Ο ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ ΚΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ

Ο ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ

ΚΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ

ΠΩΣ ΜΑΤΑΙΩΘΗΚΕ ΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΤΟ 1946.

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ.

της ΒΙΒΕΤ ΤΣΑΡΛΑΜΠΑ – ΚΑΚΛΑΜΑΝΗ

"Όπως είναι φυσικό, την άγρυπνη εθνι­κή συνείδηση του "Αγγέλου Σικελιανού δεν μπορούσε να μην ευαισθητοποιήσει και ή Κύπρος, με τους αιματηρούς διαχρονικούς της αγώνες για την προάσπιση της ελληνι­κότητας της και την τόσο πλούσια πολιτι­στική της παράδοση. Ή μοίρα του Νησιού απα­σχόλησε βασανιστικά την μύχια ανθρώπινη του υπόσταση, όπως αποδεικνύεται από το άρθρο του «Ή Κραυ­γή της Κύπρου», γραμ­μένο στους Δελφούς στις 27 "Οκτωβρίου 1931, με αφορμή τα επεισόδια πού έγιναν τότε στο Νησί και είναι γνωστά ως «"Οκτωβρια­νά». Έτσι, ό Σικελιανός, μέσα από το καταστά­λαγμα των δελφικών του οραματισμών για ειρή­νη και συναδέλφωση των λαών της Γής, εξακοντίζει το μαχητικό του αυτό ντοκουμέντο, πού παρα­μένει πάντα οδυνηρά επίκαιρο, και μέσα από το όποιο βροντοφωνάζει σθεναρά: «Ή Κύ­προς είναι ΕΛΛΗΝΙΚΗ!»

Στις 20 Μαρτίου του 1991, μετά από πρόσκληση της Μορφωτικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου, έδωσα στη Λευκωσία μία διάλεξη για τον "Άγγελο Σικελιανό μέσα από μαρτυρίες των συγχρό­νων του. Με την ευκαιρία αυτή, διερεύνη­σα τους δεσμούς του ποιητή με το νησί και την ανταπόκριση πού βρήκε το έργο του και ή εθνική του προσφορά στους Κύπριους πνευματικούς ανθρώπους. Έτσι, ό υφυπουρ­γός παρά τω προέδρω της Κυπριακής Δημοκρατίας και συγγραφέας, ό φίλος Πάτρο­κλος Σταύρου έχει δημοσιεύσει τη μελέτη «Νίκος Καζαντζάκης και "Άγγελος Σικελια­νός, ή πορεία μιας Πνευματικής Πορείας», στο Περιοδικό «Φιλολογική Κύπρος», 1981-1982. Διατριβή για το έργο του "Α. Σικελιανού εκπό­νησε ό διευθυντής του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου, Ανδρέας Φυλα­κτού, με θέμα: «Ό Αρ­χαιοελληνικός Μύθος στον Πρόλογο του Λυρικού Βίου, συμβολή στη μελέτη των πηγών και της ποιητικής του "Αγγέλου Σικελιανού», Λευκωσία, 1990. Ποιήμα­τα για τον "Άγγελο Σικε­λιανό έχουν εμπνευστεί πολλοί Κύπριοι πνευματι­κοί άνθρωποι, όπως ό κα­θηγητής Φιλοσοφίας Κώ­στας Π. Μιχαηλίδης, ό Κύ­προς Χρυσάνθης κ.ά. Κυ­κλοφόρησε το «Ανθολόγιο» του Νίκου Σπανού, με πρό­λογο του Κύπρου Χρυσάν­θη και ανθολόγηση του Ν. Σπανού, όπου περιέχονται και ποιήματα του "Αγ. Σικελιανού. Ό Νίκος Κρανιδιώτης έγραψε μελέτη για τον ποιητή, ενώ ό γυμνασιάρχης Παν. Σέργης, πού ως φοιτητής γνώρισε τον Σικελιανό, οργάνωσε εκδηλώσεις στη μνήμη του. Άλλα και από τους παλαιότερους, ό ποιητής είχε συνδεθεί στενά με τον Νίκο τον Νικολαΐδη «εκ Κύ­πρου», όπως του άρεσε να αυτοαποκαλείται. Αντάλλαξαν μιαν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αλ­ληλογραφία, πού δημοσιεύτηκε στο βιβλίο του Νικολαΐδη «έντεκα Διηγήματα», Σίσυφος, 1980 (με είκοσιδύο γράμματα της Εύας και του "Αγγέλου Σικελιανού) σελ. 71-84. Ό Νικολαΐδης αφιέρωσε στον Σικελιανό τα διηγήματα του Σειρά ΑΣ, 1921, με την ένδειξη: «Προ­σφορά στον "Άγγελο Σικελιανό, έχτίμηση και αγάπη πού προσήκει στον Ποιητή, στον Φίλο». Στην πρώτη σύζυγο του ποιητή, την Εύα Πάλμερ-Σικελιανού, με την οποία επίσης είχε αλληλογραφία, ό Ν. Νικολαΐδης αφιέρωσε το έργο του «Ανθρώπινες και "Άνθινες Ζωές», 1920, με την αφιέρωση «Στη Δέσποινα Εύα Σικελιανού». Ό Ν. Νικολαΐδης, όπως είναι γνωστό, θεωρούσε τον "Αγγ. Σικελιανό ως τον κατεξοχήν εθνικό μας ποιητή.

