Μιρό : Ο «κηπουρός» που ζούσε για την τέχνη

 

Μιρό : Ο «κηπουρός» που ζούσε για την τέχνη

Ο Χουάν Μιρό (στα καταλανικά αποδίδεται Zουάν ή Zοάν Μιρό) (Joan Miró i Ferrá, Βαρκελώνη, 20 Απριλίου 1893– Πάλμα (Μαγιόρκα), 25 Δεκεμβρίου 1983)  ήταν Καταλανός ζωγράφος και γλύπτης και θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους υπερρεαλιστές καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. O Νταλί τον αποκαλούσε χωριάτη. Ο Πικάσο τον επισκεπτόταν συχνά, και πάντα τον ρωτούσε: «εσύ, άλλη γυναίκα δεν θα πάρεις;».

Ο Μιρό ήταν ήσυχος άνθρωπος, «παππούς» από τη γέννα του. Τον ενδιέφερε μόνο να έχει καλή υγεία ώστε να έχει όρεξη για δουλειά. Ξυπνούσε στις 5, καθόταν για λίγο στο κρεβάτι του να σκεφτεί το πρόγραμμα της ημέρας και μετά κατέβαινε στο εργαστήριό του. Το μεσημέρι, η γυναίκα του, η Πιλάρ, του ετοίμαζε τη σούπα του αφού προηγουμένως εκείνος είχε απολαύσει τον περίπατό του ψάχνοντας για στοιχεία της Φύσης, κόκκαλα, ξύλα, πέτρες. «Ο, τι είναι απ’ τη Φύση, είναι καλό», έλεγε. Αυτό ήταν το καθημερινό πρόγραμμα του σπουδαίου Καταλανού καλλιτέχνη, στην ωριμότητα της ζωής του στην τελευταία του περίοδο, από το 1956, στα 61 του χρόνια δηλαδή, μέχρι και τον θάνατό του το 1983, όταν εγκαταστάθηκε στη Μαγιόρκα, πατρίδα της γυναίκας του, και δούλεψε στο εργαστήριο που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας φίλος του Ζοζέφ-Λουίς Σερτ. Είχε ήδη περάσει πολλά, είχε εξοριστεί στη Γαλλία, και σε αντίθεση με τον Πικάσο και τον Νταλί, επέστρεψε για να πολεμήσει τον Φράνκο, με όπλο την τέχνη του.

Εκεί, σε έναν πολύ μεγάλο χώρο, με εσωτερικό περιστύλιο που του επέτρεπε να παρατηρεί τα έργα του από ψηλά, ο Μιρό, διάσημος και χορτάτος, από τις μεγάλες εκθέσεις της Ευρώπης και της Αμερικής -αγορά που του άνοιξε ο εγγονός του Ματίς εκτελώντας χρέη ατζέντη του- έκανε ένα μεγάλο ξεκαθάρισμα και έζησε τη σπουδαία καλλιτεχνική του φάση. Έκαψε έργα, άλλα τα επιζωγράφισε, «πάντρεψε» παλιά και καινούργια, σχεδίασε μελλοντικές δουλειές, καθώς ποτέ δεν φοβήθηκε τον θάνατο, αφοσιώθηκε ψυχή τε και σώματι στην τέχνη του.

«Ο κύριος Μιρό απουσιάζει»

 

Για τον Μιρό, το εργαστήριό του ήταν χώρος ιερός. «Χαρακτηριστικό είναι ότι τα εγγόνια του δεν μπήκαν ποτέ εκεί», λέει ο Μ. Ελευθεριάδης*, «εκτός από τον Χουάν που μπήκε μόνο μια φορά όταν ήταν 11 ετών. Μάλιστα, πείραξε ένα μολύβι, και ο παππούς του έσπευσε αμέσως να το βάλει στη σωστή του θέση.

