Ο δόκτωρ Φρόυντ «δέχεται» ακόμη εδώ

Ο δόκτωρ Φρόυντ «δέχεται» ακόμη εδώ

ΜΑΡΤΙΟΣ 1938. Οι ναζί εισέβαλαν στην Αυστρία. Το κέντρο Διεθνών Ψυχαναλυτικών Εκδόσεων, πού ίδρυσε ο Φρόυντ και διηύθυνε ο γιος του Μάρτιν, κατελήφθη. Η Άννα Φρόυντ, κόρη του ιδρυτού της ψυχαναλύσεως, συνελήφθη. Τα Τάγματα Εφόδου εισέβαλαν στο γραφείο του Φρόυντ και έψαξαν να βρουν αντιναζιστικά ντοκουμέντα. Οι φίλοι του με πολλή υπομονή και μεγάλη προσπάθεια έπεισαν τον γηραιό επιστήμονα να φύγει από την Βιέννη, πού είχε γίνει επικίνδυνη γι' αυτόν. Ο πρεσβευτής των Ηνωμένων Πολιτειών στην Γαλλία, κατά παράκληση της Μαρίας Βοναπάρτη, συζύγου του πρίγκιπα Γεωργίου της Ελλάδος, μεγάλης φίλης του ψυχαναλυτή, έκανε έκκληση στον Ρούσβελτ. Υπέρ του Φρόυντ επενέβη ακόμη και ο Μπενίτο Μουσσολίνι.

 Ο προθάλαμος του διαμερίσματος του Φρόυντ, όπου είναι ακόμη κρεμασμένα το μπαστούνι του και το καπέλο του.

Έτσι, έπειτα από τρεις μήνες διαπραγματεύσεων και την καταβολή ενός σημαντικού χρηματικού ποσού, οι νάζι επέτρεψαν στον ένδοξο γέροντα και τους οικείους του να φύγουν για την Αγγλία. Ο Φρόυντ ήταν ογδόντα δύο ετών. Πέθανε τον επόμενο χρόνο. Είχε περάσει ολόκληρη την ζωή του (έκτος από τα ταξίδια του) αποκλειστικά στην Βιέννη. Στην Βιέννη, λοιπόν, είναι δυνατόν να παρακολουθήσουμε τους σταθμούς της ζωής του. Μπορούμε να αρχίσουμε από το πανεπιστήμιο της πόλεως, όπου σπούδασε ιατρική από το 1873 ως το 1881. Πήρε το δίπλωμα του καθυστερημένα, γιατί ασχολήθηκε πολύ με βιολογικές έρευνες. Έπειτα έγινε διαδοχικά υφηγητής, έκτατος καθηγητής και τέλος, το 1919, τακτικός καθηγητής.

Από το 1955, στην πύλη του Πανεπιστημίου της Βιέννης υπάρχει μια προτομή του Φρόυντ με την έξης επιγραφή: «Σε εκείνον πού έλυσε ένα μεγάλο δίλλημα».

Άς παρακολουθήσουμε τα πρώτα του βήματα στην επιστήμη. Άρχισε από το Γενικό Νοσοκομείο, όπου έκανε την πρακτική του εξάσκηση μετά το δίπλωμα. Ακολούθησε κάποια ιδιωτική κλινική και έπειτα η Παιδιατρική Κλινική.