ΩΣ το 1991 πού επισκέφτηκα την Κύ­προ, δεν είχε γίνει ποτέ γνωστή ούτε βιβλιο­γραφικά, ούτε καν από προφορική παράδο­ση, ή μετάβαση εκεί του "Αγγέλου Σικελια­νού. Λίγους μήνες αργότερα, στις 17 Ια­νουαρίου 1992, δημοσιεύτηκε στην εφημερί­δα «Καθημερινή» με την υπογραφή «Τήλεφος», το ακόλουθο άρθρο:

Το ταξίδι τον Σικελιανού στην Κύπρο τον 1934.

Καμία φιλολογική αναφορά δε φαίνεται να είχε γίνει ως τώρα για το ταξίδι του "Αγγέλου Σικελιανού στην Κύπρο, το 1934. Και ή "Άννα Σικελιανού το πληροφορήθηκε μόλις τώρα, πού πήγε ατή Λευκωσία για να παραστεί σε εκδήλωση για τα σαράντα χρό­νια από το θάνατο του συζύγου της.

Πριν από την εκδήλωση ή κυρία Σικε­λιανού παρακολούθησε διάλεξη του Γιώργου Π. Σαββίδη για τον Γιώργο Σεφέρη. Στη διάρ­κεια της εκδήλωσης, μια κυρία από τη Λευ­κωσία, ή πρόεδρος της Πνευματικής Αδερφότητας Ελληνίδων Κύπρου, ή Μαρία Θ. Μίτλετον, πού πρώτη φορά συναντούσε την "Άννα, της είπε σε κάποια στιγμή ότι θυμά­ται πάντα με συγκίνηση τη διάλεξη πού έδω­σε ό "Άγγελος Σικελιανός ατή Λευκωσία το 1934. «Ήμουν μικρή κοπέλα τότε, άλλα ου­δέποτε ξέχασα τον ωραίο Άγγελο Σικελιανό και τη διάλεξη του». «"Ώστε είχε έλθει ό "Άγγελος στην Κύπρο!», ξαφνιάστηκε ή "Άννα.

Στην εκδήλωση για τον Σικελιανό παρου­σιάσθηκε έκθεση βιβλίων, φωτογραφιών του, καθώς και αποκομμάτων πού τον αφορού­σαν. Ανάμεσα σ' αυτά ήταν κι ένα δημοσίευ­μα του 1934, ότι ό Σικελιανός αναμενόταν το φθινόπωρο στη Λευκωσία. Έγινε συζήτη­ση και κάποιος ανέφερε ότι ένας συνταξιούχος αστυνομικός, ό Κώστας Γ. Χώπλαρος, είχε εκδώσει τότε, τα απομνημόνευμα του και σ' αυτά υπάρχει αναφορά για την επίσκεψη του Σικελιανού στην Κύπρο.

