6 ΜΑΡΤΙΟΥ 1910 Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΣΤΟ ΚΙΛΕΛΕΡ

Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΣΤΟ ΚΙΛΕΛΕΡ 

6 ΜΑΡΤΙΟΥ 1910

Το Κιλελέρ είναι ένα ιστορικό χωριό του νομού Λάρισας. Αποτελεί έδρα του ομώνυμου δημοτικού διαμερίσματος και του δήμου Κιλελέρ. Έχει  644 κατοίκους και βρίσκεται νοτιοανατολικά της Λάρισας. Το Κιλελέρ έγινε γνωστό από τα αιματηρά γεγονότα που έγιναν εκεί στις 6 Μαρτίου του 1910. Τη μέρα αυτή οι αγρότες της Θεσσαλίας είχαν αποφασίσει να κάνουν συλλαλητήριο στη Λάρισα με αίτημα να απαλλοτριωθούν τα τσιφλίκια της περιοχής και να μοιραστούν στους ακτήμονες. Η κυβέρνηση Στέφανου Δραγούμη διέταξε το στρατό να χτυπήσει τους διαδηλωτές, που στο σιδηροδρομικό σταθμό του Κιλελέρ ετοιμάζονταν να συμμετάσχουν στο συλλαλητήριο. Ακολούθησαν συγκρούσεις, που είχαν αρκετά θύματα, νεκρούς και τραυματίες διαδηλωτές. Λίγο αργότερα η κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου ικανοποίησε το αίτημα των αγροτών με σχετική απαλλοτρίωση των τσιφλικιών.

Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

Το φαινόμενο της αγροτικής μεταρρύθμισης, γνωστό από τους αρχαίους χρόνους, είναι θέμα της αγροτικής πολιτικής κάθε  οργανωμένης κοινωνίας (κράτους) και την επιβάλλουν κυρίως οι εξής παράγοντες: α) η άνιση κατανομή της γης, β) η αποξένωση των αγροτών από την ιδιοκτησία της γης και η συγκέντρωση της στα χέρια των οικονομικά ισχυρότερων και γ) η ανεπάρκεια του αγροτικού κλήρου.

Οι παράγοντες αυτοί αποτέλεσαν αιτίες εξεγέρσεων των αγροτών και προβολής διεκδικήσεων, που οδήγησαν κατά καιρούς σε αγροτικές μεταρρυθμίσεις. Από τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις που έγιναν κατά την αρχαιότητα πιο γνωστές είναι του Σόλωνα στην Αθήνα το 594 π.Χ. (νόμος της σεισάχθειας), των μεταρρυθμιστών βασιλιάδων της Σπάρτης Άγη Δ' και Κλεομένη Γ στο β' μισό του 3ου αιώνα π.Χ. και των αδελφών Γάιου και Τιβέριου Γράκχων στη Ρώμη το 133 και 121 π.Χ. Γνωστή είναι επίσης η μεταρρύθμιση που ακολούθησε την εξέγερση των χωρικών στη Γερμανία το μεσαίωνα καθώς και αυτή που έγινε κατά τη γαλλική επανάσταση του 1789. Στη νεότερη εποχή οι μεγάλες αγροτικές μεταρρυθμίσεις ακολουθούν κυρίως επαναστάσεις και εμφύλιους πολέμους, όπως στις ΗΠΑ το 1865 (πόλεμος Βορείων και Νοτίων), στη Ρωσία το 1917. στη Λαϊκή Κίνα το 1947, στην Αίγυπτο το 1953 κ.α.

Στην Ελλάδα, μετά το τέλος της επανάστασης του 1821, πρόβαλε το θέμα της διάθεσης των «εθνικών κτημάτων». Η διανομή τους σε ακτήμονες έγινε σταδιακά από το 1835 ως το 1871. Μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας όμως, το 1881, και τη δημιουργία μεγάλων τσιφλικιών από Έλληνες κεφαλαιούχους που αγόρασαν  γη, δημιουργήθηκε σοβαρό αγροτικό ζήτημα και έγιναν μαχητικές κινητοποιήσεις αγροτών, όπως στο Κιλελέρ το 1910 αλλά οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν τόλμησαν να πάρουν ριζικά μέτρα, για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Τέλος το 1917 η επαναστατική κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης (Βενιζέλος, Δαγκλής, Κουντουριώτης) ψήφισε το νόμο 1072 Α, Β, Δ, και Ε/1917, ο οποίος όριζε: α) Διανομή της γης σε ακτήμονες γεωργούς, β) Δημιουργία κλήρου ικανού να θρέψει μια αγροτική οικογένεια, γ) Υποχρεωτική συνένωση των αγροτών σε συνεταιρισμούς. 5) Αναγκαστική απαλλοτρίωση των περισσότερων τσιφλικιών (μεγάλων κτημάτων) και αποζημίωση των τσιφλικάδων με έντοκες κτηματικές μετοχές και ε) Προστασία της δημιουργούμενης μικροϊδιοκτησίας με το αδιανέμητο και αναπαλλοτρίωτο.

