Γιάννης Κυριακίδης ο φωτορεπόρτερ

Ο φωτορεπόρτερ 

που κατέβαζε τους βασιλιάδες από τα... άλογα!

H θέα της Θεσσαλονίκης από το μπαλκόνι του Γιάννη Κυριακίδη είναι όντως εντυπωσιακή. Μπροστά ο Θερμαϊκός, αριστερά το λιμάνι της Θεσσαλονίκης με τους γερανούς του, στο βάθος το Καλοχώρι και δεξιά ο Λευκός Πύργος, το σύμβολο της πόλης, που ήταν μια από τις μεγαλύτερες αγάπες του «πατριάρχη του φωτορεπορτάζ», όπως όλοι αποκαλούν τον Γιάννη Κυριακίδη.

Ο αειθαλής φωτορεπόρτερ βαδίζει πια προς τα 89 του χρόνια και παρά τα προβλήματα υγείας που τον τυραννούν τα τελευταία χρόνια, δεν έχει σταματήσει να θυμάται την τέχνη με την οποία έγινε γνωστός σε όλη την Ελλάδα. Ετσι δεν είναι λίγες οι φορές που τα απογεύματα θα κάνει μερικά κλικ στη μηχανή του, αποθανατίζοντας από το μπαλκόνι του τις εικόνες της Θεσσαλονίκης.

Οταν την Πέμπτη το μεσημέρι η «κυριακάτικη δημοκρατία» τον επισκέφτηκε στο σπίτι του, δεν ήταν λίγες οι στιγμές που θύμιζαν τον παλιό Κυριακίδη. Τον βρήκαμε να κάθεται έχοντας στο χέρι ένα λεπτό τσιγάρο, όπως τα παλιά χρόνια, με τις στάχτες να πέφτουν πάνω στην μπλούζα του. Αυτό ήταν παλιά το σήμα-κατατεθέν του, αν και παλιά προτιμούσε τα πούρα. Ιδια και η ποντιακή επιμονή του, που τον βοήθησε στη ζωή να πετύχει επαγγελματικά. «Πες μου τι θα με ρωτήσεις» μας είπε στην αρχή, δείχνοντας ότι δεν έχει ξεχάσει την τέχνη του ρεπορτάζ. Κάπως έτσι ξεκίνησε η κουβέντα μας μαζί του. Μια κουβέντα που έφερε στο προσκήνιο όλα τα δημόσια πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στην Ελλάδα και τη Θεσσαλονίκη μετά το 1950, αλλά κυρίως τη μεγάλη του αγάπη για την πόλη. Γιατί, όπως λέει ένας καλός παλιός του φίλος, «ο Γιάννης είναι ένα από τα εξώφυλλα του βιβλίου για την ιστορία της Θεσσαλονίκης».

Ηδη από την πρώτη του κουβέντα φαίνεται η αγάπη του για τη Θεσσαλονίκη, όπου γεννήθηκε το 1924. «Γεννήθηκα στην προσφυγομάνα και εργατομάνα Θεσσαλονίκη, την πιο όμορφη πόλη της Ελλάδας. Με τις ηλιόστρατες, τις φεγγαρόστρατες, με τα όμορφα καφέ της να μπαίνουν μέσα στον Θερμαϊκό» μας λέει και θυμάται τα πρώτα δύσκολα χρόνια στις παράγκες και στα προσφυγικά σπίτια της Καλαμαριάς.

Καθοριστικά και τα χρόνια που πήγε στον Στρατό το 1945, «στον λόχο μεταφορών, στην 861η αποθήκη βάσεως», όπου πέρασε «από το ανεμοδαρμένο βραχονήσι της Μακρονήσου». «Στρώμα γη, πάπλωμα τα αστέρια και προσκέφαλο και πετρελαιωμένο νερό» θυμάται από κείνη την περίοδο. Φέρνει στη μνήμη του και την πρώτη επαγγελματική κουβέντα που έκανε με τον διοικητή του. «Τότε η φωτογραφία κόστιζε δέκα δραχμές. Παρουσιάζομαι, λοιπόν, στον διοικητή μου και του λέω: “Μπορώ να σας τις βγάλω με τρεις δραχμές τη μία”. “Πώς θα το κάνεις αυτό, Γιάννη, αφού οι άλλοι τις πωλούν προς 10;” με ρωτά. “Οι άλλοι το κάνουν αυτό γιατί έτσι θέλουν” του απαντώ. Ετσι άρχισα να βγάζω φωτογραφίες και οι φαντάροι αντί να έχουν μία φωτογραφία είχαν τρεις» συνεχίζει την αφήγησή του.