Πραγματικά, την επομένη ό υφυπουργός παρά τω Προέδρω της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Πάτροκλος Σταύρου, άνθρωπος των γραμμάτων, ό όποιος πρόσφατα αναγο­ρεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφι­κής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, έφερε στην "Άννα Σικελιανού το μικρό, άλλα πολύτιμο βιβλίο του Χώπλαρου, με τίτλο «Στο διάβα της ζωής».

Γράφει στη σελίδα 13 ό Χώπλαρος - πού η τύχη το 'φερε να κλείσει για πάντα τα μάτια του, λίγες ημέρες πριν την εκδήλωση τιμής για τον Σικελιανό: «Θυμάμαι τώρα, όταν μέσα ατό 1934 ήλθε στην Κύπρο ό "Άγγελος Σικελια­νός, ό ποιητής πού καθιέρωσε τις Δελφικές γιορτές και θα μιλούσε σε κινηματοθέατρο. Με διέταξαν να παρακολουθήσω την ομιλία του, και να κάνω σχετική έκθεση. Με χαρά πήγα γιατί ήταν και προσωπική μου επιθυμία να ακούσω τον ποιητή. Τον άκουσα και έγρα­ψα και τη σχετική έκθεση, για να αποσταλεί στο αρχηγείο απ' όπου ή Κυβέρνηση παρακο­λουθούσε όλες τις πολιτικές και άλλες δραστη­ριότητες». Αυτό το απόσπασμα δίνει τη μαρ­τυρία ότι ό Σικελιανός έδωσε διάλεξη στην Κύπρο του 34 και μάλιστα υπό την αστυνομι­κή παρακολούθηση και λογοκρισία.

Ό Σικελιανός, λοιπόν, επισκέφθηκε την Κύπρο το 34. Ό φίλος του Νίκος Καζα­ντζάκης την είχε επισκεφθεί οκτώ χρόνια νωρίτερα, το 1926. Κι ό Παλαμάς ποτέ. "Όπως ό ίδιος έλεγε, ήταν «αταξίδευτος». Αλλά ή αγάπη των ποιητών για την Κύπρο είναι ένα ταξίδι πού δεν τελειώνει ποτέ...

Παρακινημένη από την παραπάνω άγνω­στη και άβιβλιογράφητη ως τότε μαρτυρία του αστυνομικού Κ. Χώπλαρου, ερεύνησα διεξοδι­κά στο αρχείο πού διατηρώ και πλουτίζω συ­νεχώς για τον "Άγγελο και την Εύα Σικελια­νού. Ή επιμονή μου έφερε τους αναμενόμε­νους καρπούς. "Έτσι, στο βιβλίο του Κύπρου Χρυσάνθη «Ξάνθος Λυσιώτης και Μελής Νικολαΐδης, τα δύο ξαδέρφια», πού εκδόθηκε από τον Ελληνικό Πνευματικό "Όμιλο Κύ­πρου στη Λευκωσία το 1987, και στις σελίδες 30 - 31, δημοσιεύεται μια επιστολή του Σικε­λιανού στον Ξάνθο Λυσιώτη, με τις έξης διευ­κρινιστικές πληροφορίες του κ. Χρυσάνθη: «Ή χειρόγραφη επιστολή του "Αγγέλου Σικελια­νού προς τον Ξάνθο Λυσιώτη νομίζω σχετίζε­ται με αναμνήσεις του Κύπριου ποιητή». Ή επιστολή δημοσιεύτηκε στην Πνευματική Κύ­προ, (Χρ. ΚΣτ, 1986, σελ. 20). Το πολλαπλά ενδιαφέρον αυτό κείμενο έχει ως εξής:

Μοναστήρι της Φανερωμένης, Σαλαμίνα,

10-10-1947

Αγαπημένε Φίλε,

ό χαιρετισμός Σας μ ηύρε μπρος ατό χαρτί πού κάθισα για να Σας γράψω αυτά τα λίγα λόγια. Ήθελα να Σάς πω την ιδιαί­τερη συγκίνηση πού μου δώσεν ή γνωριμία Σας - καθαρή επαφή ψυχών - κι ακόμη τη συγκίνηση πού μ' αφήκε το τελευταίο μικρό βιβλίο Σας πού ό πόνος αφήκε τόσο συχνά στους στίχους τον ήχους «βαρβίτου και αυλού». Και σύγχρονα, τη νοσταλγία μου για την Κύπρο. "Ολ' αυτά, μοτίβα πού έχουν μέσα μου προεκτάσεις ζωντανές πού τις αι­σθάνομαι και δεν τις εξαντλώ σε λόγια. Βρί­σκομαι στο Μοναστήρι της Φανερωμένης και δουλεύω. Έπειτ' από λίγες μέρες θάνα δώσω στο τυπογραφείο το «Διγενή μου». "Όταν είν' έτοιμος θα Σάς τον στείλω.

