Ο σινοϊνδικός πόλεμος του 1962

Ινδοί στρατιώτες στα σινοϊνδικά σύνορα την περίοδο των συγκρούσεων με την Κίνα. Οι ινδικές απώλειες ήταν σχεδόν 1.400 νεκροί και πάνω από 6.500 τραυματίες, αγνοούμενοι και αιχμάλωτοι. Η κινεζική πλευρά είχε περίπου 730 νεκρούς και 1.700 λοιπές απώλειες.

Με αφορμή τα πρόσφατα γεγονότα στα Ινδοκινεζικά σύνορα ας ανατρέξουμε λίγο πίσω στην ιστορία πενηνταοκτώ περίπου χρόνια.  Εκεί λοιπόν ψηλά στα παγωμένα Ιμαλάια υπάρχει ένα χαραγμένο από την εποχή της Βρετανικής Αποικιοκρατίας σύνορο που έφερε στα πρόθυρα του πολέμου δύο πυρηνικές σήμερα ασιατικές υπερδυνάμεις την Λαϊκή Κίνα και την Ινδία. Γεωπολιτικοί αντίζηλοι εδώ και δεκαετίες, πολέμησαν μεταξύ τους το 1962. Η σημερινή όμως κρίση, με άλλη αφορμή, κρύβει κινδύνους γιατί τόσο η Κίνα όσο και  η Ινδία που ζουν ακόμη κάτω από τη βαριά σκιά του σύντομου πολέμου του ‘62. Τότε που στους πρόποδες των Ιμαλαΐων τα ινδικά στρατεύματα υπέστησαν την πιο ταπεινωτική ήττα στην ιστορία της σύγχρονης Ινδίας από τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό της Κίνας με συνέπεια εκείνος ο συνοριακός πόλεμος να γκρεμίσει τον μύθο περί σινο-ινδικής αδελφότητας, και να εδραιώσει στη συνείδηση των Ινδών τον βόρειο γείτονα τους ως την κύρια απειλή για τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια της χώρας. Έκτοτε και μέχρι σήμερα είναι αρκετές οι φορές που σημειώθηκαν συνοριακά επεισόδια μεταξύ των δύο χωρών .

Ο σινοϊνδικός πόλεμος του 1962

 Το φθινόπωρο του 1962 έλαβε χώρα ένας σύντομος πόλεμος μεταξύ Κίνας και Ινδίας, που παραλίγο να προκαλέσει στρατιωτική εμπλοκή των ΗΠΑ. Τελικά η ευρύτερη αποσταθεροποίηση αποφεύχθηκε, η συνοριακή διαφορά μεταξύ Κίνας και Ινδίας όμως παραμένει από τότε σε εκκρεμότητα.

Κατά τη δεκαετία του 1950 οι σχέσεις μεταξύ των δύο μεγάλων ασιατικών δυνάμεων ήταν καλές. Η Κίνα είχε συμπράξει με την Ινδία το 1955 στη διοργάνωση της διάσκεψης της Μπαντούνγκ στην Ινδονησία, με την οποία ξεκίνησε το Κίνημα των Αδεσμεύτων. Μόλις είχε επινοηθεί ο όρος «Τρίτος Κόσμος», που αρχικά δεν είχε τη σημερινή αρνητική χροιά του και σήμαινε χώρες που δεν ανήκαν ούτε στο αμερικανικό ούτε στο σοβιετικό στρατόπεδο. Οι σχέσεις της Ινδίας με την Κίνα επιδεινώθηκαν όμως λόγω μιας σημαντικής συνοριακής διαφοράς.

Στις αρχές του 20ού αιώνα οι Βρετανοί οριοθέτησαν τα σύνορα της Ινδίας, που τότε ήλεγχαν στο πλαίσιο της βρετανικής αυτοκρατορίας, με το Θιβέτ κατά μήκος της λεγόμενης γραμμής Μακμάχον. Η οριοθέτηση έγινε ερήμην της Κίνας. Οταν η Ινδία απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1947, θεώρησε ότι τα παραδοσιακά σύνορά της με το Θιβέτ ήταν βορειότερα από τη γραμμή Μακμάχον κατά μήκος των υψηλότερων κορυφών των Ιμαλαΐων.