Το σαράκι της φωτογραφίας, βέβαια, το είχε από παλιά. Ετσι όταν γυρίζει στη Θεσσαλονίκη παρουσιάζεται σε ένα από τους πρώτους ιδιοκτήτες φωτογραφείου της εποχής, τον Σαλβαντόρ Κούνιο. «“Θέλω να αγοράσω μια φωτογραφική μηχανή” του λέω. “Να αγοράσεις” μου απαντά. Τότε οι καλές μηχανές ήταν οι γερμανικές, όπως η Roleflex. Μόνο που στοίχιζε 3.500 δραχμές, που εγώ δεν τις είχα. Τότε λέει στον γιο του: “Τύλιξε τη μηχανή και δώσ' τη στον Κυριακίδη”. “Μα εγώ έχω 150 δραχμές μόνο” του θυμίζω. “Οχι, θα την πάρεις” επιμένει. “Δεν την παίρνω” του ξαναλέω. Τελικά μου την έδωσε με το ζόρι, αφού πρώτα τον ρώτησα γιατί. “Σε διάβασα μέσα στα μάτια ότι είσαι αγνός άνθρωπος και ότι θα μου τα επιστρέψεις”. Και του τα επέστρεψα. Ετσι απέκτησα την πρώτη μου μηχανή» συνεχίζει ο Κυριακίδης. Βρισκόμαστε πια στο 1950 και ο νεαρός φωτορεπόρτερ ξεκινά τη μακριά του πορεία στη φωτογραφία.

Δεν ήταν εύκολο, γιατί -όπως λέει- όλες οι πόρτες ήταν κλειστές. «Με παίρνει ο φωτογράφος Γιώργος Λυκίδης στη δούλεψή του. Ενα πρωινό μου λέει: “Ακουσε, Κυριακίδη. Από αύριο δεν θα έρχεσαι στη δουλειά”. “Γιατί, έκανα κάτι κακό;” του λέω. “Γιατί εσύ είσαι γεννημένος για πρώτος και όχι για υπάλληλος” μου απαντά. “Και πώς θα ζήσω εγώ;” τον ξαναρωτάω. “Θα σε στείλω στο σχολείο Βαλαγιάννη, όπου πηγαίνουν τα παιδιά του πλουσίων και θα βγάζεις φωτογραφίες” μου λέει. Ετσι εξασφάλισα τα προς το ζην».

Με τη μηχανή Roleflex θα κάνει και την πρώτη του επιτυχία. Ηταν όταν έσπασε το φράγμα του Αξιού και πλημμύρισε όλο το χωριό Λιποχώρι. «Εγώ, σαν Λοκατζής, ανεβαίνω σε έναν μαντρότοιχο και από ψηλά φωτογραφίζω. Γυρνάω στη Θεσσαλονίκη και μοιράζω τις φωτογραφίες σε όλες τις εφημερίδες, πλην της “Μακεδονίας”. Την άλλη ημέρα με φωνάζει ο αείμνηστος Γιάννης Βελλίδης στο γραφείο του και είναι έξω φρενών μαζί μου. “Ποιος είσαι εσύ που μας κάνεις πόλεμο;” μου λέει. “Δεν σας κάνω πόλεμο, αλλά εδώ και έναν χρόνο που έχω ξεκινήσει τον δικό μου συνεταιρισμό με τον δημοσιογράφο Φίλιππο Κούκουνα και σας έστελνα φωτογραφίες, δεν βάζατε ούτε μία. Δεν είμαι υποχρεωμένος να σας δίνω φωτογραφίες” του απαντώ. Τότε γυρνά και μου λέει. “Από σήμερα θα βγάζεις φωτογραφίες για εμάς”. Ετσι ξεκίνησα εκεί».