 Το σπίτι όπου παραθέρισε ή οικογένεια   Φρόυντ   το   καλοκαίρι   του 1931

Έπειτα από παραμονή έξη μηνών στο Παρίσι, κοντά στον διάσημο νευρολόγο Σαρκό, ο Φρόυντ εμφανίσθηκε σαν επαγγελματίας νευρολόγος. Στις 16 Απριλίου 1886 άνοιξε ένα ιατρικό εργαστήριο στην Ραουστράσσε 7. Έπειτα από έξη μήνες μπόρεσε επιτέλους να νυμφευθεί, έπειτα από μακρόχρονη μνηστεία, την Μάρθα Μπερνάυς και εγκαταστάθηκε στην Μπεργκάσσε 19. Σε αυτό το διαμέρισμα - εργαστήριο, στον δεύτερο όροφο ενός κτιρίου της Παλαιάς Βιέννης, πέρασε την ήρεμη οικογενειακή του ζωή και γεννήθηκαν τα έξη παιδιά του. Εδώ ασχολήθηκε με τις «νερώσεις» πρώτα της Βιέννης και έπειτα όλου του Δυτικού κόσμου. Εδώ γεννήθηκε, αναπτύχθηκε και στερεώθηκε ή επιστήμη πού ίδρυσε ο Φρόυντ.  Εδώ έγραψε όλα του σχεδόν τα βιβλία, τις πραγματείες, έδωσε τις διαλέξεις του. Εδώ είδαν το φώς οι επιθεωρήσεις πού επρόκειτο να διαδώσουν τις νέες θεωρίες. Πρώτα ή «Επετηρίδα Ψυχολογικών και Ψυχαναλυτικών Ερευνών» (1908), έπειτα ή «Κεντρική Επιθεώρηση Ψυχαναλύσεως», και τέλος η επιθεώρηση «Ιμάγκα» (εικόνα), αφιερωμένη εξ ολοκλήρου στις μη ιατρικές πλευρές της ψυχαναλύσεως. Εδώ σύχναζαν σπουδαίες προσωπικότητες στην Ιστορία της ιατρικής, όπως οι Γιούνγκ, Αντλερ, Φέρεντσι, Τζοουνς. Εδώ γεννήθηκε το Διεθνές Ψυχαναλυτικό Κίνημα (και απέκτησε παρακλάδια σε όλο τον κόσμο), που εμβάθυνε την νέα επιστήμη, διόρθωσε τις διαστρεβλώσεις, διατηρούσε επαφές με γιατρούς και μελετητές άλλων χωρών.

Τα καλοκαίρια του 1931 και του 1932 ή οικογένεια Φρόυντ μετακόμισε (ήταν ένα είδος «παραθερισμού», στην πόλη), σε ένα άλλο σπίτι, σε κάποια ακραία συνοικία της Βιέννης, στην Κεβεντχιλλεστράσσε 6. Είναι ένα μέρος πού αξίζει να επισκεφτεί κανείς για τον ήσυχο κήπο με την παλαϊκή όψη και την ελκυστική ατμόσφαιρα γαλήνης και σιωπής. Αν οι  σημερινοί  ενοικιαστές βρίσκονται στο σπίτι, μπορεί να δει κανείς το διαμέρισμα όπου κάποτε κατοικούσαν οι Φρόυντ, στο ισόγειο.

 Το εστιατόριο «Κονσταντιν Χέγκελ» στην Βιέννη, στο οποίο πήγαινε τακτικότατα ο Φρόυντ.

Το οδοιπορικό του Φρόυντ στην Παλαιά Βιέννη μπορούμε να το τελειώσωμε ευχάριστα στο Πράτερ, με ένα πρόγευμα στο εστιατόριο «Κονσταντϊν Χύγκελ». Εδώ σύχναζε ο Φρόυντ και έγραψε ένα από τα πιο σημαντικά και πιο ωραία βιβλία του, το «Τοτέμ και Ταμπού» και εδώ γιορτάσθηκε το γράψιμο της τελευταίας σελίδας τον Ιούνιο του 1913 με ένα πάρτι φίλων, συγγενών, ασθενών και οπαδών. Το εστιατόριο «Κονσταντϊν Χύγκελ» διατηρεί ανέπαφη την γοητεία των άρχων του 20ού αιώνα στο φωτεινό σαλόνι που βλέπει στον μεγάλο κήπο και στα λευκά τραπεζάκια πού είναι απλωμένα στο ύπαιθρο δίπλα στους κατασκέπαστους από τον κισσό τοιχους. Άλλα ο Φρόυντ, όπως είπαμε, πέθανε στην Αγγλία. Έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στο Λονδίνο, σε ένα σπίτι στην οδό Μάνσφηλντ Γκάρντενς 20. Εκεί βρήκε, προς μεγάλη του έκπληξη, την ίδια διαρρύθμιση, τα αντικείμενα τακτοποιημένα επάνω στο γραφείο του, όπως και στην Μπεργκάσσε, και επιπλέον ένα κήπο, πού τον ενθουσίασε, γιατί του θύμιζε εκείνον του σπιτιού στην περιφέρεια της Βιέννης και τον ήσυχο παραθερισμό πριν από μερικά χρόνια.