Ο νόμος αυτός δεν εφαρμόστηκε αμέσως λόγω των συγκυριών (α' παγκόσμιος πόλεμος, μικρασιατική εμπλοκή) και εξακολούθησαν να υπάρχουν τα μεγάλα αγροκτήματα, που κάλυπταν περισσότερο από το μισό της καλλιεργήσιμης γης της χώρας. Και μόνο μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την επανάσταση του 1922 (Πλαστήρα - Γονατά), με το επαναστατικό διάταγμα της 15ης Φεβρουαρίου του ίδιου έτους άρχισε ουσιαστικά η γεωργική μεταρρύθμιση, για να ολοκληρωθεί με το νόμο 2185/1952. Έτσι. περιορίστηκε η έκταση της αγροτικής ιδιοκτησίας στα 250 στρέμματα, τα οποία διπλασιάζονται (500) όταν υπάρχει αυτοπρόσωπη καλλιέργεια, και στα 100 στρέμματα όταν πρόκειται για βοσκή. Οι ακτήμονες κτηνοτρόφοι αποκαταστάθηκαν στις βοσκές με την αναγκαστική υπέρ του κράτους απαλλοτρίωση των ιδιόκτητων βοσκοτόπων.

Παρ' όλα αυτά, επειδή οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις είναι μικρές, γιατί το έδαφος της πατρίδας μας είναι περισσότερο ορεινό, εξακολουθεί να υπάρχει στενότητα ιδιοκτησίας αλλά και μικρή απόδοση. Πάντως, στις αρχές του 21ου αιώνα το εισόδημα των αγροτών, με την ευρεία εφαρμογή σύγχρονων μέσων καλλιέργειας, την αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων, τη βελτίωση των σπόρων, τη χρήση λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων κ.ά., τις επιδοτήσεις του κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυξήθηκε εντυπωσιακά.

ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ

ΤΑ ΔΙΚΑΙΑ ΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΩΝ ΔΟΥΛΟΠΑΡΟΙΚΩΝ

ΠΩΣ ΟΙ ΚΟΛΛΙΓΟΙ ΕΧΑΣΑΝ ΤΗΝ ΓΗΝ

ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΩΣ ΤΩΝ

Το Θεσσαλικό ζήτημα δεν είναι υπόθεση που αφορούσε μόνον και ειδικά την Θεσσαλία. Ήταν ζήτημα καθαρώς εθνικό και η αντιμετώπιση των κολλίγων από την τότε κυβέρνηση Δραγούμη είναι ιστορία  ντροπής για το νέο τότε Κράτος.

Τα χρόνια εκείνα κατά τα οποία ακόμα και αυτή η Περσία απέδιδε την ατομική ελευθερία  στους κατοίκους της, στην Θεσσαλία ζούσαν είκοσι χιλιάδες γεωργικές οικογένειες, που  δουλεύουν για 40 ή 50 ιδιοκτήτες !

Οι οικογένειες αυτές βίωναν μια απαίσια ζωή. Η μακρά ανελεύθερη κατάσταση τους εξάντλησε κάθε πνευματική και ηθική ικμάδα. Το αίσθημα της ατομικότητας σχεδόν εξαντλήθηκε.

Οι κολλίγες εκείνη την εποχή δεν έχουν φρόνιμα πολίτικο. Δεν φροντίζουν για την πνευματική τους ανάπτυξη.

Τα έτη περνούν και ο Θεσσαλός κολλίγας ολονέν και  μαραίνεται. Η Θεσσαλική παραγωγή ολονέν και φθίνει. Και τούτο συμβαίνει όχι μόνον σε καιρούς αφορίας, αλλά και σε καιρούς πλούσιας σοδειάς.