Ο Μιρό ζούσε για την τέχνη. Είναι από τους πιο παραγωγικούς καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Αν υπολογίσουμε όλα τα έργα του, ξεπερνάμε τις 100 χιλιάδες. Είχε τεράστια τεχνογνωσία και ασχολήθηκε με ό, τι είχε να κάνει με γραφικές τέχνες. Σε αντίθεση με τους Νταλί και Πικάσο, δεν επιθύμησε ποτέ τη διασημότητα ούτε τα χρήματα. Και τα δύο ιδρύματα Μιρό, στη Μαγιόρκα και στη Βαρκελώνη, έγιναν με δικά του λεφτά. Δεν ήθελε να τον αναγνωρίζουν και το είχε πετύχει σε μεγάλο βαθμό. Όταν κατέβαινε με τη σύζυγό του στην πόλη της Πάλμα -είχαν ένα μικρό αυτοκίνητο που οδηγούσε πάντοτε εκείνη- ο κόσμος έλεγε «ήρθε η Πιλάρ με τον σύζυγό της». Μια φορά, ένας δημοσιογράφος χτύπησε την πόρτα του σπιτιού του λέγοντας ότι θέλει να κάνει συνέντευξη με τον κύριο Μιρό κι εκείνος του απάντησε ”Ξέρετε εγώ είμαι ο κηπουρός, ο κύριος Μιρό απουσιάζει”».

 

Πώς έγιναν η σειρά τα Σκυλιά

 

 

«Στη Μαγιόρκα, ο Μιρό άρχισε να κάνει μεγάλες μήτρες», εξηγεί ο Μάριος Ελευθεριάδης. «Χρησιμοποιεί την οξυγραφία για να κάνει τη χαρακτική και στην οξυγραφία βάζουμε πολλές φορές σινική μελάνη και ζάχαρη η οποία οξειδώνει το χαλκό και γι’ αυτό το έργο πρέπει να ζεσταθεί. Οπότε, βγάζει τα έργα του στον καυτό μεσογειακό ήλιο. Αλλά… Πέρασαν σκυλιά, μύρισαν τη ζάχαρη και έγλειψαν τα έργα. Υπάρχουν σημάδια από τη γλώσσα και τις πατούσες τους. Το τυχαίο ο καλλιτέχνης συχνά το εκμεταλλεύεται και το ίδιο έκανε και ο Μιρό. Και ονόμασε τη σειρά αυτή ”Τα Σκυλιά”».

 «Η σειρά ”Οι άνθρωποι της θάλασσας” έγινε από την επιθυμία του Μιρό να αφιερώσει κάποια έργα σε όσους βρίσκονται μέσα στη θάλασσα αλλά και σ’ αυτούς που τους περιμένουν στη στεριά. Κι έτσι προέκυψαν ”Ο ναυαγός”, ”Το μωρό γαρίδα”, ”Ο καβουροφάγος”, ”Η γυναίκα μέδουσα”, ”Ο φαροφύλακας”… Αυτά τα έργα μαζί με τη σειρά Fundacio Palma είναι από τα τελειότερα που έχει κάνει. Είναι έργα μιας ανάσας. Δεν επιστρέφει να διορθώσει τίποτα. Ο Μιρό ό, τι κάνει είναι πάντα προσχεδιασμένο. Το επεξεργάζεται μέσα του και μετά το γεννάει».

Ο Μιρό ενοχλούνταν από την παρουσία άλλων όταν δούλευε στο εργαστήριό του, γι’ αυτό οι φωτογραφικές μαρτυρίες, που είναι λίγες, είναι πολύτιμες.

Από άρθρο της Γιούλης Επτακοίλη στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ με αφορμή την έκθεση «Ο Μιρό της Μαγιόρκα» που έγινε κατόπιν πρότασης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στον επιμελητή της έκθεσης, Μάριο Ελευθεριάδη, εικαστικό και καθηγητή στην Ανωτάτη Εθνική Σχολή Καλών Τεχνών Λιμόζ-Ομπισόν στη Γαλλία.