Δεν ξεχνώ με πόσην αγάπη μ είδατε. Είμαι καμωμένος να κρατώ μεσ' στην ψυχή μου τέτοιες ώρες. Σάς ευχαριστώ και Σάς παρακαλώ να πείτε στην κυρία Λυσιώτη όλο μου τον σεβασμό και σε όσους φίλους στο Νησί, πού με θυμούνται, την αγάπη μου.

Με τους πιο εγκάρδιους χαιρετισμούς μου και την ελπίδα της καλής αντάμωσης, δικός Σας, πάντα, "Άγγελος Σικελιανός.

"Όπως μαρτυρούν τα σημεία πού υπο­γραμμίζω στη σικελιανική επιστολή, όντως ό ποιητής επισκέφθηκε σε ανύποπτο χρόνο την Κύπρο το 1934, όπως αποδεικνύεται, για την οποία του έμεινε ή ζωηρή «νοσταλγία», και στέλνει «την αγάπη του σε όσους φί­λους τον θυμούνται ακόμη στο νησί». Σε προσεχή μου επίσκεψη στην Κύπρο, θα διε­ρευνήσω επιτόπου και διεξοδικά τον Τύπο της εποχής με την ελπίδα να εντοπίσω πε­ρισσότερες πληροφορίες, κυρίως για το θέμα της διάλεξης του ποιητή εκεί και τον αντίκτυπό της στο ακροατήριο του.

"Όμως, αν όλως ανέλπιστα πληροφορού­μαστε για το άγνωστο μας ταξίδι του Σικε­λιανού στην Κύπρο το 1934, να πού ένα άλλο ντοκουμέντο, και δη επίσημο, μαρτυ­ρεί τη ματαίωση μιας προγραμματισμένης επίσκεψης στην Κύπρο, για το φθινόπωρο του 1946, του "Αγγέλου Σικελιανού, του Στρατή Μυριβήλη και του "Αγγέλου Τερζά­κη. Και αν την ομιλία του ποιητή στην Κύ­προ το 1934 χρειάστηκε να παρακολουθεί ό Κύπριος αστυνομικός για να κάνει τη σχετι­κή έκθεση, γιατί «ή κυβέρνηση παρακολου­θούσε όλες τις πολιτικές και άλλες δραστη­ριότητες», και ή ματαίωση του επικείμενου, το 1946, ταξιδίου του Σικελιανού στην Κύ­προ δώδεκα χρόνια αργότερα επίσης παίρ­νει πολιτικές διαστάσεις...

