Λένας Παπαδημητρίου : Ο κίνδυνος ωφελεί τα παιδιά

Ο κίνδυνος ωφελεί τα παιδιά

Γιατί η έκθεση στον ελεγχόμενο κίνδυνο είναι ίσως πιο «ασφαλής» από την  υπερπροστασία.

της Λένας  Παπαδημητρίου

lpapadimitriou@tovima.gr

Θυμάμαι  την ιστορία  που μου είχε διηγηθεί ένας αγαπημένος φίλος (και αγαπημένος συγγραφέας) από την πρώιμη εφηβεία του. Τότε που με τρεις κολλητούς εξερευνούσε εγκαταλελειμμένα σπίτια  στην Κηφισιά. Μεταξύ αυτών ήταν και ένας ωραίος πύργος, με ένα παράσπιτο από δίπλα. Το πάτωμα ήταν γεμάτο χαρτούρα: ανοιγμένα γράμματα, βιβλία, ακτινογραφίες, χάρτες, οδηγοί, ακόμη και μια απόδειξη από καθαριστήριο. Μοίρασαν τα λάφυρα τους διά του τρία. Ο καθένας πήγε το μερτικό του στο σπίτι του για να το ψαχουλέψει με την ησυχία του. Μέσα από όλα αυτά τα μικρά μνημεία καθημερινότητας ξετυλιγόταν η ιστορία μιας οικογένειας, γύρω στο 1939-40, επί Κατοχής. Η ιστορία είχε και συνέχεια, με υπέροχες συμπτώσεις και ανακαλύψεις. Εγώ τη θυμάμαι περισσότερο για τις εικόνες που μου γέννησε. Εικόνες με εφήβους μιας άλλης εποχής που έχουν ξωτικό χώρο να εξερευνούν - χωρίς τη δρακόντεια ανάσα ενός ενηλίκου από πάνω τους -, να εισβάλλουν, να ανακαλύπτουν.

Στη Νότια Ουαλία υπάρχει εδώ και δύο χρόνια μια εναλλακτική παιδική χαρά ονόματι «Τhe Land». Ουδεμία σχέση με σκανδιναβικό ντιζάιν, ζωηρά χρώματα και ξύλινες κατασκευές σε σχήματα κάστρων ή ζώων. Η «Land» θυμίζει, στην  καλύτερη περίπτωση, αυτοσχέδια παιδική χαρά ινδικής  παραγκούπολης : γκράφιτι στους τοίχους, πολλή  λάσπη, σπασμένες καρέκλες, πεταμένα στρώματα ύπνου και χαλασμένα λάστιχα αυτοκινήτου, ένα ρυάκι με μια φθαρμένη πλαστική βάρκα. Κάποια μεγαλύτερα παιδιά ανάβουν μια αυτοσχέδια φωτιά σε ένα κονσερβοκούτι, κάποια άλλα έχουν μετατρέψει τα βρώμικα στρώματα σε τραμπολίνο, άλλα έχουν πάρει ένα πι (το άφησε εδώ ένας ηλικιωμένος γείτονας) και το χρησιμοποιούν άλλοτε σαν κελί φυλακής και άλλοτε σαν μπάρα γυμναστικής, μερικά φτιάχνουν φρούρια με κάτι πεταμένα ξυλοκρέβατα. Στα μοναδικά αληθινά παιδικά παιχνίδια της «Land», έναν μικρό λούτρινο ελέφαντα και ένα κουκλάκι  Winnie the Pooh, η μοίρα μοιάζει ανελέητη: το ένα βρίσκεται με το κεφάλι χωμένο στη λάσπη, το άλλο πεταμένο πίσω από μια πράσινη, πλαστική καρέκλα.

Η ουαλέζικη «Land» μοιάζει ο εφιάλτης κάθε δυτικοτραφούς γονιού. Ακόμη και του εναλλακτικού δυτικοτραφούς γονιού (και στην Ελλάδα ευδοκιμεί το είδος) που δίνει ταχίνι στο παιδί του για κολατσιό και γενικά θεωρεί εαυτόν πρότυπο μιας laissez-faire γονεϊκότητας.  Υποτίθεται ότι η «Land» ανήκει στο είδος «παιδική χαρά περιπέτειας» που ευδοκίμησε τη δεκαετία του '40 χάρη στις προσπάθειες της λαίδης Μάρτζορι Αλεν, αρχιτέκτονος τοπίου και διαπρύσιου  κήρυκα του δικαιώματος των παιδιών να εκτίθενται (ελεγχόμενα) στον κίνδυνο. Μιλάμε, βέβαια, για τη μεταπολεμική Βρετανία. Τα παιδιά έχουν περάσει κυριολεκτικά διά πυρός και σιδήρου, πρέπει να αναπτύξουν δυναμισμό, αποφασιστικότητα, αυτοπεποίθηση, να μπορούν να ρισκάρουν για να επιβιώσουν.

Σήμερα έχουν απομείνει ελάχιστες «παιδικές  χαρές  περιπέτειας» ανά τον πλανήτη. Οι περισσότεροι γονείς αγωνιζόμαστε να φτιάξουμε το κουκούλι μιας απόλυτα ελεγχόμενης παιδικής ηλικίας όπου δεν προέχουν το παιχνίδι και ο πειραματισμός αλλά η ασφάλεια. Στην καρδιά αυτής της γονεϊκής εμμονής, έλεγε πρόσφατα στο αμερικανικό περιοδικό «Τhe Atlantic » ο Τιμ Γκιλ, συγγραφέας του βιβλίου «No Fear», εδράζει «η πεποίθηση ότι τα παιδιά είναι υπερβολικά εύθραυστα ή ηλίθια για να εκτιμήσουν το ρίσκο μιας δεδομένης κατάστασης».

Τα παιδιά μεγαλώνουν με την πίστη ότι ζουν σε σχολεία, δρόμους, παιδικές  χαρές κ.ο.κ. γεμάτα κινδύνους τους οποίους δεν πρέπει να μάθουν να αντιμετωπίζουν αλλά να αποφεύγουν (σαν τα πλαστικά καλύμματα που βάζεις στις πρίζες μόλις το μωρό αρχίσει να περπατάει). Το πρόγραμμα τους είναι υπερπλήρες (με δραστηριότητες παντός είδους - πόσα μωρά με πιπίλα μπορείς πλέον να δεις στα εγχώρια παιδικά θέατρα;) ακριβώς για να μην υπάρχει η παραμικρή χαραμάδα ελευθερίας   ή απλής ανίας (το τσακμάκι, λένε οι  ειδικοί, που χρειάζεται για να ανάψει κάθε παιδική φαντασία). Ζουν υπό διαρκή, οργουελική γονεϊκή επίβλεψη (η παραμικρή απουσία επίβλεψης σημαίνει ότι είσαι ανεύθυνος, ανεπαρκής γονιός). Τελικό προϊόν: ένα παιδί προστατευμένο, αλλά με κάμποσες φοβίες και νευρώσεις στα ενήλικα μπαγκάζ του. Που και να εισβάλει οε έναν εγκαταλελειμμένο, μαγικό πύργο δεν θα ξέρει τι να ψάξει.

BHmagazino