Πώς δημιουργήθηκε η συνοριακή διαφορά μεταξύ των δύο χωρών

Η γραμμή McMahon είναι η κόκκινη γραμμή που χαρακτηρίζει το βόρειο όριο της αμφισβητούμενης περιοχής

Το 1950 ο κινεζικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός κατέλαβε το Θιβέτ, που είχε κατακτηθεί από την κινεζική αυτοκρατορία κατά τον 18ο αιώνα και είχε αυτονομηθεί κατά τη φάση της βαθιάς παρακμής της αυτοκρατορικής Κίνας. Στη συνέχεια το Πεκίνο απέρριψε την «παράνομη γραμμή Μακμάχον», όπως τη χαρακτήρισε, και θεώρησε ότι τα σύνορα της Κίνας/Θιβέτ με την Ινδία ήταν αρκετά νοτιότερά της.

Σε σχέση με τη γραμμή Μακμάχον οι κινεζικές διεκδικήσεις αφορούν μια περιοχή με εμβαδόν 120.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, σχεδόν όσο είναι ολόκληρη η Ελλάδα. Επειδή όμως βρίσκεται σε υψόμετρα από λίγο έως πολύ πιο πάνω από τις τέσσερις χιλιάδες μέτρα, η περιοχή αυτή είναι εξαιρετικά αραιοκατοικημένη.

Κατά τη δεκαετία του 1950 οι Κινέζοι κατασκεύασαν δρόμο που έφτανε πολύ νοτιότερα από τη γραμμή Μακμάχον, σύμφωνα με τις διεκδικήσεις τους. Οταν οι Ινδοί ανακάλυψαν τον δρόμο, ο Ινδός πρωθυπουργός Τζαβαχαριάλ Νεχρού αντέδρασε υιοθετώντας τη γραμμή Μακμάχον ως ινδικό σύνορο με την Κίνα. Κάθε τόσο η Ινδία έστελνε μικρές στρατιωτικές περιπόλους στην επίμαχη περιοχή, για να στηρίξει τη θέση της.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 οι σχέσεις της Ινδίας με την Κίνα επιδεινώθηκαν λόγω ευρύτερων διεθνών εξελίξεων. Πρώτον, ο Νεχρού ανταγωνιζόταν τον Κινέζο ηγέτη Μάο Τσετούνγκ για την πρωτοκαθεδρία στο Κίνημα των Αδεσμεύτων. Δεύτερον, η Ινδία με το φιλελεύθερο σύστημα κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης απέκτησε παραδόξως πολύ καλύτερες σχέσεις με τη Σοβιετική Ενωση από ό,τι η Κίνα με το ακραίο κομουνιστικό καθεστώς της. Όταν ξέσπασαν όμως οι σινοϊνδικές εχθροπραξίες, ο Νεχρού ανακάλυψε ότι ο σοβιετικός ηγέτης Νικίτα Χρουστσόφ είχε άλλες προτεραιότητες.

Εχθροπραξίες σε ύψος πέντε χιλιομέτρων

Ήδη, από το 1956, η Κίνα, επιδιώκοντας τη συνένωση των νοτιοανατολικών της περιοχών με το Θιβέτ, καταλαμβάνει τμήμα εδάφους στη βορειοδυτική Ινδία. Το Πεκίνο δεν παραιτήθηκε από το στόχο του να ολοκληρώσει την κατάκτηση του Θιβέτ. Το 1962, ήταν πιθανόν η καταλληλότερη χρονιά

Το καλοκαίρι του 1962 έλαβαν χώρα στην επίμαχη περιοχή επεισόδια μεταξύ μικρών στρατιωτικών δυνάμεων των δύο πλευρών. Ο Μάο αποφάσισε να κλιμακώσει τις εντάσεις με ισχυρή επίθεση ενάντια στις ινδικές δυνάμεις. Ο Χρουστσόφ του έδωσε την άδεια μυστικά, προδίδοντας την Ινδία. Ο λόγος ήταν ότι υλοποιούσε τότε τη μυστική εγκατάσταση σοβιετικών πυρηνικών πυραύλων στην Κούβα, ένα εγχείρημα υψηλότατου ρίσκου, και ήθελε σε περίπτωση αναμέτρησης με τις ΗΠΑ να μην έχει και τον Μάο αντίπαλο.