 Μια αίθουσα του σπιτιού του Φρόυντ στην Βιέννη, στον αριθμό 19 της Μπεργκάσσε. Έχει μετατραπεί σε μουσείο και, σε μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής σιγής, αναβιώνει η προσωπικότης του πατέρα της ψυχαναλύσεως.

Τώρα όμως ή αγγλική παρένθεση μοιάζει να έχει διαγραφεί. Όλα γύρισαν στην Μπεργκάσσε 19. Τα βιβλία, οι επιθεωρήσεις, τα χειρόγραφα, τα γράμματα, η αγαπημένη του συλλογή αρχαίων αντικειμένων. Ακόμη και το μπαστούνι του και το καπέλο του είναι κρεμασμένα στον προθάλαμο. Ο δόκτωρ Φρόυντ δέχεται ακόμη.

LAURA SCHRADER

 Ο Φρόυντ σε ώριμη ηλικία με τους δυο γιους του.

Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ  ΤΟΥ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΗ

Γεννήθηκε το 1856 στο Φράιμπουργκ, στην αυστριακή Μοράβια (σήμερα ανήκει στην Τσεχοσλοβακία). Σε ηλικία τριών χρονών πήγε με την οικογένεια του στην Βιέννη, όπου σπούδασε με εξαιρετική επίδοση. Το 1881 πήρε το δίπλωμα της ιατρικής. Όταν ενεγράφη στο πανεπιστήμιο ήξερε εβραϊκά, διάβαζε τέλεια λατινικά, ελληνικά, έγραφε στα γαλλικά και στα αγγλικά, αλληλογραφούσε στα ιταλικά και στα ισπανικά. Το 1885, αφού έγινε υφηγητής της νευροπαθολογίας, πήγε στο νοσοκομείο της Σαλπετριέρ στο Παρίσι, κοντά στον διάσημο νευρολόγο Σαρκό

.

Το 1895 εξέδωσε στην Βιέννη, σε συνεργασία με τον Μπρουερ, τις «Μελέτες για την υστερία». Ανέπτυξε έντονη ιατρική δραστηριότητα στην οποία χρόνο με τον χρόνο επικρατούσε η εμβάθυνση και η εφαρμογή της ψυχαναλύσεως, μια νέα όψη της ψυχολογίας, που για πρώτη φορά μελετήθηκε από τον Φρόυντ, αναλύθηκε με πολυάριθμα έργα, διαλέξεις, και διαδόθηκε διεθνώς μέσω τριών ιατρικών επιθεωρήσεων. Διατήρησε την έδρα τακτικού καθηγητού — από το 1920 ως το 1930 - στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Μετά το Ανσλους κατέφυγε με την οικογένεια του στο Λονδίνο, όπου και πέθανε.

Βασικά του έργα είναι: «Ή ερμηνεία των ονείρων», «Ψυχολογία της καθημερινής ζωής», «Τρία δοκίμια για την θεωρία της σεξουαλικότητας», «Κλινικές περιπτώσεις», «Τοτέμ και Ταμπού», «Εισαγωγή στην μελέτη της ψυχαναλύσεως», «Η ένδεια στον πολιτισμό», «Μωυσής και μονοθεϊσμός», «Επιτομή ψυχαναλύσεως», «Ή ζωή μου και ή ψυχανάλυση», «Λεονάρντο ντά Βίντσι».

