Αϊ Γουέι Γουέι : Οταν η τέχνη συναντά τον ακτιβισμό και τη... διαφήμιση

H επίσκεψη του διεθνούς φήμης εικαστικού στους πρόσφυγες της Λέσβου

Γράφει η Μαριλένα Αστραπέλλου

Τράβηξε selfies με νεαρούς πρόσφυγες στη Λέσβο καθώς και βίντεο με βάρκες γεμάτες ανθρώπους που προσπαθούν να φτάσουν στα παράλια του νησιού, στιγμιότυπα που έκαναν τον γύρο του κόσμου μέσω των λογαριασμών του σε twitter και instagram, εκτός από τις ιστοσελίδες του διεθνούς Τύπου. Δήλωσε ότι θέλει να οργανώσει ένα workshop στο νησί για να κατασκευαστεί ένα μνημείο για τα θύματα της προσφυγικής κρίσης, μια δωρεά του προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για το ζήτημα.

Η κίνησή του, όπως και η παρουσία του στην Ελλάδα, ήταν μιας πρώτης τάξεως αφορμή για να πάρουν για άλλη μια φορά φωτιά τα social media. Κραυγές μίσους («μας κάνει διαφήμιση ως η χώρα της λαθρομετανάστευσης») και κυνισμός («παλιά όσοι ήθελαν προβολή πήγαιναν Μύκονο, τώρα όλοι πάνε Λέσβο») ήταν οι βολές που εκτοξεύτηκαν εναντίον του γενειοφόρου κινέζου εικαστικού και ακτιβιστή.

H δυσαρέσκεια των σκεπτικιστών ίσως και να εμπεριέχει μια δόση αλήθειας.

Η φήμη του Αϊ Γουέι Γουέι ως καλλιτέχνη έχει συνδεθεί άμεσα με το ακτιβιστικό του έργο, τον αγώνα του δηλαδή για την ελευθερία λόγου και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην πατρίδα του και έχει προσδώσει σε κάθε καλλιτεχνικό του βήμα μια a priori προβολή αλλά και αποδοχή της αξίας του έργου του. Εκείνος είτε εκμεταλλεύεται, είτε αφήνεται στη δίνη της προβολής που επιφέρει το επάρατο status quo του στην Κίνα. Χαρακτηριστικό είναι πάντως ότι τις τελευταίες ημέρες βρίσκεται στο Παρίσι για ένα installation στο πολυκατάστημα Le Bon Marche. Αυτή θα είναι άλλη μία από τις πολυφωτογραφημένες στάσεις του στον κόσμο από όταν του επιστράφηκε, έπειτα από τέσσερα χρόνια, το διαβατήριο που του είχε κατασχεθεί τον περασμένο Ιούλιο από τις Αρχές της χώρας του.

Ενας ακτιβιστής χούλιγκαν

Οι φωτογραφίες με τους ταλαιπωρημένους πρόσφυγες μπορεί να εγείρουν ερωτηματικά για την εκμετάλλευση που εμπεριέχει η ασύδοτη προβολή του ανθρώπινου πόνου, όμως το ανθρωπιστικό ενδιαφέρον του 58χρονου Αϊ Γουέι Γουέι δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί, δεδομένων και των των εχεγγύων που προσφέρει η ιστορία του. Οι διωγμοί και η εξορία που υπέστη ο πατέρας του, Αϊ Τσιγκ, ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της σύγχρονης Κίνας, την περίοδο της Πολιτιστικής Επανάστασης, μπόλιασαν το DNA του με αντιδραστικότητα και οργή και βρήκαν διέξοδο στην τέχνη και τον ακτιβισμό του. Εξάλλου στην περίπτωσή του τα όρια μεταξύ των δύο δεν είναι πάντα απόλυτα ευδιάκριτα.

Οι φωτογραφίες με τα παρατημένα σωσίβια των προσφύγων στη Λέσβο, για παράδειγμα, θυμίζουν πολύ αντίστοιχες εικόνες από την καταγραφή που είχε κάνει παλαιότερα στην Κίνα όταν το 2008 ο φονικός σεισμός των 8 ρίχτερ είχε πλήξει την επαρχία του Σετσουάν προκαλώντας 70.000 περίπου θύματα. Ανάμεσά τους υπήρχαν πολλά παιδιά που είχαν καταπλακωθεί μέσα στις «αχυρένιες» κατασκευές που ήταν τα σχολεία τους.

Καμία κυβερνητική αρχή δεν ήταν διατεθειμένη να αναλάβει την ευθύνη, ούτε να ανακοινώσει τον «απόρρητο» ακριβή αριθμό των θυμάτων και τα ονόματά τους. Ο Αϊ Γουέι Γουέι μαζί με μια ομάδα ακτιβιστών που τελούσαν υπό τις οδηγίες του σάρωσαν την επαρχία Σετσουάν προκειμένου να το κάνουν για λογαριασμό τους. Η καθημερινή ανταπόκριση της πορείας των ερευνών μέσω του twitter και του blog του δημοσιοποίησε όσα οι Αρχές προσπαθούσαν να αποκρύψουν και τον έχρισε ήρωα στα μάτια των συμπατριωτών του αλλά και εκτός της χώρας. Ιδίως επειδή προκάλεσε την έντονη αντίδραση των Αρχών όταν ανάρτησε online τη λίστα των 5.212 ονομάτων των παιδιών με αποτέλεσμα να μπλοκάρουν τον λογαριασμό του στο twitter και να τοποθετήσουν κάμερες μέσα στο στούντιό του.