Οι φωτογραφίες από το Λιποχώρι άνοιξαν τον δρόμο για τον νεαρό τότε φωτορεπόρτερ. Εκείνη την εποχή χρονολογείται και το πρώτο του ραντεβού με την Ελένη Βλάχου. «Η μεγάλη αυτή κυρία του ελληνικού Τύπου με φώναξε και μου είπε: “Γιάννη, κατέβα στην Αθήνα. Θα έχεις περισσότερα χρήματα και καλύτερη θέση”. “Οχι” της λέω. Εγώ εδώ γεννήθηκα και εδώ θα τερματίσω. Στην προσφυγομάνα και φτωχομάνα Θεσσαλονίκη». Τότε άρχισε τις συνεργασίες του με τα περιοδικά «Εικόνες» και «Diplomatique», ενώ αργότερα συνεργάστηκε με το «Ποντίκι».

Ενδεικτική της αγάπης του για τη Θεσσαλονίκη είναι και η ιστορία με την τηλεοπτική του εμφάνιση στην ΕΡΤ τον 1964 και την πρώτη του… διαφωνία με τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Καραμανλή. «Η Θεσσαλονίκη είναι κακόγουστα φτιαγμένη από ανεύθυνους ανθρώπους, με σκοπό το κέρδος, χωρίς πρασιές. Η Αθήνα έγινε εργοτάξιο και η Θεσσαλονίκη νεκροταφείο» ήταν τα λόγια μου σε μια εκπομπή της ΕΡΤ. Τότε με πιάνει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αγριεμένος. “Τι είναι αυτά που λες. Εγώ πήρα τη Θεσσαλονίκη τουρκόπολη και την έφτιαξα πόλη και εσύ μου αραδιάζεις όλα αυτά” ήταν τα λόγια του. Πετιέται, λοιπόν, ο υπουργός Δημοσίων Εργων, ο Νίκος Ζαρντινίδης, που ήταν δίπλα, και του λέει: “Κύριε πρόεδρε, ο Κυριακίδης είναι μακεδονόπουλο και αγαπά την πόλη. Γι’ αυτό τα λέει”. Τότε ο Καραμανλής με αγκαλιάζει και μου λέει με τη γνωστή σερραϊκή προφορά του. “Ξέρω, ξέρω ότι είσαι δικό μου παιδί”. Και εγώ του απαντώ: “Με όλο τον σεβασμό προς το πρόσωπό σας, δεν είμαι δικό σας παιδί, αλλά του πατέρα μου”. Τότε ο Καραμανλής σκύβει, με αγκαλιάζει και με φιλάει».

Μεγάλη η έννοια του και για τη Μακεδονία. «Ηταν 26 Οκτωβρίου και η πόλη γιόρταζε όπως πάντα στον Αγιο Δημήτριο τον πολιούχο της. Στη δοξολογία είχαν έρθει ο Κώστας Καραμανλής και ο Γιώργος Παπανδρέου. Τους πλησιάζω και τους λέω: “Από σήμερα θα μιλάτε για το θέμα της Μακεδονίας μαζί. Και όχι να ξιφομαχείτε και να κάνετε κοκορομαχίες και να βγαίνετε στις τηλεοράσεις και να λέτε παραμύθια. Να μιλάτε για τη Μακεδονία” τους είπα».

Φωτογράφισε, μεταξύ των άλλων, πολλούς ξένους ηγέτες, όπως τον Αϊζενχάουερ, τον Ντε Γκολ, τον Γκορμπατσόφ, τον Γιέλτσιν, τον Πούτιν, τον Τίτο, τον Ζίφκοφ, τον Μπερίσα, τον Ντεμιρέλ, τον Μακάριο, τον Γκλιγκόροφ, τον Κληρίδη και σχεδόν όλους τους Ελληνες πολιτικούς μετά το 1950. Από τον Παπάγο, τον Κανελλόπουλο, τον Νίκο Ζαχαριάδη, τον Γεώργιο Ράλλη και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή μέχρι τον Κωνσταντίνο Τσάτσο, τον Χαρίλαο Φλωράκη, τον Χρήστο Σαρτζετάκη, τον Κωστή Στεφανόπουλο και τον Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά και σχεδόν όλους τους σύγχρονους Ελληνες πολιτικούς.

