ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ : Η πιο χαρούμενη παραμονή Γιορτής

ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ

Η πιο χαρούμενη παραμονή Γιορτής στο ελληνικό εορτολόγιο. («Μεγάλο Σαββάτο - χαρές γιομάτο!»). Ακόμα κι ή Εκκλησία έχει δώσει στην πρωινή ακολουθία της, πού είναι συνδυασμός εσπερινού και λειτουργίας, τη χαρούμενη προαγγελία του «Ανάστα ό Θεός». Τα τροπάρια μιλούν όλα για την αναμενόμενη χαρά. Τα αναγνώσματα της Π. Διαθήκης υπαινίσσονται την ανάσταση (Ιωνάς), και το ίδιο το Ευαγγέλιο (Ματθ. 28, 1-20) την περιγράφει.

Αλλά η πιο χαρακτηριστική νικητήρια εκδήλωση της ακολουθίας είναι, όταν αμέσως μετά τον Απόστολο βγαίνει στην Ωραία Πύλη ο παπάς, κρατώντας ένα πανέρι δαφνόφυλλα, φωνάζει το βιβλικό: «Ανάστα ό Θεός, κρίνον την γην, ότι συ κατακληρονομήσεις εν πάσι τοις έθνεσι» και προχωρεί προς το εκκλησίασμα ρίχνοντας ή μοιράζοντας τις συμβολικές δάφνες. (Στην Επτάνησο συνηθίζει ο παπάς να κλοτσά από την 'Ωραία Πύλη το σωρό τα δαφνόφυλλα, κι αυτό κάνει πιο παραστατικό τον θρίαμβο του Χρίστου). Την ώρα εκείνη σημαίνουν χαρμόσυνα (υστέρα από την πένθιμη συνήθεια τους) οι καμπάνες, κι ό κόσμος έξω στην αγορά πληροφορείται την «πρώτη» αυτή ανάσταση. Παλιότερα οι εκδηλώσεις ήταν παντού θορυβώδεις. Μέσα στην εκκλησιά χτυπούσαν τα στασίδια ή κουνούσαν τους πολυελαίους, έξω άρχιζαν τα σμπάρα, ή έριχναν να σπάσουν στο έδαφος πήλινα σκεύη. (Αυτό εξακολουθεί να γίνεται στην Κέρκυρα και στη Ζάκυνθο, λέγεται «Κομμάτι» και φαίνεται πώς έχει σχέση με το τροπάρι της Μ. Παρασκευής: «ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως»).

Ο γενικός αυτός θόρυβος έδωσε αφορμή και στη γνωστή παροιμιακή έκφραση «έγινε το ανάστα ό Θεός», ιδιαίτερα από τότε, πού οι εκδηλώσεις ήταν πραγματικά «πανδαιμόνιες». Ας μη νομισθεί όμως, ότι τα θορυβώδη αυτά ξεσπάσματα χαράς (ή κυνηγητά του κακού), πού επαναλαμβάνονται και στη νυχτερινή Ανάσταση, (πυροβολισμοί, τρακατρούκες, πυροτεχνήματα), είναι αποκλειστικά ελληνικά. Τα έχουν κι οι καθολικοί στην Ευρώπη, με το όνομα «Vacarme des ténèbres» (Μ. Πέμπτη και Μ. Παρασκευή), πού θέλουν ν' αναπαραστήσουν την αναταραχή κάτω στον Άδη, όταν κατέβηκε εκεί ο Χριστός, και χρησιμοποιούν γι' αυτό Ιδιαίτερα θορυβώδεις ροκάνες, τις crécelles, και χτυπήματα.

Από την πρωινή αυτή λειτουργία του Μ. Σαββάτου κι έπειτα, φεύγει το οποιοδήποτε πένθος. Στην αγορά τονώνεται η κίνηση και στα σπίτια σφάζονται τα αναθρεμμένα για το Πάσχα αρνιά. Σε πολλούς τόπους οι νοικοκυρές παίρνουν με το βαμβάκι από το αίμα τους και σχεδιάζουν σταυρούς προστασίας στην πόρτα του σπιτιού των. (Θυμάται κανείς το πρόβατο της σφαγής των Εβραίων, πού, κατά τη θεία εντολή, «λήψονται από του αίματος και θήσουσιν επί τών δύο σταθμών... έν τοις οίκοις... Και φάγονται τα κρέατα  νυκτί ταύτη, οπτά πυρί...» (Έξοδος 12, 7-8).

Ολοκληρώνονται παντού οι προετοιμασίες τού Πάσχα. Βάφονται αβγά, ψήνονται κουλούρια, ετοιμάζεται η βραδινή «μαγειρίτσα», από τα εντόσθια του σφαγμένου αρνιού. Εννοείται ότι, παρ' όλες τις ερεθιστικές μυρωδιές, η νηστεία του Μ. Σαββάτου τηρείται συνήθως επίσης αυστηρά, ως τα μεσάνυχτα. Η παραδοσιακή νοικοκυρά επαγρυπνεί στα παιδιά της, να μη «τσιμπήσουν» τίποτε από τα έτοιμα-ζόμενα «πασχαλινά». Μαζεύονται όλοι απόψε νωρίτερα στα σπίτια τους, για μια οικογενειακή «ανασύνταξη». Ο χρόνος, ως τις 11 και μισή, περνάει με μια σιωπή, μια εκεχειρία βιοπάλης, πού μόνο βιαστικοί φίλοι μπορεί να τη διακόψουν, τηλεφωνώντας το «Καλή Ανάσταση»!

από το βιβλίο του Δημ. Σ. Λουκάτου,

«Πασχαλινά και της Άνοιξης»