Ποιος αμφισβητεί τον Σαίξπηρ;

 

Ποιος αμφισβητεί τον Σαίξπηρ;

Οι περισσότεροι σοβαροί μελετητές του Σαίξπηρ κρατούν αποστάσεις από μια παλιά υποψία πως ο Σαίξπηρ δεν ήταν ο άνθρωπος που έγραψε τα έργα που αποδίδονται σ’ αυτόν.

Φαίνεται πως οι ισχυρισμοί του Φράνσις Μπέικον, του Εντουαρντ ντε Βερ και του Κρίστοφερ Μάρλοου, μεταξύ άλλων, φέρνουν μια ανανεωμένη όρεξη για θεωρίες συνωμοσίας, συνδυασμένη με κάποιες εκκλήσεις για «εξισορρόπηση» από ορισμένους ακαδημαϊκούς. Η αντιγνωμία έχει φτάσει να διδάσκεται και στα πανεπιστήμια.  

Η διένεξη για τη συγγραφική ταυτότητα στηρίζεται σε δύο βάσεις: τον σνομπισμό και την άποψη ότι, με κυριολεκτικό τρόπο, είσαι αυτό που γράφεις.

Πώς λοιπόν μπορούσε ο απαίδευτος, αταξίδευτος γιος ενός χωριάτη γαντοποιού, λένε οι αμφισβητίες, να καταλαβαίνει βασιλιάδες και αυλικούς, κρατικές υποθέσεις, φιλοσοφία, νόμους και μουσική – για να μη μιλήσουμε για την ευγενή τέχνη του κυνηγιού με γεράκι; Ακόμα χειρότερα, πώς μπορούσε ένας φιλοχρήματος ιδιοκτήτης περιουσίας και δανειστής, έτσι όπως βγαίνει από τα σκόρπια ντοκουμέντα της εποχής, να είναι ο ίδιος άνθρωπος με τον υπέροχο ποιητή των έργων;

Πολλοί έχουν κουνήσει απορημένα το κεφάλι μπροστά σε αυτά τα ερωτήματα, ανάμεσά τους ο Μαρκ Τουέιν, η Ελεν Κέλερ, ο Χένρι Τζέιμς και ο Σίγκμουντ Φρόιντ. Ο Τζέϊμς Σαπίρο, υποστηρικτής του Σαίξπηρ, στο βιβλίο του η «Αμφισβητούμενη διαθήκη» (ή ο «Αμφισβητούμενος Ουίλ» όπως θα μπορούσε επίσης να αποδοθεί ο διφορούμενος τίτλος  «Contested Will: Who Wrote Shakespeare?)  επισημαίνει τις πολιτιστικές προκαταλήψεις, τις ιστορικές ασάφειες και, πάνω απ’ όλα, τον εγγενή αναχρονισμό αυτών των ερωτημάτων.

Κανένας δεν τα είχε θέσει πριν από τα τέλη του 18ου αιώνα ούτε είχε σκεφτεί να αναζητήσει βιογραφικές πληροφορίες στα θεατρικά έργα ή τα σονέτα. Κανένας δεν είχε κάνει τον κόπο να αντλήσει από αυτά χρονολογικές αντιστοιχίες. Η ιδέα ότι τα λογοτεχνικά έργα περιέχουν προσωπικά «κλειδιά» ή ότι το γράψιμο είναι μια έκφραση και ανίχνευση του εαυτού, είναι σχετικά πρόσφατο φαινόμενο.

Η αναζήτηση του «πραγματικού Σαίξπηρ» έχει τρελάνει πολλούς ανθρώπους. Μυστικά και κώδικες, περίτεχνες μηχανές αποκρυπτογράφησης, εξερευνήσεις τάφων και τρελές περιπέτειες για να βρεθούν χαμένα χειρόγραφα έρχονται στο προσκήνιο. Όμως οι σύγχρονες του Σαίξπηρ μαρτυρίες, τα ίχνη που άφησε στα τυπογραφεία και στη θεατρική πρακτική, οι χιλιάδες λεπτομέρειες δείχνουν, πέρα από όλα τ’ άλλα, πόσο αχρείαστος ήταν όλος αυτός ο κυκεώνας.

Ο Σαίξπηρ υπήρξε ταυτόχρονα απλός και μυστηριώδης: ένας άνθρωπος του θεάτρου, που διάβαζε, παρατηρούσε, άκουγε και θυμόταν. Πέρα από αυτά όμως είναι και η φαντασία. Στην ουσία, αυτή ήταν ο πυρήνας του σαιξπηρικού μυστηρίου.

Από σχετικό άρθρο στον ECONOMIST και την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