Εκείνος πέρασε στην αντεπίθεση χρησιμοποιώντας την πρόσοψη του κτιρίου του μουσείου Haus der Kunst στο Μόναχο όπου παρουσιάζονταν έργα του για να σχηματίσει με 9.000 παιδικές τσάντες κινεζικά ιδεογράμματα που σχημάτιζαν τη φράση: «Εζησε ευτυχισμένη πάνω σε ετούτη τη γη για επτά χρόνια». «Εχει μια πλευρά χούλιγκαν και γνωρίζει πώς να αντιμετωπίζει τους "ομοίους" του. Γιατί το κομμουνιστικό κόμμα απαρτίζεται από χούλιγκαν» είχε σχολιάσει σχετικά ο εικαστικός Τσεν Ντάνκινγκ στο ντοκιμαντέρ «Νever sorry» της Αλισον Κλέιμαν.

Η σχέση με τη Δύση

Πώς να μη λατρεύει η Δύση τον 58χρονο Κινέζο που δείχνει το μεσαίο δάχτυλο στην Κίνα με φόντο την πλατεία Τιενανμέν (και κυριολεκτικά μέσα από τη σειρά έργων Study of perspective ήδη από το 2003); Με μεγάλη αγωνία παρακολουθεί τα δεινά που υφίσταται μιας και, δεδομένης της βαρύτητας που φέρει η ιδιότητα του «ακτιβιστή» στο μονοκομματικό καθεστώς της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου, αυτά είναι ποικίλα και, υποτίθεται, ανήκουστα  για τις χώρες που θέλουν να αποκαλούνται δημοκρατικές. Υπέστη εγκεφαλική αιμορραγία όταν χτυπήθηκε από αστυνομικούς επειδή θέλησε να υπερασπιστεί τον ακτιβιστή και συγγραφέα Ταν Ζουορέν ο οποίος διερευνούσε την υπόθεση της Σετσουάν. Αργότερα συνελήφθη και κρατήθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό για 81 ημέρες χωρίς κανείς να γνωρίζει πού ακριβώς βρίσκεται. Αφέθηκε ελεύθερος όταν παραδέχτηκε ότι ήταν ένοχος για φοροδιαφυγή και του επιβλήθηκε πρόστιμο 2,4 εκατ. δολαρίων. Την ίδια χρονιά (2011) βρισκόταν στο νούμερο 1 της λίστας με τους πιο ισχυρούς της τέχνης στον κόσμο του περιοδικού «Art Review».

Ωστόσο κομφορμιστές συνάδελφοί του, τού προσάπτουν ότι η μεγάλη επιτυχία του στη Δύση οφείλεται στο ότι «επιβεβαιώνει τις προκαταλήψεις της αναφορικά με την Κίνα». Ο ιταλός επιμελητής Φραντσέσκο Μπονάμι τον χαρακτηρίζει «έναν χλιαρό αντικαθεστωτικό» μιας και «αν συνέβαινε διαφορετικά, δεν θα είχαμε ακούσει ξανά για αυτόν, έτσι δεν είναι; Απλώς θα είχαν πετάξει τα κλειδιά...». «Κανείς δεν θα άγγιζε τον Αϊ Γουέι Γουέι γιατί έχει την αμέριστη υποστήριξη της Δύσης» συμπλέουν όλες οι πλευρές.

Αναμφίβολα η κινητοποίηση που θα επέφερε άλλη μια πιθανή «εξαφάνισή» του θα σήμαινε παγκόσμιο συναγερμό, αλίμονο, πολύ μεγαλύτερο από εκείνον που προκάλεσε η φυλάκιση του νομπελίστα πλέον συγγραφέα Λιου Σιαομπό ή εκείνη του ακτιβιστή Ταν Ζουορέν. Η διαφορά τους είναι ότι ο Αϊ Γουέι Γουέι εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τη «μεγάλη ανακάλυψη της εποχής μας», το Internet και τα blogs, τα οποία «επιτρέπουν σε συνηθισμένους ανθρώπους να επηρεάσουν την κοινή γνώμη» και επιδίωξε απενοχοποιημένα να γίνει φίρμα. Ενα brand, όπως το λένε οι Δυτικοί, αλλά «ένα brand για τον φιλελευθερισμό και την ελεύθερη σκέψη» όπως το ορίζει ο ίδιος.

«Είναι απλώς ο εαυτός του» απέκρουε την παραφιλολογία για το άτομό του ο εικαστικός Τσεν Ντάνκινγκ. Οποια και αν είναι η απόλυτη αλήθεια, το σίγουρο είναι ότι στο λυκόφως της ζωής του ο ίδιος θα μπορεί να πει: «Ι did it my wei (wei)»...