Το ιστορικό του περιστατικού αυτοί, όπως προκύπτει από την ερευνά μου, έχει ως εξής. Την άνοιξη του 1946, ό ποιητής ήρθε σε συνεννόηση με Κύπριους πνευματικούς αν­θρώπους, μεταξύ των οποίων ό Κ. Προυσής, λογοτέχνης και γραμματέας της Παγκύπριας Επιτροπής, και ή επίσης Κύπρια λογοτέχνης Αυγή Σακκαλή. "Ήδη από τον προηγούμενο χρόνο, στην ποιητική της συλλογή «οράμα­τα», ή Αυγή Σακκαλή είχε περιλάβει και ένα ποίημα - αφιέρωση «Του κ. "Αγγέλου Σικελιανού πού πρώτος με παρουσίασε στα Ελληνικά Γράμματα». Σχετικό με την σχε­διαζόμενη μετάβαση του στην Κύπρο ήταν και το γράμμα στην Αυγή Σακκαλή, πού δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Κυπριακά Γράμ­ματα, στο τεύχος Ιουλίου-Αυγούστου 1946. Σκοπός της επίσκεψης των τριών καθιερω­μένων Ελλήνων πνευματικών ανθρώπων ήταν ή εμψύχωση του Ελληνικοί στοιχείου και ή τόνωση του φρονήματος τους με ομιλίες και άλλες εκδηλώσεις. Το φθινόπωρο του 1946 είχαν πια κορυφωθεί οι προετοιμασίες για την υποδοχή τους και για τον καταρτισμό του προγράμματος της εκεί παραμονής τους, πού είχε ήδη ανακοινωθεί και στον τοπικό Τύπο. Στο περιοδικό «Αγωνιστής», (έτος Β, άρ. 43, 14 Ιουλίου 1946, σελ. 8), γίνεται σχετικό ρεπορτάζ, ενώ στις 8 Αυγούστου του ιδίου χρόνου είχε δοθεί στη δημοσιότη­τα επιστολή της Παγκύπριας Επιτροπής σχε­τικά με την επικείμενη άφιξη τους στο νησί. Όμως, ενώ όλα έδειχναν ότι θα εξελιχθούν ομαλά και σύμφωνα με το πρόγραμμα, κοι­νοποιείται έτους τρεις πνευματικούς άνδρες μια επιστολή του τοποτηρητή τού Αρχιεπι­σκοπικού θρόνου της Κύπρου, τού μητροπο­λίτη Πάφου Λεοντείου, με την οποία ματαιώ­νεται ή επίσκεψη. Το κείμενο έχει ως έξης:

Εν Λευκωσία, 24 Σεπτεμβρίου 1946.

Προς τους κ.κ. Άγγελο Σικελιανό, Στρα­τή Μυριβήλη και "Άγγελο Τερζάκη. Αθήνας.

Αξιότιμοι Κύριοι,

'Απαντώμεν κάπως αργά εις τας επιστολάς Σας, διότι, λόγω του θέρους, δεν ήτο εύκολος ή σύγκλησις της Επιτροπής μας.

Ή Επιτροπή ευχαριστεί Υμάς θερμότα­τα διά τήν ευγενή προθυμίαν Σας να έλθετε εις Κύπρον, διά να μεταδώσητε με την πνευ­ματική Σας επαφήν τον εθνικόν παλμόν εις την υπόδουλον νήσον μας.

Εν τούτοις, έχοντες υπ' όψει τας επιστολάς Σας, την καθόλου θέσιν των διαφόρων εθνικών θεμάτων, εν οίς και το Κυπριακόν, τας συναφώς προς τα ζητήματα ταύτα δημιουργηθείσας εν τω μεταξύ, από της πρώ­της επιστολής μας, δύσκολους συνθήκας και την εν Κύπρω επικρατούσαν τώρα πολιτικήν ανωμαλίαν, θεωρούμεν σκόπιμον, προς το παρόν τουλάχιστον, ν' αναβληθή η κάθο­δος Σας εις Κύπρον.

Λυπούμεθα ειλικρινώς διά την επί του παρόντος ματαίωσιν της καθόδου Σας εις Κύπρον, διότι ούτω στερούμεθα της χαράς της άμεσου επαφής με εκλεκτούς, ως είσθε Υμείς, πνευματικούς ανθρώπους της Μητρός Ελλάδος, ελπίζομεν όμως, ότι θα κατορθωθή εν ευθετωτέρω χρόνω να έχη ή Κύπρος την εξαιρετικήν τιμήν να Σας φιλοξενήση.

Επί τούτοις διατελούμεν μετά πάσης τιμής,

Ό Πρόεδρος,

Πάφου Λεόντιος,

Τοποτη­ρητής του Αρχιεπισκοπικού θρόνου Κύπρου.

Ό Γραμματεύς (Κ. Προυσής.)

(Το έγγραφο φυλάσσεται στο αρχείο "Α. Σικελιανού, στο Μουσείο Μπενάκη).