Στις 13 Σεπτέμβρη 1962, τα πρώτα κινεζικά στρατιωτικά αποσπάσματα εισβάλλουν στο ινδικό έδαφος και περικυκλώνουν ινδικό φυλάκιο στην περιοχή Ταβάνγκ στα Ιμαλάια. Αρχίζουν οι μάχες. Μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό, ο στρατός της Ινδίας καταφέρνει να ελέγξει την κατάσταση και να σταθεροποιήσει τις θέσεις του, κρατώντας τους Κινέζους στη μεθοριακή γραμμή.

Στις 10 Οκτωβρίου 1962 μια ινδική περίπολος 50 οπλιτών συγκρούσθηκε με κινεζική δύναμη 1.000 ανδρών σε ύψος 4.900 μέτρων ενώ στις 11 Οκτώβρη, οι κινεζικές δυνάμεις ενισχύονται σημαντικά και επιχειρούν νέα επίθεση, για να προωθηθούν στο ινδικό έδαφος. Μόνον για εκείνη τη μέρα, οι απώλειες και από τις δύο πλευρές ξεπερνούν τους πενήντα νεκρούς.

Ακολούθησε, εννιά ημέρες αργότερα, κινεζική προέλαση σε δύο μέτωπα, που απείχαν χίλια χιλιόμετρα το ένα από το άλλο.

Εν τω μεταξύ, στις 16 Οκτωβρίου οι ΗΠΑ αποκάλυψαν ότι η φωτογραφική κατασκοπεία τους είχε αποδείξεις για τους υπό εγκατάσταση σοβιετικούς πυρηνικούς πυραύλους στην Κούβα. Η αναμέτρηση μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων κράτησε για δεκατρείς ημέρες, επιτρέποντας στον Μάο να συνεχίσει ανενόχλητα τις επιθέσεις του στα Ιμαλάια.

 Ο πρόεδρος της Ινδίας στο Σινο-ινδικό μέτωπο (1962)

Οι σινοϊνδικές εχθροπραξίες είχαν περιορισμένη ένταση, καθώς οι δύο πλευρές δεν χρησιμοποίησαν τις αεροπορικές δυνάμεις τους, ούτε ήταν εύκολο να ανεβάσουν μεγάλα πυροβόλα στα υψηλά υψόμετρα των επιχειρήσεων. Οι Κινέζοι κατόρθωσαν να διεισδύσουν βαθιά στις περιοχές νότια από τη γραμμή Μακμάχον κερδίζοντας τους επιχειρησιακούς στόχους τους.

Στις 26 Οκτώβρη, η κυβέρνηση της Ινδίας κηρύσσει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, λόγω της συνεχιζόμενης επέλασης των κινεζικών στρατευμάτων στο ινδικό έδαφος. Στο μεταξύ, η σινο-ινδική σύγκρουση παίρνει διαστάσεις διεθνούς, αλλά και εσωτερικής, κρίσης στην Ινδία. Έτσι ευρισκόμενος σε απόγνωση ενώπιον της τοπικής κινεζικής υπεροχής στα Ιμαλάια και της σοβιετικής αδράνειας, ο Νεχρού απευθύνθηκε για βοήθεια στον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζον Κένεντι και στον Βρετανό πρωθυπουργό Χάρολντ Μακμίλαν. Το Λονδίνο δεν είχε τη διάθεση να αναμειχθεί. Το ίδιο ίσχυε αρχικά και για τους Αμερικανούς αξιωματούχους στο υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον.

Στην εύθραυστη Ινδία του 1962, το δεξιό κόμμα των ινδουιστών, αλλά και φοιτητές, πραγματοποιούν μεγάλες και μαχητικές πορείες κατά της κυβέρνησης. Το Νέο Δελχί μετατρέπεται καθημερινά σε πεδίο μάχης μεταξύ των αστυνομικών δυνάμεων και των διαδηλωτών. Καθώς οι κινεζικές δυνάμεις προελαύνουν, οι διαδηλώσεις από αντικυβερνητικές μετατρέπονται σε συλλαλητήρια υπέρ του πολέμου, ζητώντας από την κυβέρνηση να τηρήσει αδιάλλακτη στάση.