Ο ορισμός της νέας επιστήμης δόθηκε από τον ίδιο τον Φρόυντ στο λήμμα «ψυχανάλυση», που έγραψε το 1926 για την Βρετανική Εγκυκλοπαίδεια. Παραθέτομε ένα τμήμα του: «Ο Φρόυντ επινόησε τον όρο "ψυχανάλυση" πού, με την πάροδο του χρόνου, απέκτησε δύο σημασίες». Σημαίνει: 1) μια ιδιαίτερη μέθοδο θεραπείας των νευρικών παθήσεων, 2) την επιστήμη των αγνώστων ψυχικών διαδικασιών, πού λέγεται και «ψυχολογία του βάθους». Στο ίδιο λήμμα ο Φρόυντ προσθέτει: «Η ψυχανάλυση, πού γεννήθηκε από την ιατρική, υπόσχεται να γίνει ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της ψυχιατρικής και των επιστημών του πνεύματος», όπως είναι ή ιστορία του πολιτισμού και της φιλολογίας, η μελέτη της θρησκείας και της παιδαγωγικής καθώς επίσης και άλλες φυσικές και ανθρώπινες σχέσεις.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ /Τ.117/10ΥΝΙΟΣ 1978

Καβάφη, «Ατελή ποιήματα»

Κωνσταντίνος Καβάφης

Καβάφη, «Ατελή ποιήματα»

ΓΕΝΕΣΙΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

Μια νύχτα που το φως τ' ωραίο της σελήνης

στην κάμαρη μου εχύθη... η φαντασία, κάτι

παίρνοντας της ζωής: πολύ ολίγο πράγμα-

μια μακρυνή σκηνή, μια μακρυνή ηδονή-

ένα είδωμα δικό της έφερε της σαρκός,

ένα είδωμα δικό της σε κλίνη ερωτική...

Γράφει η Πέγκυ Κουνενάκη

Ένα άγνωστο ποίημα του Καβάφη· ένα ατελές ποιητικό σχεδίασμα· ένα από τα τριάντα «Ατελή ποιήματα» που είδαν το φως της δημοσιότητας από τον εκδοτικό οίκο «Ίκαρος», επεξεργασμένα από την ελληνίστρια και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο Ρενάτα Λαβανίνι. Τα ποιήματα βρέθηκαν στο αρχείο Καβάφη που έχει στην κατοχή του ο Γ.Π. Σαββίδης, ο οποίος, περιγράφοντας το, το 1963, είχε επισημάνει την ύπαρξη τους, φυλαγμένα από τον ποιητή σε αριθμημένους φακέλους. Τότε, ο Γ.Π. Σαββίδης, είχε πει: «Ακόμη πιο ενδιαφέροντα είναι τα σχεδιάσματα 25 ποιημάτων που ο Καβάφης δεν πρόφτασε να τελειώσει και με καημό τα μελετούσε στους τελευταίους μήνες της ζωής του. Προσεκτικά τυλιγμένα από τον ίδιον σε αυτοσχέδιους φακέλους, το καθένα με προσωρινό του τίτλο και την χρονολογία, υποθέτω, της πρώτης σύλληψης, κλιμακώνονται από το 1918 ως το 1932, και μαζί με τα πληρέστερα σχεδιάσματα μερικών δημοσιευμάτων (όπως το «Καισσαρίων»), και μερικών ανέκδοτων αλλά τελειωμένων ποιημάτων, μας δίνουν μια μοναδική, ανέλπιστη, και εξόχως συγκινητική θέα των σταδίων της καβαφικής δημιουργίας».

 Ο Κωνσταντίνος Καβάφης έγραψε μια μορφή αυτού τον ποιήματος, «Έγκλημα» (Ιούλιος 1927), σε κάποιο χαρτί περιτυλίγματος... (Αρχείο Καβάφη - Γ.Π. Σαββίδης).

«Έχω να γράψω ακόμη...»