Θέλο­ντας να διερευνήσω το πολιτικό-κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο όποιο κινήθηκε ή απαγο­ρευτική απόφαση για το ταξίδι των τριών στην Κύπρο, ερεύνησα ιστορικές πηγές από τις οποίες προκύπτουν τα έξης. Το στυγνό καθεστώς πού είχε επιβληθεί στην Κύπρο μετά την εξέγερση τον Οκτώβριο του 1931, διήρκησε μέχρι τον Οκτώβριο του 1946. Τότε, κάτω από την πίεση των Κυπρίων, οι "Άγγλοι αναγκάζονται να άρουν τα περιοριστι­κά μέτρα και ανακοινώνουν την πρόθεση τους να επιτρέψουν την επάνοδο των εξόρι­στων και τη διενέργεια Αρχιεπισκοπικών εκλογών. Παράλληλα, απευθύνουν πρόσκλη­ση προς τον Κυπριακό λαό να μετάσχει σε Διασκεπτική Συνέλευση για τη μελέτη του συνταγματικοί θέματος του Νησιού. "Όμως, ή κρίσιμη αυτή περίοδος βρίσκει την ελληνι­κή κοινότητα διασπασμένη ακόμη περισσό­τερο από πριν, σε δεξιούς και αριστερούς. Οι σχέσεις των δύο παρατάξεων ήταν κρίσι­μες και εθνικά επιζήμιες και ο μετριοπαθής Μητροπολίτης Πάφου Λεόντιος καταβάλλει άκαρπες προσπάθειες να γεφυρώσει τις δια­φορές τους για να ευοδωθούν οι ελπίδες για αυτοδιάθεση και ένωση με την Ελλάδα.

Τότε άρχισε να δημιουργείται στο Νησί και ό πρώτος πυρήνας πού οδήγησε στην προετοιμασία του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ.

Τον Νοέμβριο του 1946, ο Λεόντιος κα­ταρτίζει την «Πρεσβεία», την κυπριακή αντι­προσωπεία πού θα αναλάμβανε την προώ­θηση των εθνικών θεμάτων στην Αθήνα και στο Λονδίνο και τίθεται ο ίδιος επικεφαλής. Στις 16 Νοεμβρίου ή Πρεσβεία γίνεται πα­νηγυρικά δεκτή στον Πειραιά ενώ σε μια δραματική συνεδρίαση της Ελληνικής Βου­λής, εγκρίνεται το ψήφισμα της "Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Αντίθετα, στο Λον­δίνο ή κατάσταση παρουσιάζεται ζοφερή.

Λίγους μήνες αργότερα, στις 20 Ιουνίου 1947, γίνονται οι εκλογές για την ανάδειξη του Νέου Αρχιεπισκόπου της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Κύπρου, του πρώτου μετά τον Κύριλλο τον Γ', πού είχε αποβιώσει στις 16 Νοεμβρίου 1833. Ή Αριστερά υποστηρί­ζει την υποψηφιότητα του Λεοντείου, ό οποίος όμως επίμονα αρνείται να την αποδεχθεί.

Τελικά, μετά από επεισοδιακές εκλογές, ό Λεόντειος εκλέγεται πανηγυρικά και αποδέ­χεται το αξίωμα. Δεν έμεινε όμως στον Αρ­χιεπισκοπικό θρόνο παρά 36 ήμερες. Απε­βίωσε στις 26 Ιουλίου 1947, σε ηλικία 60 ετών, από σοβαρή πάθηση των αμυγδαλών και των νεφρών. Ακούστηκε, όμως, ότι ίσως επρόκειτο και για δηλητηρίαση...

Λίγες πλη­ροφορίες για τον Λεόντιο, νομίζω ότι παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Ό Λεόντιος (1887-1947), γεννήθηκε στη Λεμεσό της Κύπρου, Ασκήτευσε έξη χρόνια στο "Αγιον Όρος όπου σπούδασε ζωγραφική. Στην Αθήνα σπού­δασε θεολογία ως υπότροφος του Πανεπι­στημίου και στη συνέχεια, έκανε διδακτορι­κό στις Ηνωμένες Πολιτείες με ειδίκευση στο Βυζάντιο. Ήταν ένας άνθρωπος χαρι­σματικός, με μεγάλες πνευματικές δυνατό­τητες και ψυχικό σθένος. Λόγω της δράσης του, εκτοπίστηκε από τους βρετανούς επί πολλά χρόνια. Το 1930 εκλέγεται μητροπο­λίτης Πάφου και μετά τα «Οκτωβριανά», το 1931, ορίζεται τοποτηρητής του Αρχιεπισκοπικού θρόνου της Κύπρου. Τα στοι­χεία πού παραθέτω αιδώ, προέρχονται από την «Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου, 1878-1978», επιμέλεια ύλης Παναγιώτης Παπαδημήτρης).

