ΕΛΛΗ ΖΟΥΡΟΥΔΗ Η ΧΟΡΕΥΤΡΙΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΣ

Ο άγνωστος πόλεμος 

της ελληνίδας «Μάτα Χάρι»

 

Ηταν μία από τις πιο όμορφες γυναίκες που ζούσαν στην Αθήνα του 1940, η πρωτοπόρος του χορού και του μελοδράματος στην Ελλάδα.

Γεννημένη στην Αίγυπτο, από καλή, μορφωμένη και εύπορη ελληνική οικογένεια, η Ελλη Ζουρούδη είχε την παιδεία, την οξυδέρκεια αλλά και το ταλέντο να διαπρέψει ακόμη και μέσα στην καταχνιά της Κατοχής. Ωστόσο, η ίδια επέλεξε να γίνει «στρατιώτης» στον πόλεμο κατά των Γερμανών που είχαν καταλάβει την Αθήνα. Και το πλήρωσε. Αντί για τη λαμπρή καριέρα που θα μπορούσε να κυνηγήσει, βρέθηκε στη φυλακή των ναζιστικών δυνάμεων Κατοχής.

Η Ελλη Ζουρούδη έγινε τελικά κατάσκοπος των Βρετανών και, ως άλλη Μάτα Χάρι, φυγάδευσε δεκάδες στελέχη -Βρετανούς, Νεοζηλανδούς, Κύπριους, Γάλλους- των συμμαχικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Επίσης, μετέφερε έγγραφα και μηνύματα από και προς άτομα που τα ονόματά τους δεν ήξερε καν, ενώ έκανε μέχρι και... δημόσιες σχέσεις με αξιωματικούς του εχθρού, για να τους απασχολήσει την ίδια ώρα που άλλοι από την οργάνωση έψαχναν το σπίτι ή το γραφείο τους. Για τη δράση της φυλακίστηκε, κακοποιήθηκε και εξορίστηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Μετά την απελευθέρωση, οι Βρετανοί αναγνώρισαν το έργο της και την τίμησαν με τα πιο σημαντικά μετάλλια της Βασίλισσας.

«Αισθανόμουν την ανάγκη κάτι να κάνω. Η καλλιτεχνική μου προφορά ήταν μια άχρηστη υπερπολυτέλεια στη δύσκολη αυτή εποχή, την εποχή της καταχνιάς. Ο πόλεμος δεν είναι φεστιβάλ. Εχει ανάγκη μόνο από στρατιώτες κι αυτό ένιωθα την ανάγκη να γίνω: στρατιώτης», θα εξηγούσε χρόνια μετά στον βιογράφο της Δήμο Λεβιθόπουλο, χωρίς να μετανιώσει ούτε στιγμή για την επιλογή της.

Η Ελλη Ζουρούδη την πρωταπριλιά του 1943, όταν αποφυλακίστηκε.

«Γνώρισα την εκπληκτική αυτή γυναίκα, όταν με φώναξε για να γράψω το βιβλίο της, γύρω στο 1987. Μια γυναίκα σε προχωρημένη ηλικία, που εξακολουθούσε να εκπέμπει δυναμισμό και ερωτισμό», περιγράφει στο «Εθνος της Κυριακής» ο Δ. Λεβιθόπουλος, δημιουργός του Αρχείου Ελληνικών Γραμμάτων Γεώργιος Λεβιθόπουλος, όπου βρίσκονται η μαρτυρία της αλλά και οι φωτογραφίες της Ε. Ζουρούδη.