Ο Γ.Π. Σαββίδης είχε παραθέσει τότε και τη μαρτυρία του Τέλλου Άγρα, ο οποίος, ήδη από το 1933 είχε αναφέρει, πως όσοι είχαν επισκεφθεί τον Καβάφη στην Αθήνα, έξι μήνες πριν από το θάνατο του, τον είχαν ακούσει να λέει: «Έχω να γράψω ακόμη είκοσι πέντε ποιήματα. Είκοσι πέντε ποιήματα!». Ήταν Οκτώβριος του 1932..;

Ωστόσο, τα ατελή ποιήματα που βρέθηκαν στο αρχείο ήταν τελικά τριάντα. Με θέματα διαφορετικά: Εννέα έχουν θέμα σύγχρονο και μάλλον προσωπικό, δεκαεννέα θέμα ιστορικό ή ψευδοϊστορικό, ενώ σε δύο οι ιστορικές αναφορές και το προσωπικό στοιχείο αναμιγνύονται. Τα ατελή ποιήματα που αντλούν το θέμα τους από την ιστορία, εντάσσονται σε ιστορικούς κύκλους ήδη γνωστούς από το υπόλοιπο έργο του. Αναφέρονται στους τελευταίους Πτολεμαίους,   τον   Ιουλιανό   τον  Αποστάτη, στον Απολλώνιο τον Τυανέα, στον βυζαντινό αυτοκράτορα Ιωάννη Κατακουζηνό.

Από τα πλέον ενδιαφέρονται ίσως στοιχεία των σημειώσεων του Καβάφη, είναι ο διάλογος του με τις ιστορικές πηγές, η προσπάθεια του να μείνει πιστός σ' αυτές, είτε όταν πρόκειται για ιστορικά ποιήματα είτε για ψευδοϊστορικά, όπου εμπλέκεται ο μύθος με την ιστορία...

Θα διερωτηθείτε ίσως, τι σημαίνει η έκφραση «ατελή ποιήματα».

Πρόκειται για ποιητικά σχεδιάσματα που συνυπήρχαν στις σημειώσεις του Καβάφη σε δύο ή και περισσότερες γραφές, όπου διαγράφονται, αλλάζουν ή και συμπληρώνονται στίχοι ή λέξεις.

Ο ποιητής δεν είχε προλάβει να οργανώσει το υλικό του σε τελική μορφή, αν και ως φαίνεται το είχε έως ένα βαθμό συγκεντρώσει.

 Το χειρόγραφο του ποιήματος. «Περί τα των ξυστών άλση» (1925). Αρχείο Καβάφη -Γ.Π. Σαββίδης.

Το εργαστήρι του ποιητή

Στην έκδοση του «Ικάρου» ο αναγνώστης δεν έχει μόνο τη δυνατότητα να γίνει γνώστης των διαφορετικών γραφών αλλά να διαβάσει και ολοκληρωμένο το ποίημα, σε μορφή που προτείνεται από την επιμελήτρια Ρενάτα Λαβανίνι, η οποία εξηγεί και τους λόγους που την οδήγησαν να επιλέξει το συγκεκριμένο στίχο αντί κάποιου άλλου. Όμως το κέρδος του αναγνώστη δεν είναι μόνο τα άγνωστα ποιήματα του Καβάφη. Το υλικό που του παρέχεται δίνει μια γλαφυρή εικόνα πώς οργάνωνε ο ποιητής το εργαστήρι του. Ήταν τακτικός και συστηματικός, ταξινομούσε το υλικό του σε ξεχωριστούς φακέλους, ενώ οι διαφορετικές μορφές του κειμένου, οι διορθώσεις και οι αντικαταστάσεις έχουν γραφτεί με προσοχή και τάξη.

Ας σημειωθεί, πως στο σύνολο των ανολοκλήρωτων ποιημάτων που έχουν σωθεί σε περισσότερες από μία μορφές, είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις που ο Καβάφης είχε διαγράψει τις προηγούμενες,

Η έκδοση περιλαμβάνει και δύο δεκαεξασέλιδα όπου υπάρχουν τα χειρόγραφα του Καβάφη. Διαπιστώνεται, πως ο ποιητής συνήθιζε να χρησιμοποιεί όποιο χαρτί βρισκόταν μπροστά του, ακόμη και το πιο ευτελές, σαν να ήθελε ίσως να υπογραμμίσει τον προσωρινό χαρακτήρα αυτών των κειμένων.

