Αφροδίσια (τα)

 Αφροδίσια (τα)

Aφροδίσια λέγονταν οι προς τιμή της Aφροδίτης τελετές που γιορτάζονταν με αυτό το όνομα σε όλη την Eλλάδα. Σπάνια συναντάμε γιορτές της Aφροδίτης με άλλο όνομα, όπως τα Yβριστικά και τα Yστήρια στο Άργος και η Κάρπωσις στην Αμαθούντα της Κύπρου.

Αφροδίσια γιορτάζονταν στην Κύπρο και ιδιαίτερα στην Πάφο, στην Αμαθούντα, στο Κίτιο, στην Ταμασσό, στους Σολούς, αλλά και σε άλλες πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας και των νησιών (Κήθυρα, Κόρινθος, Σπάρτη, Άργος, Αίγινα, Ήλιδα, Θήβα, Αθήνα).

Τα αρχαιότερα Αφροδίσια γιορτάζονταν στην Πάφο της Κύπρου, όπου εκεί υπήρχε και ο αρχαιότερος ναός της θεάς. Τη γιορτή την ίδρυσε ο Κινύρας (ο πρώτος βασιλιάς της Κύπρου) γι' αυτό κι οι ιερείς της Αφροδίτης εκλέγονταν από το γένος του κι ονομάζονταν "Κινυριάδαι". Ο αρχιερέας της θεάς ονομαζόταν αγήτωρ.

Στην Πάφο κατά τη διάρκεια της γιορτής γίνονταν αρματοδρομίες, μουσικοί και γυμνικοί αγώνες και κοινά γεύματα. Οι μετέχοντες στη γιορτή συγκεντρώνονταν στο χώρο του ιερού της θεάς και έκαναν αναίμακτες θυσίες, δηλαδή έκαναν προσφορές λουλουδιών και θυμιαμάτων. Οι γυναίκες για να συμμετάσχουν στις παννυχίδες (ολονυκτίες) έπρεπε πρώτα να πλύνουν το άγαλμα της θεάς στη θάλασσα κι ύστερα να πλυθούν κι αυτές στα νερά της.

Μετά γιορτή γινόταν πομπή από το ιερό της Πάφου στην Παλαίπαφο. Την πομπή οδηγούσε ο ιερέας της Αφροδίτης.

Στην Παλαίπαφο γίνονταν εκδηλώσεις μυστηριακού χαρακτήρα για τις οποίες δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες. Οι μυούμενοι έμπαιναν μέσα στο ναό όπου πρόσφεραν ένα μικρό νόμισμα στη θεά και έπαιρναν σαν αντάλλαγμα λίγο αλάτι κι ένα φαλλό. Το αλάτι γίνεται από τη θάλασσα όπως και η Αφροδίτη και ο φαλλός είναι σύμβολο καρπογονίας.

Στην Αμαθούντα της Κύπρου τα Αφροδίσια λέγονταν Κάρπωσις. Κατά την τέλεση της θυσίας κάποιος από τους νέους, ξαπλωμένος σε μια κλίνη, δίπλα στον τάφο της Αφροδίτης - Αριάδνης, έβγαζε κραυγές και έκανε όπως οι γυναίκες οι οποίες διέρχονται την περίοδο των πόνων του τοκετού

Στην Κόρινθο τα Αφροδίσια διαρκούσαν δυο μέρες. Την πρώτη μέρα τελούσαν τη λατρεία τους οι εταίρες κι οι ιερόδουλες, ενώ τη δεύτερη μέρα όλες οι γυναίκες. Από την Κόρινθο η γιορτή μεταφέρθηκε στον Πειραιά και γι' αυτό την εποπτεία της γιορτής στον Πειραιά την είχε μια ιέρεια από την Κόρινθο.

Στη Θήβα οι γυναίκες μεταμφιέζονταν σε άντρες, στη Σάμο χορεύονταν μιμικοί χοροί, ενώ στη Λήμνο γίνονταν σε ανάμνηση των φόνων των ανδρών του νησιού από τις γυναίκες και γι' αυτό δεν είχαν πανηγυρικό χαρακτήρα.

Στην Αθήνα γίνονταν δυο τελετές Αφροδισίων. Η πρώτη γινόταν προς τιμή της Πάνδημης Αφροδίτης όπου έπαιρνε μέρος κι ο θρησκευτικός σύλλογος των τετραδιστών. Οι τετραδιστές είχαν πάρει το όνομά τους από τέταρτη μέρα του μήνα που γίνονταν τα Αφροδίσια. Τη μέρα της γιορτής κορίτσια μετέφεραν από κάποιο μυστικό πέρασμα αντικείμενα στο ιερό της Αφροδίτης και κατά την επιστροφή τους από το ιερό μετέφεραν άλλα αντικείμενα, άγνωστα σε αυτές.