Είτε ευφορία υπάρχει στην Θεσσαλία, είτε αφορία το ίδιον είναι για τον Θεσσαλό δουλοπάροικο. Εξ αιτίας, της αφόρητης αυτής κατάστασης πολλές φορές η Θεσσαλική σιτοπαραγωγή δεν αρκεί, ούτε δια τον σπόρο του επόμενου έτους, μετά την αφαίρεση εννοείται των εξόδων της καλλιέργειας !

Φρικώδης αλήθεια,   άλλα πραγματικότητα !!

Και ενώ η Θεσσαλία έπρεπε να παίζει σπουδαίο ρόλο για την επίλυση του οικονομικού Ελληνικού προβλήματος,   δεν δύναται να συντηρήσει ούτε  τον εαυτόν της.

Και αυτό γιατί η προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα αντί να  βελτιώσει την κατάσταση της καλλιέργειας, την χειροτέρευσε.

Ο Θεσσαλός, κολλίγας επί της Τουρκοκρατίας απολάμβανε πλείστων προνομίων, τα οποία χάθηκαν με την προσάρτηση. Οι κολίγοι υπήρξαν οι χαμένοι της ενσωμάτωσης και οι τσιφλικάδες οι μεγάλοι κερδισμένοι. Το λάθος των κυβερνήσεων εκείνης της εποχής ήταν ότι εφάρμοσαν το βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο, που ίσχυε στην Παλαιά Ελλάδα, παραγνωρίζοντας τα δικαιώματα των κολίγων, βάσει του οθωμανικού δικαίου.

Επί Τουρκοκρατίας, οι τσιφλικάδες είχαν μόνο το δικαίωμα εισπράξεως των προσόδων επί των μεγάλων εκτάσεων που κατείχαν, ενώ οι κολίγοι είχαν πατροπαράδοτα δικαιώματα επί των κοινόχρηστων χώρων του τσιφλικιού (επί της γης, των οικιών, των δασών και των βοσκοτόπων). Με τη νέα κατάσταση, οι έλληνες πλέον τσιφλικάδες, που διαδέχθηκαν τους οθωμανούς, είχαν δικαιώματα απόλυτης κυριότητας σε όλη την ιδιοκτησία τους, ενώ οι κολίγοι είχαν περιπέσει σε καθεστώς δουλοπαροίκου.

Οι κολίγοι διεκδίκησαν μαχητικά την επαναφορά των πραγμάτων στο προηγούμενο καθεστώς, ενώ έθεταν και θέμα απαλλοτριώσεων. Ο εκσυγχρονιστής Χαρίλαος Τρικούπης, που κυριαρχούσε στην πολιτική σκηνή, ήταν αντίθετος με τη διανομή της γης στους κολίγους, γιατί δεν ήθελε να χάσει τους ξένους επενδυτές και την εισροή νέων κεφαλαίων στην Ελλάδα.

Και  από τότε άρχισε η δυστυχία που θα φθάσει μέχρι τις μέρες της εξέγερσης.

Η Θεσσαλία δεν είχε αγροτική ασφάλειαν, δεν είχε κτηματική πίστη. Η παραγωγή της Θεσσαλίας κάθε χρόνο καταστρεφόταν με την πρώτη θεομηνία.

Τα περιλάλητα υδραυλικά έργα, για τα οποία ο Θεσσαλικός λαός πλήρωσε   υπέρ   τα  20    εκατομμύρια και όπως φαινόταν θα συνέχιζε να πληρώνει, άγνωστο μέχρι πότε, φαίνεται ότι ουδέποτε θα εκτελούντο, διότι  τα  συναθροισθέντα χρήματα δεν υπήρχαν. Όπως λέει ο χρονικογράφος της εποχής  «Τά εξώδευσαν ή μάλλον τα έφαγαν αλλού».

Άλλα αυτό που παίζει σημαντικό ρόλο στην Θεσσαλική  δυστυχία είναι το απαίσιο κολλιγίκο σύστημα.