"Όπως προκύπτει από την επιστολή του Λεοντείου και την ιστορική συγκυρία της εποχής στην Κύπρο είναι προφανές, ότι οι λόγοι της ματαίωσης της μετάβασης στο νησί των κορυφαίων Ελλήνων λογοτεχνών είναι καθαρά πολιτικοί. Ό θεωρούμενος ως προο­δευτικός Λεόντιος θα πρέπει να ανησύχησε για τον αντίκτυπο πού θα είχε ή κάθοδος στην Κύπρο των τριών, και ιδίως του Σικελιανού, πού είχε την «φήμη» ή τη «στά­μπα» του κομμουνιστή, και μάλιστα σε επο­χή (1946-1947) εκλογών για τον Αρχιεπι­σκοπικό θρόνο της Κύπρου. "Έτσι, πιεζόμε­νος υπέκυψε στην πολιτική αναγκαιότητα της εποχής και ματαίωσε το ταξίδι, πού δεν επρόκειτο πια να γίνει ποτέ άλλοτε και θα προκάλεσε, οπωσδήποτε απογοήτευση στον "Άγγελο Σικελιανό...

Στην ομιλία μου στην Κύπρο για τον ποιητή τον Μάρτιο του 1991, ανακοίνωσα προφορικά το άγνωστο αυτό ιστορικό ντο­κουμέντο. Επίσης, σε άρθρο μου στην εφημερίδα «Ή Σημερινή της Λευκωσίας», στις 12 Δεκεμβρίου του 1991, με τίτλο «Μα ήταν αλήθεια κομμουνιστής ο Σικελιανός;» έκανα νύξη για την ματαίωση από τον Λεόντιο της μετάβασης των τριών στην Κύπρο το 1946, χωρίς όμως να δώσω στη δημοσιότητα το παραπάνω ιστορικό ντο­κουμέντο, πού βλέπει εδώ για πρώτη φορά το φως.

Και τελειώνω δίνοντας τον λόγο στον εμπνευσμένο στοχαστή και ειρηνιστή, τον "Άγγελο Σικελιανό, πού μιλεί με πάθος ψυ­χής για το Νησί της Αφροδίτης, μέσα από το άρθρο του «Ή κραυγή της Κύπρου», το 1931:

Ή Κύπρος είναι αλήθεια ελληνική. «Αυτό μπορούμε, μόνο, σήμερα, να κά­μουμε εμείς οι αδύνατοι, κηρύσσοντας την πίστη μας προς όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Αλλά μαζί, άλλ' άπ' άκρη σ άκρη της Ελλάδας, κι απ' τον πρώτο ώσμε τον τελευταίο. (.....) Εμπρός! από παντού. Η στρατιά της ηθικής φωνής δεν κάνει διάκριση από πρώτους και στερνούς. (.....) Η Κύπρος μας εφώναξε. Ας της απαντήσουμε όλοι μας με μια φωνή και τη φωνή αυτή άς τήν ακοντίσουμε παντού κι ολούθε, (........) "Όλες οι παρατάξεις της διανόησης, της ψυχής και της ζωής του Ελληνικού λαού, ενωμένες άρρηκτα σε μια. Γιατί μια είν' ή κραυγή πού τις καλεί και τις συνθέτει όλες προς την αδιαίρετη ηθική κορφή του Ελληνισμού. Ή από οποιαδή­ποτε αιτία πνιγμένη ίσαμε κάποιαν ώρα, φοβερή, ευσυνείδητη κραυγή της προαιώ­νιας εθνικής του ελευθέριας.

ΒΙΒ. ΤΣΑΡΛΑΜΠΑ - ΚΑΚΛΑΜΑΝΗ

Πηγή: 'ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ 2000" ΣΕΛ. 143-148