Η δεύτερη γιορτή γινόταν προς τιμή της Κωλιάδος Αφροδίτης (στο ακρωτήριο Κωλιάς, στο σημερινό Άγιο Κοσμά), όπου εκεί οι γυναίκες παρακαλούσαν τη θεά να τους δώσει πολλά παιδιά.

Στη Θεσσαλία δεν έπαιρναν μέρος οι άνδρες στη γιορτή.

Στην Αίγινα τα Αφροδίσια ήταν η τελευταία από τις δεκαέξι συνολικά ημέρες της γιορτής που γινόταν σε ανάμνηση όσων κατάφεραν να επιστρέψουν στο νησί μετά από τον Τρωικό πόλεμο. 

Στα Αφροδίσια της Ζακύνθου έκαναν θυσίες στη θεά και τελούσαν αγώνες εφήβων. Νικητής στον αγώνα δρόμου ήταν εκείνος που έφτανε πρώτος στο ναό της Αφροδίτης. Ο αγώνας δρόμου γινόταν προς τιμή της Αφροδίτης και του Αινεία.

Οι Ακαρνάνες τιμούσαν την Αφροδίτη σαν ναυτική θεά γι' αυτό στη γιορτή γίνονταν ναυτικοί αγώνες.

Eπίσης οι Μάγνητες και οι Iάσιοι είχαν καθιερώσει τη γιορτή αυτή, αφού είναι γνωστό ότι είχαν ονομάσει ένα μήνα τους Aφροδισιώνα.

Τα μέλη των θρησκευτικών συλλόγων, που είχαν την επιμέλεια των γιορτών των Αφροδισίων ονομάζονταν "αφροδισιαστές".

Κατά τον Ξενοφώντα γιορτάζονταν και Aφροδίσια που δεν είχαν καμιά σχέση με τις ιεροτελεστίες της θεάς, όπως οι ευχαριστήριες τελετές μετά το τέλος επιτυχούς επιχείρησης, ή μετά από ευτυχές θαλασσινό ταξίδι. 

 Βιβλιογραφία - πηγές 

Αθήναιος, Δειπνοσοφιστές, 14, 78, 1

οὐδὲν οὖν ἦν παράδοξον εἰ καὶ θυτικῆς ἦσαν
ἔμπειροι οἱ παλαίτεροι μάγειροι· προίσταντο γοῦν καὶ
γάμων καὶ θυσιῶν. διόπερ Μένανδρος ἐν Κόλακι
τὸν τοῖς τετραδισταῖς διακονούμενον μάγειρον ἐν τῇ
τῆς Πανδήμου Ἀφροδίτης ἑορτῇ ποιεῖ ταυτὶ λέγοντα

Αθήναιος, Δειπνοσοφιστές
ὅτι πρῶτος Σόλων διὰ τὴν
τῶν νέων ἀκμὴν ἔστησεν ἐπὶ οἰκημάτων γύναια πριάμενος· ἱστορεῖ Νίκανδρος
ὁ Κολοφώνιος φάσκων αὐτὸν καὶ πανδήμου Ἀφροδίτης ἱερὸν πρῶτον ἱδρύσασθαι·
ἀφ' ὧν ἠργυρίσαντο αἱ προστᾶσαι τῶν οἰκημάτων.

Ευστάθιος, Σχόλια στην Ιλιάδα
Ὅτι δὲ χρυσῷ ἡ τοῦ
μύθου Ἀφροδίτη ἔχαιρε, δῆλον καὶ ἐκ τοῦ ἱστοροῦντος, ὅτι Σόλων πανδήμου
Ἀφροδίτης ἱερὸν ἱδρύσατο ἀπὸ γυναίων, ἅπερ ἐπὶ οἰκημάτων ἐκεῖνος ἔστησε
πριάμενος διὰ τοὺς νέους.

Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, 1, 1, 5, 4

Κωλιάδος δέ ἐστιν ἐνταῦθα Ἀφροδίτης ἄγαλμα καὶ
Γενετυλλίδες ὀνομαζόμεναι θεαί·

Ησύχιος, Λεξικόν
Κωλιάς· Ἀφροδίτης ἐπὶ Κωλιάδος ἐστὶν ἱερὸν ἐν τῇ Ἀττικῇ.

Σχόλια στις Νεφέλες του Αριστοφάνη
Κωλιὰς δὲ ἡ Ἀφροδίτη οὕτως εἴρηται· ἀνήρ τις φθείρας κόρην ἐκ τῶν κώλων
ἤτοι τῶν χειρῶν καὶ τῶν ποδῶν ἐκρεμάσθη· καὶ λυθεὶς ἐκ τῆς θεοῦ
ἱερὸν ἱδρύσατο Κωλιάδος Ἀφροδίτης ἐπονομάσας.

Αλκίφρων, Επιστολαί, Δ, 16
Αθήναιος, ΙΓ, 574
Ξενοφώντας, Ελληνικά, 4, 4

 http://www.theogonia.gr/latreia/pinakes/alpha/aphrodisia.htm