιέρωσε και το ποίημά του «Κόρη των Αθηνών» (1809).

Το 1812 επιστρέφοντας στο Λονδίνο, τυπώνει τα πρώτα ποιήματα του με τίτλο «το προσκύνημα του Childe Harold». Tα επόμενα ποιήματα του όπως ο Κουρσάρος, o Δον Ζουάν και αλλά πολλά τον έκαναν γρήγορα διάσημο σαν έναν από τους κορυφαίους ρομαντικούς ποιητές.

Οι ρομαντικοί εμφανιστήκαν σαν αντίθεση στον πνεύμα των ορθολογιστών και η ποίηση τους χαρακτηρίζεται από απόλυτη ελευθέρια στην έκφραση χωρίς να υπακούει σε κανόνες και υπάρχει διάχυτη μελαγχολία και απαισιοδοξία χωρίς κάποιο συγκεκριμένο υπόβαθρο. Εξ' αιτίας των αισθημάτων αυτών, ο ρομαντισμός ονομάστηκε «η αρρώστια του αιώνα». Προσφιλή θέματα του ρομαντισμού , είναι η φύση, ο έρωτας, η ελευθερία, η περιπέτεια, μέσα σε ένα σκηνικό από ηλιοβασιλέματα βροχή, φεγγάρι παρελθόν και ερείπια. Από την φύση του ρομαντισμού καταλαβαίνει κανείς εύκολα ποσό μεγάλη επίδραση άσκησε στον ποιητή η ομορφιά της Ελλάδας σε συνδυασμό με τον αρχαίο πολιτισμό της.

Ο Βύρων έφυγε από την Αγγλία το 1816 και έζησε στην Ιταλία. Το 1823 κατευθύνεται, ύστερα απο παρότρυνση των Άγγλων κεφαλαιούχων που ενδιαφέρονταν για σύναψη δανείων με την Ελληνική κυβέρνηση, προς την Ελλάδα σταματώντας στην Κεφαλλονιά, όπου παρέμεινε για έξι μήνες στην οικία του κόμη Δελαδέτσιμα, φίλου του Μαυροκορδάτου. Τελικά αν και αρχικός προορισμός ήταν ο Μοριάς εγκαθίσταται στο Μεσολόγγι, όπου έρχεται σε επαφή με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, τον οποίο και υποστηρίζει οικονομικά. Εν τω μεταξύ έχει σχηματίσει ιδιωτικό στρατό απο 40 Σουλιώτες υπο τον Δράκο, Τζαβέλλα και Φωτομαρά. Αξίζει να σημειωθεί οτι ήταν απο τους πρώτους που συνειδητοποίησε τις καταστροφικές συνέπειες που θα είχε η σύναψη δανείου στην περίπτωση που χρησιμοποιείτο οχι για εθνικούς σκοπούς αλλά για πολιτικές διαμάχες.

Ο γιατρός που έφερε στον κόσμο τον Βύρωνα το 1788 στο Λονδίνο, ήταν ο Σκοτσέζος Bare, μια από τις μεγαλύτερες μορφές ιατρικής στην Βρετάνια. Αυτό όμως δεν εξασφάλισε την αρτιμέλεια του παιδιού. Ένα χαρακτηριστικό που έμελλε να συνοδεύει τον Βύρωνα σε όλη τη ζωή του ήταν η ελαφρά χωλότητα στο δεξί του πόδι. Το πρόβλημα ήταν συγγενές όταν ήδη σε ηλικία τριών ετών, η μητέρα του είχε λάβει από τον Bare ένα ορθοπεδικό μποτάκι φτιαγμένο ειδικά για τον μικρό της γιο.