Χρησιμοποιούσε, επίσης, κυρίως μολύβι, συνήθως αχνό και άξυστο, σπάνια μεταχειριζόταν πέννα, αποκλειστικά και μόνο για διορθώσεις και σημειώσεις.

«Προσπάθησα -γράφει η Ρενάτα Λαβανίνι- να παρουσιάσω μια έκδοση όσο το δυνατόν πιο καθαρή και ευανάγνωστη (σε αυτό συνετέλεσε αποφασιστικά η κατάσταση των χειρογράφων) δίνοντας στον αναγνώστη μια μεταγραφή, την πιστότητα της οποίας -χωρίς να αποκλείονται ενδεχόμενα και δυστυχώς αναπόφευκτα λάθη - θα μπορεί να ελέγξει, εν μέρει τουλάχιστον, ο ίδιος, αντιπαραβάλλοντας την με τις φωτογραφίες των αντιγράφων. Απέφυγα ωστόσο να χρησιμοποιήσω διαφοροποιημένα τυπογραφικά στοιχεία και συμβατικά σημάδια στη μεταγραφή, γιατί, μολονότι θα επέτρεπαν πραγματικά τη λεπτομερή παρακολούθηση της διαδικασίας συνθέσεως, θα φόρτωναν το κείμενο και θα επιβάρυναν τον αναγνώστη με την αποκρυπτογράφηση τους.

Προτίμησα αντιθέτως να δώσω σε ξεχωριστό σχόλιο την ερμηνευτική συμβολή μου, αυτήν που είναι σε θέση να προσφέρει όποιος έχει αποκρυπτογραφήσει τα κείμενα, ακριβώς επειδή έχει εξασκηθεί στην ανάγνωση τους και τα έχει μελετήσει...».

Τα ατελή ποιήματα δίνουν όλη την αίσθηση του κλίματος Καβάφη, αυτήν που έχουμε γνωρίσει και αγαπήσει. Ανήκουν στην τελευταία δεκαετία της ζωής τους, στην περίοδο της ωριμότερης ποιητικής παραγωγής του, αυτήν που περισσότερο απασχολεί και ελκύει σήμερα το αναγνωστικό κοινό...

ΑΝΤΙΟΧΟΣ ΚΥΖΙΚΗΝΟΣ

Τον στέργει της Συρίας ο λαός:

όσο δεν 'βγει κανένας άλλος δυνατότερος:

Και τι «Συρίας»; Σχεδόν πάει η μισή-

με τα μικρά βασίλεια, τον Ιωάννην Υαρκανό,

τες πόλεις που ελεύθερες κηρύσσονται.

Σαν έγινε το κράτος, λεν οι ιστορικοί,

Απ’ το Αιγαίον ίσια με την Ινδία έφτανε.

Απ' το Αιγαίον ίσια με την Ινδία! Υπομονή.

Να δούμε αυτές τις μαριονέττες,

τα ζώα που μας έφερε.

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 4 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1994

ΚΩΣΤΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ : Λιμνάζουμε αφελώς

Λιμνάζουμε αφελώς

Του ΚΩΣΤΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

πρώην βουλευτή, πρ. ευρωβουλευτή

και πρ. αντιπροέδρου της Ευρωβουλής

Ασφυκτικός ο κλοιός της δικτατορικής πλέον Ευρώπης. Και αδιάτρητος. Ζούμε σε τέλμα με ακίνητη βάρκα την… ελπίδα. Λιμνάζουμε αφελέστατα, προτάσσοντας ως διέξοδο την εκ βάθρων δημοκρατική μετάλλαξη της Ευρώπης! Μιας γερμανοκρατούμενης Ευρώπης καταχρεωμένης με αμέτρητα τρισεκατομμύρια ευρώ που χρωστάει η Γερμανία, ξεπουπουλιάζοντας μάλιστα οικονομικά ακόμα και τη δύστηνη Ελλάδα.