Στο παρά 5΄ απεφεύχθη αμερικανική επέμβαση

Ο χάρτης δείχνει τις ινδικές και κινεζικές αξιώσεις στα σύνορα στην περιοχή Aksai Chin, τη γραμμή Macartney-MacDonald, τη γραμμή του Φόρεϊν Όφις, καθώς επίσης και την προώθηση των κινεζικών δυνάμεων μετά την κατάληψη περιοχών κατά τη διάρκεια του σινο-ινδικού πολέμου.

Τελικά την πλάστιγγα υπέρ μιας αμερικανικής στρατιωτικής επέμβασης έγειρε ο πρέσβης των ΗΠΑ στο Νέο Δελχί, που τότε ήταν ο διάσημος οικονομολόγος Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ. Στα τέλη Οκτωβρίου οι Σοβιετικοί συμφώνησαν να αποσύρουν τους πυραύλους τους από την Κούβα, επιτρέποντας στις ΗΠΑ να ασχοληθούν πιο πολύ με τη σινοϊνδική σύρραξη. Οταν οι Κινέζοι εξαπέλυσαν νέα επίθεση ενάντια στις ινδικές θέσεις στα μέσα Νοεμβρίου, ο Γκάλμπρεϊθ έπεισε τον πρόεδρο Κένεντι να υποστηρίξει τους Ινδούς με αεροπορικές επιθέσεις.

Στις 20 Νοέμβρη του 1962, η Κίνα διατάσσει κατάπαυση του πυρός και ζητεί διαπραγματεύσεις με την Ινδία, αφού προηγουμένως προελαύνει στο ινδικό έδαφος, με κατεύθυνση το κρατίδιο του Ασάμ. Στις 21 Νοεμβρίου η Κίνα ανακοίνωσε μονομερώς τον τερματισμό των εχθροπραξιών και την αποχώρηση των δυνάμεών της από τις περισσότερες επίμαχες περιοχές. Χρειάσθηκε ωστόσο 24 ώρες για να ανακοινώσει η ινδική πρεσβεία στο Πεκίνο την κινεζική απόφαση στο Νέο Δελχί. Εν τω μεταξύ, ένα αμερικανικό αεροπλανοφόρο προσέγγιζε την Ινδία, για να εξαπολύσουν τα αεροπλάνα του επίθεση στις κινεζικές δυνάμεις. Η διεύρυνση του πολέμου μέσω της σχεδιαζόμενης αμερικανικής επέμβασης αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή καθώς αρχικά, η ινδική κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση κατάπαυσης του πυρός αλλά στη συνέχεια όμως, και υπό το βάρος των εξελίξεων, την αποδέχεται. Έτσι  η κρίση έληξε με κατάπαυση του πυρός το Δεκέμβρη,

Συνολικά οι ινδικές απώλειες ήταν σχεδόν 1.400 νεκροί και πάνω από 6.500 λοιπές απώλειες (τραυματίες, αγνοούμενοι και αιχμάλωτοι). Η κινεζική πλευρά είχε περίπου 730 νεκρούς και 1.700 λοιπές απώλειες. Με την περιορισμένη αυτή αναμέτρηση, η Κίνα έθεσε σε αμφισβήτηση τη γραμμή Μακμάχον, χωρίς ωστόσο να είναι διατεθειμένη να υποστεί σοβαρό κόστος για να ελέγξει όλη την περιοχή που διεκδικεί.

Απότοκος αυτού του σύντομου πολέμου είναι η στενή σχέση της Κίνας με το Πακιστάν. Κατά τον πόλεμο Ινδίας - Πακιστάν το 1965, για παράδειγμα, η Κίνα συγκέντρωσε πάλι δυνάμεις στο Νότιο Θιβέτ, για να εμποδίσει την Ινδία από το να συγκεντρώσει όλες τις δυνάμεις της ενάντια στο Πακιστάν.

Σχετικά με την τωρινή κρίση θα επανέλθουμε σε επόμενη ανάρτησή μας

(Από άρθρο του  διευθυντή του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων καθηγητή κ. Χαράλαμπου Παπασωτηρίου στην Καθημερινη και της Δάνης Παπαβασιλείου στην εφημερίδα  Ριζοσπάστης)

https://www.kathimerini.gr/848546/article/epikairothta/kosmos/o-sinoindikos-polemos-toy-1962

https://www.rizospastis.gr/story.do?id=1000915