Για τον χαρακτήρα της ανωμαλίας έχουν προταθεί δυο εξηγήσεις : Η πρώτη της στρεβλοποδίας και η άλλη ότι επρόκειτο για μια μορφή νόσου του Bare δηλαδή σπαστική παραπληγία. Στο Danae του 1827 κάποιος Sheldracke, o οποίος έφτιαχνε ορθοπεδικά βοηθήματα τύπωσε ένα άρθρο που έγραφε: «ανωμαλία ποδός, η περίπτωση του λόρδου Βύρωνα» και εκτιμούσε ότι η ότι το πρόβλημα του ήταν υπέρτατη μορφή στρεβλοποδίας. Επίσης ο E.J. Trelawny, φίλος του Βύρωνα, σε βιβλίο του σχετικά με τον ποιητή και τον Shelley, αναφέρει ότι η σύσπαση του αχίλλειου τένοντα εμπόδιζε την πτέρνα του να ακουμπήσει στο έδαφος. Πιο αξιόπιστη ήταν είναι η αναφορά του γιατρού Julius Millingen, ενός από τους γιατρούς που παρακολούθησαν τον Βύρωνα στην τελευταία του νόσο στο Μεσολόγγι. Στα απομνημονεύματα του γράφει ότι το πόδι ήταν παραμορφωμένο και με εσω στροφή και όλο το κάτω άκρο ήταν μικρότερο και βραχύτερο από το υγιές.

Αυτό καθώς και η ύπαρξη των ίδιων των υποδημάτων που φορούσε κάποτε ο Βύρωνας δείχνουν τελικά ότι η χωλότητα οφειλόταν σε συγγενή στρεβλοποδία του δεξιού ποδός.

Η νόσος όμως που οδήγησε τον ποιητή στο θάνατο κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, φαίνεται ότι ξεκίνησε την 9^η Απριλίου 1824 όταν ο ποιητής είχε πάει σε ιππασία με τον Κόμη Gamba και βρέθηκε κάτω από καταρρακτώδη βροχή. Σύγχρονοι περιγράφουν ότι έμεινε πολλή ώρα με τα βρεγμένα ρούχα και αρνήθηκε να αλλάξει αν και του το πρότειναν, επιμένοντας ότι και αυτός πρέπει να είναι σκληραγωγημένος σαν στρατιώτης. Τα στοιχειά μας αυτά προέρχονται τόσο από τους θεράποντες γιατρούς του Βύρωνα αλλά κυρίως από τη χειρόγραφη αναφορά ενός από αυτούς, του ιταλού Francesco Bruno στις 26 Απριλίου 1824, αλλά επίσης και από τις μαρτυρίες Ελλήνων αγωνιστών της εποχής.

Ο Βύρων παρουσίασε ρίγη, υψηλό πυρετό και κεφαλαλγία. Οι γιατροί που τον παρακολούθησαν ήταν ο ιταλός Bruno, ο επίσης ιταλός Τορτι και ο Γερμανός Ερρίκος Στάϊμπεργκ που υπηρετούσε στο σώμα πυροβολητών του Βύρωνα. Υπήρξε γενικά μια σύγχυση ως προς τη διάγνωση της νόσου και την απαιτουμένη θεραπεία. Τα θεραπευτικά μέσα που χρησιμοποιήθηκαν αντιπροσωπεύουν τις ιατρικές συνήθειες της εποχής και ήταν επανειλημμένες αφαιμάξεις, υποκλυσμοί, καθαρτικά, βδέλλες και χρήση φάρμακων όπως άνισου, αντιμονίου, δακτυλιδιού και κιγχόνης. Περιγράφεται ότι δόθηκε στον ασθενή Βύρωνα κόκκινο κρασί του Μπορντώ με κίνα ( συστατικό της κιγχόνης) και λάβδανο.

Ο ποιητής διαμαρτυρόταν έντονα για τις αφαιμάξεις, αλλά περισσότερο απ' όλα υπέφερε όταν θυμόταν μια προφητεία της παιδικής του ηλικίας, ότι πρέπει να προσέξει το τριακοστό έβδομο έτος της ηλικίας του.

Μια πρόσκαιρη βελτίωση της υγείας του υπήρξε τη 18^η Απριλίου, ήμερα του Πάσχα, που έδωσε ελπίδες στους γιατρούς του αλλά και σε όλους τους Έλληνες στο Μεσολόγγι που παρακολουθούσαν με αγωνιά την πορεία της υγείας του Μυλόρδου, όπως έλεγαν τον αγαπητό σ' αυτούς Βύρωνα. Η βελτίωση όμως ήταν πρόσκαιρη και ο ασθενής έπεσε σε παραλήρημα σπασμούς των ακρών και πέθανε στις 6 μ.μ. της 19^ης Απριλίου 1824, λίγο πριν συμπληρώσει τα 37 χρόνια του. Το πένθος για το θάνατό του ήταν γενικό και ο Διονύσιος Σολωμός συνέθεσε μακρά ωδή στη μνήμη του.