Σενάριο ταινίας

Η βρετανική κυβέρνηση τίμησε την Ελλη Ζουρούδη για τη βοήθεια που πρόσφερε σε Βρετανούς, Νεοζηλανδούς κ.ά. κατά τη διάρκεια της Κατοχής 

«Η ιστορία της θυμίζει σενάριο κινηματογραφικής ταινίας. Μέρος της συμπεριλάβαμε σε μία έκδοση με τίτλο "Μια ζωή χορός" που εκδόθηκε στο τέλος της δεκαετίας του '80. Μου είπε δεκάδες ιστορίες που δεν δημοσιεύτηκαν ποτέ και που μοιράζομαι μαζί σας σήμερα. Οπως και ονόματα από τον καλλιτεχνικό χώρο που όχι μόνο δεν μπήκαν στην Αντίσταση, αλλά τρωγόπιναν με τους Γερμανούς κατακτητές και συνεργάστηκαν μαζί τους, δίνοντας πληροφορίες για ανθρώπους του χώρου που ήταν ενεργά στην Εθνική Αντίσταση», λέει ο Δήμος Λεβιθόπουλος. «Αν ποτέ βγουν αυτά τα ονόματα, πολλοί θα πέσουν από τα σύννεφα για Ελληνες αστέρες που δεν στάθηκαν στο επίπεδό τους», συμπληρώνει ο κ. Λεβιθόπουλος.

Κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, η Ελλη Ζουρούδη υποστήριζε αναφανδόν τον ελληνικό στρατό. «Οι παραστάσεις της ήταν υπό την αιγίδα του βασιλιά και οι γνωριμίες της ήταν σε πολύ υψηλό επίπεδο. Η ίδια ήταν από τις πρωτεργάτριες του Ελληνικού Μελοδράματος -μαζί με τον Μανώλη Καλομοίρη στη μουσική- που ήταν ο προπομπός της Ελληνικής Λυρικής Σκηνής. Το στούντιό της στην οδό Νίκης 20 δίδασκε χορό σε νέες κοπέλες. Νεαρός δημοσιογράφος, ο Σακελλάριος τότε, έγραψε στην εφημερίδα για την επιτυχία της Σχολής. Μέχρι τότε, τους ανδρικούς ρόλους στον χορό τους κάνανε γυναίκες. Κανείς άνδρας δεν πήγαινε να χορέψει -υπήρχε και πρόβλημα στο... μουστάκι! Η Ζουρούδη, επειδή ήθελε άνδρες παρτενέρ, προσλαμβάνει χορευτές ομοφυλόφιλους. Και επειδή τότε η ομοφυλοφιλία ήταν ποινικό αδίκημα, όποιος πήγαινε στη Σχολή της είχε και την προστασία της. Γι' αυτό, προπολεμικά, έχουν περάσει από εκεί δεκάδες γνωστοί καλλιτέχνες, όπως ο Γιάννης Τσαρούχης, που επιμελείτο τα σκηνικά και τα κοστούμια», εξηγεί ο δημιουργός του αρχείου.

 Οι παραστάσεις της ήταν υπό την αιγίδα του βασιλιά και οι γνωριμίες της ήταν υψηλού επιπέδου.

Και τότε της προέκυψε η ανάγκη να βοηθήσει την πατρίδα της. «Μια μαθήτριά μου, η κόρη του Ιγγλέση που είχε κοσμηματοπωλείο στην οδό Σταδίου, με ρώτησε μια μέρα μεταξύ σοβαρού και αστείου αν ήθελα να απασχοληθώ στην κατασκοπεία. Τι κάνει κανείς όταν απασχολείται στην κατασκοπεία; ρώτησα. Το ίδιο βράδυ, ο σμήναρχος Κώστας Βαλσάμης, υπασπιστής του βασιλιά, ήρθε και με βρήκε. Ηρθα να σου λύσω κάθε απορία σχετικά με το τι κάνεις στην κατασκοπεία . Από εκείνη τη στιγμή, ξεκίνησε το πιο απρόσμενο χρίσμα της ζωής μου, η ένταξή μου στην ελληνοβρετανική οργάνωση. Αρχηγός του κλιμακίου ήταν ο Κάπτεν Βάο», διηγείται. «Αυτό τον χορό δεν τον ήξερα. Αφού μπήκα στον χορό θα χορέψω». 