Ο Θεσσαλός κολλίγας εργάζεται για να ικανοποιήσει τους ιδιοκτήτες. Και δεν εργάζεται μόνον αυτός, αλλά ολόκληρη η οικογένεια τού. Ο Θεσσαλός γεωργός μόλις καταστεί ικανός προς εργασία, θα αρχίσει να βοηθά την οικογένεια του στην καλλιέργεια.

Ούτε εκπαίδευση   θα  λαβή, ούτε άλλην ανατροφή. Θ' αρχίσει ευθύς αμέσως να μάθη την εργασία των ανιόντων του.

Και εξ αιτίας του γεγονότος τούτου δεν έχει φρόνημα, δεν δύναται να συζητήσει, δεν δύναται να ξυπνήσει για να  αποκτήσει από την πολιτεία την απολύτρωση  του.

Δεν γνωρίζει ότι η γη την οποίαν λιπαίνει με τον ιδρώτα του από καταβολής κόσμου ανήκει σε αυτόν, διότι του την άρπαξε ο Αλή Πασάς, όταν ούτος εισέβαλε στην Θεσσαλία και προσήρτησε και αυτήν μετά  της λοιπής Έλλάδας στην δικαιοδοσία του. 

Αυτό ήταν ένα αναμφισβήτητο γεγονός και από τότε ξεκίνησε η ιστορία των τσιφλικιών.

Μόνον στο Πηλίο δεν δημιουργήθηκαν τσιφλίκια, διότι το Πήλιο βρισκόταν υπό την προστασία της τότε  Βαλιδέ Σουλτάνας,

Όταν κατόπιν νικήθηκε ο Αλης, τα τσιφλίκια υπήχθησαν υπό την κυριότητα του Σουλτάνου, ο οποίος τα διένειμε αυτά σε διαφόρους μονάρχεςς και μεγιστάνες.                                         

Αύτη ήταν σε  μικρογραφία η   ιστορία  των Θεσσαλικών  τσιφλικιών και αυτή την κατάσταση θέλησαν οι εξεγερμένοι να αλλάξουν

Η κατάσταση άλλαξε δραματικά στην αυγή του 20ου αιώνα, με την ίδρυση των πρώτων αγροτικών συλλόγων σε Λάρισα, Καρδίτσα και Τρίκαλα. Με τη βοήθεια φωτισμένων αστών της εποχής, οι κολίγοι υιοθέτησαν σύγχρονες μορφές πάλης (μαζικές κινητοποιήσεις, συλλαλητήρια στις μεγάλες πόλεις, ψηφίσματα σε Κυβέρνηση, Βουλή και Βασιλιά κ.ά.). Η δολοφονία του Μαρίνου Αντύπα από όργανο των τσιφλικάδων το 1907 χαλύβδωσε το αγωνιστικό τους φρόνημα.

Μαρίνος Αντύπας  (1872-1907)

Πρωτεργάτης των αγώνων για την αγροτική μεταρύθμιση υπήρξε ο Μαρίνος Αντύπας  (1872-1907). Ήταν ένας κοινωνικός αγωνιστής που πρωτοστάτησε στο κίνημα για την αποκατάσταση των στοιχειωδών δικαιωμάτων των Ελλήνων αγροτών.

Γεννήθηκε στην Κεφαλληνία από φτωχούς γονείς και τελείωσε το γυμνάσιο με πολλές στερήσεις. Γράφτηκε στη νομική σχολή του πανεπιστημίου της Αθήνας, αλλά δεν κατόρθωσε να πάρει το πτυχίο του εξαιτίας οικονομικών δυσχερειών.

Το 1897 πολέμησε στην Κρήτη ως αντάρτης και τραυματίστηκε σοβαρά. Αγωνίστηκε επίσης για την απελευθέρωση της Μακεδονίας και των άλλων ελληνικών περιοχών που βρίσκονταν στην κατοχή των Τούρκων.