Με τη μηχανή του γύρισε σχεδόν όλο τον κόσμο για να αποτυπώσει στιγμές της πολιτικής και της αθλητικής επικαιρότητας. Με τον αείμνηστο Δημήτρη Γουσίδη ταξίδεψε μέχρι το Ισραήλ για να καλύψει τον πόλεμο Ισραήλ - Αιγύπτου, αλλά και για να παρουσιάσει τη ζωή των πολιτικών προσφύγων που ζούσαν στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης. Κάλυψε τους Ολυμπιακούς της Σεούλ, της Ατλάντας, της Βαρκελόνης και της Αθήνας, ενώ ατελείωτη είναι η λίστα με τις φωτογραφίες των διαφόρων καλλιτεχνών που έχει τραβήξει. Παρά τα χρόνια και τα προβλήματα υγείας που τον τυραννούν, είναι εκπληκτική η προσπάθεια που κάνει για να μην ξεχάσει κανέναν.

Από τους ποιητές μας, τον Ελύτη και τον Ρίτσο και τους Θεσσαλονικείς Μανόλη Αναγνωστάκη και Κωστή Μοσκώφ, τους μουσικοσυνθέτες Βασίλη Τσιτσάνη, Μίκη Θεοδωράκη, Μάνο Χατζιδάκι, Μίμη Πλέσσα, Θάνο Μικρούτσικο, Χρήστο Νικολόπουλο, Διονύση Σαββόπουλο και Σταύρο Ξαρχάκο, τους τραγουδιστές Στέλιο Καζαντζίδη, Γρηγόρη Μπιθικώτση, Γιώργο Νταλάρα, Μανόλη Μητσιά, Χαρούλα Αλεξίου, Ρίτα Σακελαρίου, Στράτο Διονυσίου, Γιάννη Πάριο, Γιάννη Πουλόπουλο, Νίκο Παπάζογλου, Μαρίζα Κωχ, Δημήτρη Μητροπάνο, Νάνα Μούσχουρη, Βίκυ Μοσχολιού, Σωτηρία Μπέλλου και Μαρινέλλα. Ατελείωτη είναι και η λίστα των ανθρώπων του θεάτρου, της τέχνης και της επιστήμης που έχουν φωτογραφηθεί από τον Γιάννη Κυριακίδη: ο Δημήτρης Χορν, ο Ζυλ Ντασσέν, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, η Τζένη Καρέζη, η Ζωή Λάσκαρη, η Αλίκη Βουγιουκλάκη, ο Μάνος Κατράκης, η «θεά της Ελλάδας», όπως αποκαλεί τη Μελίνα Μερκούρη, η Μαρία Κάλλας (και τον Αριστοτέλη Ωνάση), ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και ο Μανόλης Ανδρόνικος. Πολλοί και οι άνθρωποι της Εκκλησίας που φωτογραφήθηκαν από τον φακό του: οι μακαριστοί Χριστόδουλος και Παντελεήμων, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο μητροπολίτης Ανθιμος.

Τον ρωτάμε τι σημαίνει μια καλή φωτογραφία. Μας απαντά με μια συμβουλή του πατέρα του Θόδωρου Κυριακίδη. «Μου έλεγε ότι θα φωτογραφίζεις χωρίς να κάνεις πρόσθεση και αφαίρεση και στο φυσικό μέγεθος. Θα πρέπει δηλαδή να πιάσεις τη στιγμή» απαντά.

Η τελευταία ερώτηση μάλλον τον δυσκόλεψε. Αφορούσε το αν έπειτα απ’ όλα αυτά είναι ευχαριστημένος από τη ζωή του. Αργεί να απαντήσει και τελικά λέει: «Οχι. Βοήθησα πολλούς και σήμερα που πέρασαν τα χρόνια και η υγεία μου χειροτέρεψε, με ξέχασαν και δεν με παίρνουν να μου πουν μια καλημέρα».