Την επομένη μέρα έγινε νεκροτομή, παρουσία των τεσσάρων θεραπόντων ιατρών και του γιατρού G.G Mayer. Όπως αναφέρει ο Bruno μερικά από τα ευρήματα ήταν τα ακόλουθα: τα οστά του κρανίου έδειχναν σημάδια πρόωρης γήρανσης και υπήρχαν συμφύσεις μεταξύ της χοριοειδούς μήνιγγος του εγκέφαλου. Ο εγκέφαλος ήταν ευμεγέθης, οι πνεύμονες υγιείς, παρατηρηθεί υπερτροφία της καρδιάς και το ήπαρ ήταν μικρότερο από το σύνηθες (λόγω κιρρώσεως). Τα νεφρά φαίνονταν φυσιολογικά και δεν υπήρχαν αλλοιώσεις των εντέρων.

Πολλές από τις βιογραφίες του Λόρδου Βύρωνα αναφέρουν ως αίτια θανάτου τον τυφοειδή πυρετό, είναι όμως προφανές από τα ευρήματα του έντερου ότι δεν υπήρχε τέτοιο ενδεχόμενο. Επίσης είχε υποστηριχθεί η πιθανότητα ελονοσίας ( θέρμες), αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι η ελονοσία υπήρχε κυρίως στην περιοχή της Πελοποννήσου, η νοσολογική οντότητα ήταν πολύ διαδεδομένη ώστε θα αναφερόταν με βεβαιότητα από τους θεράποντες ιατρούς, καθώς και ότι ο ποιητής έλαβε κινίνη με την μορφή κιγχόνης. Το ενδεχόμενο της πνευμονίας επίσης αποκλείεται από τα νεκροτομία ευρήματα των πνευμόνων. Παρά το ότι οι περιγραφές είναι αρκετά αδρές ώστε να οδηγήσουν σε συγκεκριμένα συμπεράσματα, το πιθανότερο είναι μια οξεία λοίμωξη με τελική ουραιμία.

Το σώμα του ποιητή μεταφέρθηκε στην Αγγλία και ετάφη στην εκκλησία του Hucknall Torkard κοντά στα πατρικά του κτήματα. Αξίζει να σημειωθεί η λεπτομέρεια, που περιέγραψε ο αυτόπτης μάρτυς N. Lane, σε ραδιοφωνική συνέντευξη του στο BBC το 1963. Κατά την εκταφή του σώματος του ποιητή που έγινε το 1938, καθώς υπήρχαν φήμες ότι ο Βύρωνας δεν ήταν καν στο φέρετρο, η ότι η καρδία του είχε ταφεί στην Ελλάδα, τελικά ο Λόρδος Βύρωνας βρέθηκε στο φέρετρο, όπως είχε ταριχευθεί στην Ελλάδα , σε εκπληκτικά καλή κατάσταση, με καταπληκτική ομοιότητα με τα πορτραίτα και τις γκράβουρες που υπάρχουν και ένα επίδεσμο στο μέτωπο του οπού είχε γίνει ο τρυπανισμός κατά τη διάρκεια της νεκροτομής . Διπλά στο φέρετρο βρέθηκε μια μικρή λήκυθος καλυμμένη με πορφυρό βελούδο και πάνω μια χάλκινη επιγραφή που έγραφε «μέσα στη λήκυθο αυτή βρίσκονται η καρδία και ο εγκέφαλος του αποβιώσαντος Λόρδου Βύρωνα». Είναι ίσως μια σύμπτωση αλλά πολύ ταιριαστή σε ένα ρομαντικό καλλιτέχνη αν σκεφτούμε ένα από τα διασημότερα ποιήματα του, την «Κόρη των Αθηνών».

Αθηνοπούλα κόρη πριν σε αφήσω

Ω, δως μου δως μου τη καρδία μου πίσω.

Ή μιας κι είναι από τα στήθια μου παρμένη

Κρατά τη πια και πάρε ό,τι άλλο μένει.

Πριν φύγω άκου τον όρκο που θα πω,

Ζωή μου σας αγαπώ.

(Μετάφραση Μ. Σκουλούδη)