Η Ευρώπη αντιμετωπίζεται από τους πολιτικούς μας ηγετίσκους –όχι, φυσικά, από τους σκεπτόμενους και δυστυχούντες κατά το πλείστον έλληνες πολίτες– ως… θρησκεία! Τέτοια εμμονική στραβομάρα!

Η Μεγάλη Βρετανία –έζησα εκ του σύνεγγυς τους βρετανούς ευρωβουλευτές ως αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) των δέκα μελών τότε– και γνωρίζω την επιφυλακτική στάση της μεγάλης αυτής χώρας (που είχε διατελέσει και κοσμοκράτειρα). Θυμίζω ότι την εποχή εκείνη κάθε χώρα είχε το δικό της νόμισμα. (Το Ηνωμένο Βασίλειο το διατηρεί και σήμερα.) Έλειπε δηλαδή η συνεκτικότητα του κοινού νομίσματος, γεγονός που επέτρεπε την οικονομική ανεξαρτησία κάθε κράτους-μέλους.

Την ώρα που γράφεται αυτό το άρθρο, ημέρα Τρίτη, αγνοώ το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της Πέμπτης. Μπορώ, όμως, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος, να διατυπώσω τις απόψεις μου, απόψεις βιωμένες και καθημερινά βιωνόμενες. Ένα ενδεχόμενο Brexit –πιθανότατο, φρονώ, παρά το όργιο οργανωμένης παραπληροφόρησης– θα αποτελέσει σβουριχτή σφαλιάρα για την αδιάλλακτα ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΗ Ευρωπαϊκή Ένωση. (Η παραδοχή του πανούργου Σόιμπλε ότι «η Ευρώπη δεν είναι σε καλή κατάσταση» και ότι «πρέπει να αλλάξει, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Βρετανία», είναι τέχνασμα που το αντιλαμβάνονται και παιδιά έξυπνων γονιών.)

Προσθέτω στα παραπάνω και μια εικασία για τους ευρισκόμενους πίσω από τη δολοφονία της άτυχης Τζο Κοξ. Υποθέτω βασίμως πως έδρασαν μυστικές υπηρεσίες, ανεξαρτήτως κρατικής προελεύσεως στη συγκεκριμένη περίπτωση, επιλέγοντας και τον κατάλληλο φονιά. Θυμίζω και τις δολοφονίες του Τζον και του Ρόμπερτ Κένεντι από πράκτορες μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, ένας εκ των οποίων –και συγκεκριμένα ο εξολοθρευτής του Τζον Κένεντι– δολοφονήθηκε αργότερα από τις ίδιες… καλοπροαίρετες υπηρεσίες.

Ανεξάρτητα, όμως, από εικασίες και υποθέσεις, οι οποίες μπορεί να βοηθούν ή και να μη βοηθούν καθόλου στην ανεύρεση της αλήθειας, η ουσία της διαζευκτικής δυνατότητας του συντελεσθέντος γεγονότος την Πέμπτη την ώρα που διαβάζετε τυπωμένο το ανά χείρας άρθρο, είναι μία: Θα υπάρξουν ανακατατάξεις. Και μάλιστα ευρείας κλίμακας. Ανακατατάξεις ακραίες που θα εκτείνονται από τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης συντομότατα μέχρι τη δύσκολη αλλά όχι εντελώς απίθανη υιοθέτηση εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας του ευρώ! Αποκλείω -εννοείται- να το πράξουν διά των κυβερνήσεών τους οι Ουαλοί, οι Σκοτσέζοι και οι Βορειοϊρλανδοί που συναπαρτίζουν το Ηνωμένο Βασίλειο.