Οι ιστορίες, η βράβευση και οι εντιμότατοι φίλοι του

Ακόμη δεν μπορεί να ξεχάσει πώς έχασε το κλικ και δεν αποτύπωσε φωτογραφικά ένα δάκρυ του Κωνσταντίνου Καραμανλή όταν λίγο μετά τη Μεταπολίτευση επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη. «Εστίασα τη μηχανή για να τον φωτογραφίσω. Δεν τα κατάφερα γιατί ένας αστυνομικός μου έδωσε μια σπρωξιά και έπεσα κάτω. Γυρνά ο Καραμανλής και με ρωτά: “Γιάννη, ποιος σε έσπρωξε;” Και εγώ, για να μη μην προδώσω κανέναν, του απαντώ: “Ηταν σκοτάδι και έπεσα, κύριε πρόεδρε”. “Ξέρω, ξέρω, κατάλαβα” ήταν το σχόλιο του Εθνάρχη».

Οσο για τον ανιψιό του ιδρυτή της Ν.Δ., είναι γνωστό σε όλους ότι τον πρόσεχε ιδιαίτερα. «Ο Γιάννης είναι φίλος μου. Τον Γιάννη και τα μάτια σας» έλεγε συχνά ο πρώην πρωθυπουργός. Από την άλλη, ο Ανδρέας Παπανδρέου τον είχε αποκαλέσει κάποτε τύραννο. «Κάποια στιγμή τον ζόριζα για να τον βγάλω κάποιες φωτογραφίες. Γυρνά λοιπόν ο Παπανδρέου και μου λέει: “Κυριακίδη, είσαι ο μοναδικός τύραννος που απέμεινε στη σημερινή δημοκρατία”».

Η φράση για όσους ξέρουν την ιστορία του Κυριακίδη είχε μεγάλη δόση αλήθειας, καθώς είναι γνωστό ότι ο Κυριακίδης «τυραννούσε» τους πολιτικούς για να τους βγάλει μια καλή φωτογραφία. Ακόμη και τους βασιλείς, όπως ο Κωνσταντίνος. «Κατέβασα κάτω από το άλογο τον βασιλιά Κωνσταντίνο που έκανε παρέλαση μπροστά από το άγαλμα του Βενιζέλου. Του το ζήτησα για μια φωτογραφία και αυτός το έκανε» θυμάται.

Μεγάλο κομμάτι της ζωής του αποτέλεσαν οι παρέες και οι πλάκες τους. Κάτι σαν την ταινία «Εντιμότατοι φίλοι» σε ελληνική έκδοση, με πρωταγωνιστές τους ανθρώπους με τους οποίους έκανε παρέα. Πολλούς δημοσιογράφους, όπως ο αείμνηστος Δημήτρης Γουσίδης, ο Αντώνης Κούρτης, ο Νικόλαος Μέρτζος, ο Αντώνης Πεκλάρης και ο Σταύρος Τζίμας, αλλά και άνθρωποι της Θεσσαλονίκης, όπως ο Αντώνης Δούδος.

Οσο για τις πλάκες ουκ ολίγες. Από το ψεύτικο φύλλο της «Μακεδονίας» που τύπωσαν κάποιοι από τους φίλους του, βάζοντας το νούμερο του λαχείου που είχε αγοράσει ο Κυριακίδης στη λίστα με τους τυχερούς της κλήρωσης, μέχρι μια μαϊμού βράβευση που του ετοίμασε ένας φίλος του σε ξενοδοχείο των Αθηνών και τελικά δεν έγινε. Δείγματα μιας άλλης εποχής, όπου οι παρέες και οι πλάκες ήταν κομμάτι της καθημερινότητας. Πάντως, την Πέμπτη το απόγευμα η βράβευση που του ετοιμάζει η ΕΣΗΕΜΘ, με ομιλητές τους δημοσιογράφους Κώστα Μπλιάτκα και Σταύρο Τζίμα, τους φωτορεπόρτερ Γιάννη Γιακουμίδη και Φώτη Φιλαργυρόπουλο και τον επιχειρηματία Αντώνη Δούδο θα είναι αληθινή…
 
Νίκος Οικονόμου
Φωτο: Φώτης Φιλαργυρόπουλος
http://www.dimokratianews.gr/