Άρχισε την κοινωνική του δράση το 1904 συμμετέχοντας ενεργά στο εργατικό κίνημα. Χωρίς να ακολουθεί συγκεκριμένες πολιτικές αρχές, παρουσίασε ένα δικό του πρόγραμμα, που θεωρήθηκε σοσιαλιστικό εξαιτίας των επαναστατικών, για την εποχή εκείνη, προτάσεων του και των γενικά προοδευτικών του θέσεων. Το γεγονός είναι ότι ο Αντύπας αγνοούσε τις βάσεις του επιστημονικού σοσιαλισμού και στήριζε το πρόγραμμα του σε γενικές ανθρωπιστικές και φιλοπρόοδες θέσεις. Το πρόγραμμα του δεν είχε ως στόχο το τότε αναπτυσσόμενο κεφάλα ιο  αλλά τη φεουδαρχία που ακόμη κυριαρχούσε στις αγροτικές κυρίως περιοχές. Σε εφημερίδα που έβγαλε στο Αργοστόλι, την «Ανάσταση», ασκούσε δριμύτατη κριτική στους τότε φορείς της εξουσίας, τους βασιλιάδες, την κυβέρνηση, την Εκκλησία και τους πλουσίους, γιατί με την πολιτική τους είχαν οδηγήσει στην ταπεινωτική ήττα του 1897. Η εφημερίδα του έβγαινε ως το 1906 και προπαγάνδιζε το κοινωνιστικό του κίνημα που συνοψίζεται στα εξής βασικά σημεία:

1.  Επιβάλλεται η παροχή πλήρους ελευθερίας και ισότητας και η επικράτηση της αδελφοσύνης κατά το κήρυγμα του Χριστού.

2. Τα αναγκαία ανθρώπινα προνόμια είναι: εργασία, αισθήματα, αξιοποίηση δυνατοτήτων και ανεξιθρησκία.

3.  Μόνος άρχοντας του τόπου είναι ο λαός, μια και μόνη προνομιούχα τάξη είναι η εργατική.

4. Απαιτείται η μόρφωση και διάπλαση των παραγωγικών δυνάμεων της Ελλάδας και η περιφρούρηση των δικαιωμάτων του ελληνισμού.

5. Απαιτείται η κατάργηση της βαριάς φορολογίας των ασθενέστερων κοινωνικών στρωμάτων, η κατοχύρωση λογικών ημερομισθίων και λογικού ωραρίου εργασίας, η ίδρυση ταμείων συντάξεων και ιατρικής περίθαλψης κτλ.

6. Απαιτείται η διανομή των μεγάλων κτημάτων (τσιφλικιών) στους ακτήμονες γεωργούς, αφού αποζημιωθούν οι ιδιοκτήτες· επίσης, η διανομή των μοναστηριακών περιουσιών στους εργάτες των περιοχών όπου βρίσκονται αυτές.

Με το πρόγραμμα αυτό ο Αντύπας το 1906 πολιτεύτηκε. Δεν κατόρθωσε να εκλεγεί, αλλά τράβηξε την προσοχή των μεγαλοκτηματιών στο πρόσωπο του. Έτσι, όταν το 1906 πήγε να εργαστεί ως επιστάτης στο κτήμα του θείου του Γ. Σκιαδαρέση στη Θεσσαλία, οι μεγαλοκτηματίες της περιοχής προσπάθησαν με κάθε μέσο να τον εξουδετερώσουν. Παρά τις απειλές όμως και τις αστυνομικές διώξεις, την καταδίκη του σε φυλάκιση, επειδή χαστούκισε δημόσια τον τσιφλικά και βουλευτή Σλήμαν, ο Αντύπας δε σταμάτησε ούτε στιγμή να προπαγανδίζει το πρόγραμμα του. Η δίκη του πήρε πολιτικό χαρακτήρα και τον κατέστησε ακόμη πιο αγαπητό στους εργάτες και τους αγρότες νια την ανυποχώρητη υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους. Αυτό εξαγρίωσε τους τσιφλικάδες που μίσθωσαν τον Ιωάννη Κυριάκο, επιστάτη του τσιφλικά και πολιτευτή Α. Μεταξά, για να δολοφονήσει τον Αντύπα.

Έτσι, στις 9 Μαρτίου του 1907 ο Κυριάκος πυροβόλησε πισώπλατα και σκότωσε τον Αντύπα. Ο δολοφόνος αθωώθηκε από κακουργιοδικείο, οι ένορκοι του οποίου ήταν τσιφλικάδες και έμποροι. Όμως και νεκρός ο Αντύπας οδήγησε σε μαζικές εξεγέρσεις διαμαρτυρίας τους αγρότες, θεμελιώνοντας τον αγώνα για την κατοπινή αποκατάσταση των ακτημόνων.

Πήγες:

Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ

Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ

Εγκυκλοπαίδεια ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ

Ιστολόγιο ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ

ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