Καλούτσικα τα προαναφερθέντα ως προς το πρώτο σκέλος τους και υπερβολικά ως προς το δεύτερο. Παραβλέπω, ωστόσο, τον μεγάλο κόμπο που υπάρχει στο χτένι. Η Γηραιά Αλβιόνα, εκτός του ότι ουδέποτε αποδέχθηκε τη συγκρότηση «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», με τη συμμετοχή της σ’ αυτήν, υπήρξε ανέκαθεν συντηρητική. Ποτέ δεν απεμπόλησε τους βασιλιάδες και το καθεστώς της, συνταγματικά κατοχυρωμένο, υπήρξε η Βασιλευομένη Δημοκρατία.

Σε διαμετρική αντίθεση με τη σημερινή αυταρχική και βρίθουσα παρανομιών Ευρωπαϊκή Ένωση, η Μεγάλη Βρετανία τηρεί απαρέγκλιτα τους νόμους του κράτους και σέβεται τα οικονομικά και άλλα δικαιώματα των πολιτών της. Με μοναδική απαράδεκτη εξαίρεση την περίοδο πρωθυπουργίας της Θάτσερ, η οποία περιέργως –άβυσσος η ψυχή των ανθρώπων– θαύμαζε τον Ανδρέα Παπανδρέου.

Αυτό το τελευταίο δεν το ανέφερα τυχαία. Διότι συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από τον θάνατό του. Έναν θάνατο και μια θλιβερή επέτειο που την καπηλεύτηκαν θρασύτατα άσχετοι δήθεν επίγονοί του, συμπεριλαμβανομένου και του πρωτότοκου υιού του, Γιωργάκη. Τον οποίο, ζώντος του πατέρα του, τον είχα αποκαλέσει, σε ειδική ψυχαναλυτικής μορφής βυθομέτρηση που είχα αποτολμήσει τότε, πατροκτόνο.

Για τον Κώστα Σημίτη και την πρόθυμη παρουσία του στη σχετική εκδήλωση τι να πει κανείς; Ας περιοριστώ στη γνωστή λαϊκή διατύπωση «θα τρίζουν τα κόκαλά του», αφού τον βδελυσσόταν ο αείμνηστος ηγέτης.

Οι υπόλοιποι –Στ. Θεοδωράκης, Λεβέντης, Γεννηματά ακόμα και… Θεοχαρόπουλος (!)– διεκδικούν την ηγεσία της λεγόμενης (και μη ούσας) Κεντροαριστεράς.

Για γέλια και για κλάματα είναι όλα αυτά.

Υποθετική ερώτηση: Τι θα συνέβαινε αν ζούσε σήμερα ο Ανδρέας Παπανδρέου και ήταν υγιής και αρκετά νεότερος; Πρώτον, δεν θα μπορούσε να τον αντιμετωπίσει κανένας από τους αξιωματούχους της θρασύτατης Ευρώπης, κατατροπώνοντάς τους με τα ακλόνητα και διαλεκτικά οξυδερκή επιχειρήματά του. Και, δεύτερον, θα ήταν ο μόνος ικανός, αν επέμεναν στις παράλογες απαιτήσεις τους, να κάνει στάση πληρωμών, απαλλάσσοντας ταυτόχρονα τη χώρα μας από τη θανατηφόρα θηλιά του ευρώ. (Τα γνωστά λάθη του δεν θα επηρέαζαν την έκβαση της προαναφερθείσας υποθετικής δραστηριότητάς του.)

Θα τελειώσω όπως άρχισα: Ασφυκτικός ο κλοιός της δικτατορικής πλέον Ευρώπης. Και αδιάτρητος. Ζούμε σε τέλμα με ακίνητη βάρκα την… ελπίδα. Προσθέτω και μία φράση από το άρθρο «Γιατί το Brexit;» του Δημήτρη Μακροδημόπουλου: «Η επικράτηση του Brexit αποτελεί τη μοναδική ευκαιρία να αναχαιτιστεί η γερμανική ηγεμονία στην Ευρώπη» και θα αναχαιτιστεί η γερμανική ηγεμονία στην Ευρώπη, συμφωνεί απόλυτα μαζί του και η… εκλαμπρότητά μου.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