Στον Δ. Λεβιθόπουλο έχει περιγράψει μια χαρακτηριστική μέρα από αυτές που περνούσε. «Θυμάμαι ότι ήρθε στη σχολή επιτελικό στέλεχος οργάνωσης -ήξερα μόνο τα ψευδώνυμα- και μου είπε. «Απόψε στις 8, στην οδό τάδε, θα πάμε στο σπίτι του Γερμανού διοικητή στο Κολωνάκι. Εσύ θα τον απασχολήσεις, για να βρω εγώ την ευκαιρία να φέρω σε πέρας μια πολύ σημαντική δουλειά». Πήγαμε λοιπόν, εγώ έκανα ναζάκια στον Κομαντάντε κι όσο αυτός άρχισε να σαλιαρίζει, ο συνοδός μου με τη βοήθεια ενός δικού τους, έψαχνε ένα σπουδαίο έγγραφο. Οπως έμαθα αργότερα, ήταν μια αναφορά στο Βερολίνο για τις προθέσεις της Τουρκίας και το ενδεχόμενο επίθεσης των Γερμανών μέσω Ελλάδας».

Ο Δ. Λεβι­θόπου­λος, 

βιο­γρά­φος της Ελλης Ζουρούδη 

και δημιουργός του Αρχείου Ελληνικών Γραμμάτων.

Η αγωνία της

Η μεγαλύτερη ανησυχία της Ελλης Ζουρούδη, ωστόσο, ήταν όσα γίνονταν στη Σχολή της. Τα αποδυτήρια των γυναικών, που ήταν μεγαλύτερα από άποψη χώρου, τα διαμόρφωσε σαν διαμέρισμα. Εκεί φιλοξενούσε τους αξιωματικούς που έκρυβε για να φυγαδεύσει. «Βέβαια οι μαθήτριες δεν έπρεπε να μυριστούν τίποτα. Γι' αυτό, οι "επισκέπτες" ήταν όλη μέρα κλειδαμπαρωμένοι. Απορούσαν βέβαια κάποιες κοπέλες. Οταν με ρωτούσαν, τους απαντούσα ότι το έχω νοικιάσει σε Κύπριους φοιτητές για διαμονή, γιατί από τα δικά τους δίδακτρα δεν μπορούσα να ζήσω. Γελούσαν εκείνες και είχα το κεφάλι μου ήσυχο. Ακόμη κι αν ακούγανε κάτι, θα ήταν υποτίθεται οι Κύπριοι φοιτητές», είπε στον βιογράφο της. «Ολα αυτά στη σχολή γίνονταν κάτω από τη μύτη των Γερμανών και με τη... συμπαράστασή τους. Γιατί κάποιοι είχαν φλερτ με τις χορεύτριες. Τους επέτρεψα λοιπόν, να έρχονται, αλλά με "διόδια". Εν αγνοία τους, οι Γερμανοί κατακτητές είχαν αναλάβει να καλύπτουν κονιάκ, φαγητό, τσιγάρα των καλεσμένων μου! Το βράδυ, όταν έφευγαν οι κοπέλες και τα φλερτ τους ανασαίναμε. Εκλεινα την πόρτα, έβγαιναν εκείνοι για να ξεμουδιάσουν και μοιράζαμε τη λεία του εχθρού».

Η Ελλη Ζουρούδη συνελήφθη τον Σεπτέμβριο του 1941. Οδηγήθηκε κατ' αρχάς στις φυλακές Αβέρωφ και στη συνέχεια στην Ελασσόνα από όπου αποφυλακίστηκε πρωταπριλιά του 1943. Για την προσφορά της τιμήθηκε από τη βρετανική κυβέρνηση με τα υψηλότερα παράσημα τιμής. Εγκατέλειψε τα εγκόσμια το 1991.

Μάρια Ψαρά
mapsara@pegasus.gr

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=64276326