ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑ

Καστοριανή λαογραφία

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑ

Ποια τραγούδια ψάλλονται

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς οι κάτοικοί της παλιάς Καστοριάς έδιναν ένα ξέχωρο τοπικό χρώμα με τα τραγούδια και τον ιδιαίτερο μελωδικό  ρυθμό. Σχηματίζονταν οι μεγάλες «παρέες»  από βραδύς, οι οποίες με επικεφαλής τους Μασιαλάδες (μεγάλες φωνές) γύριζαν όλα τα σπίτια, ψάλλοντας τα πρωτοχρονιάτικα τραγούδια και μια μελωδική συγχορδία φωνών και μουσικών  οργάνων αντηχούσε  σ'   όλη  τη πόλη.

Αραδιαστείτε έμπρεπα

 όλοι   με   την   αράδα,

 να   ειπούμε  τραγούδια  ευγενικά

ν'   αρέσουν   τ'   αφεντικά   μας

Αφέντης    μας   είναι   καλός

με   κόσμον   αγαπημένος

κι'  ανάμεσα  στον  μαχαλά

στύλος   μαλαματένιος

Ας   ειν'   πολλά   τα   έτη   σας

να   ζείτε  και   του  χρόνου

Παϊντός.

Η Καστοριά ήταν και είναι η πόλις των ξενιτεμένων και δεν μπορούσε η λαϊκή μούσα να λησμονήσει  αυτούς και τους δικούς τους στην Καστοριά. Έτσι την παραμονή της πρωτοχρονιάς, χρονιάρας μέρας, στα περισσότερα σπίτια. σχεδόν σ' όλα, γιατί όλες οι οικογένειες έχουν κάποιον στην ξενιτιά, ακούγονταν το   τραγούδι;

Ξενιτεμένο μου πουλί

και παραπονεμένο

η ξενιτειά σε χαίρεται

κι'   εγώ   'χω  τον  καημό σου

Ήταν το τραγούδι, πού προκαλούσε τα  δάκρυα όλης της οικογένειας και ιδιαιτέρως της μάνας, που έφερνε στη θύμησή της το παιδί της που ήταν στην ξενιτιά. Έβγαινε αυτή στην πόρτα και με βρεγμένα από τα δάκρυα τα μαγουλά της δεν ήξερε πώς να περιποιηθεί την «παρέα».

Φεύγοντας από εκεί η «παρέα» πήγαινε στο διπλανό σπίτι με το τραγούδι:

Απ' άρχοντες εβγαίναμε

σ' ευγενικούς θα πάμε

Αραδιαστείτε έμπρεπα

όλοι με την αράδα

για να πολυχρονίσωμε

και την καλή κυρά μας.

Κυρά που έχεις τους υιούς

ο Θεός να στους χαρίσει.

Με μόσχο τους ανάθρεψες

με μόσχο και με γάλα

και στο σχολειό τους έστελνες

τα γράμματα να μάθουν,

Τα γράμματα τα έμαθαν

τη γιατρική σπουδάζουν.

Να ζήσεις και να τους χαίρεσαι

να τους αρραβωνιάσεις.

Να δεις αγγόνια, εγγονές

και κρούσταλλες νυφάδες.

Στο σπίτι, που ο οικοδεσπότης έλειπε στην ξενιτιά έλεγε η «παρέα» και το ανάλογο τραγούδι:

Από μακρά σας χαίρομαι

όπου ν' αρθώ κοντά σας

Αραδιαστείτε ν' άμπρε παιδιά

όλοι με την αράδα

να πούμε τραγούδια ευγενικά

ν' αρέσουν την κυρά μας

Τα συχαρίκια σας δείχνουμε,

πως έρχετ' ο αφέντης

το άλογο καλλίγησε,

σέλα χρυσή του βάζει

Σε σπίτι που είχαν κορίτσι αρραβωνιασμένο έδινε η παρέα τις ευχές:

Μ' ώρες καλές ευχόμαστε

το νέο αρραβώνα

να ζείτε να την χαίρεσθε

αητόν με την κορώνα.

Βάλε κρασί στο μαστραπά

κισάδες στην απλάδα.

Ας είν' πολλά τα έτη σας.

Να ζείτε χρόνους και καιρούς

Χαρούμενοι με πλούτη

Παϊντός

Αυτά είναι τα τραγούδια και έτσι η λαϊκή μούσα της Καστοριάς εκδηλώνει τον εσωτερικό κόσμο των κατοίκων της, ενώ στην ύπαιθρο σε όλα τα χωριά από την παραμονή αρχίζει ο εορτασμός του Καρναβαλιού διαρκείας δύο ημερών. Αλλά για την πόλη της Καστοριάς το 12ήμερο δεν τελειώνει εδώ. Από αρχαιοτάτων χρόνων τα Θεοφάνεια άρχιζε και συνεχίζεται και σήμερα ο εορτασμός του Καρναβαλιού για τρεις ημέρες. Το Καρναβάλι της Καστοριάς διακρίνεται για την παλλαϊκή συμμετοχή των κατοίκων και γιορτάζεται κατά τρόπον ομολογουμένως πρωτότυπο για αυτό και προσελκύει κάθε χρόνο και περισσότερους ξένους επισκέπτες.

Γ. Ιατρού