ΑΦΙΕΡΩΜΑ - ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
Βρισκόμαστε 114 χρόνια από την ημέρα γέννησης του μεγάλου ποιητή μας του Οδυσσέα Ελύτη και συμμετέχουμε στον εορτασμό με ένα μικρό αφιέρωμα, παρακολουθώντας - όσο μπορούμε – αυτόν που τίμησε την πατρίδα μας, την τέχνη, την επιστήμη, τον πολιτισμό, τον άνθρωπο.
ΠΡΟΦΗΤΙΚΟΝ
Χρόνους πολλούς μετά την Αμαρτία που την είπανε Αρετή μέσα στις εκκλησίες και την ευλόγησαν. Λείψανα παλιών άστρων και γωνιές αραχνιασμένες τ' ουρανού σαρώνοντας η καταιγίδα που θα γεννήσει ο νους του ανθρώπου. Και των αρχαίων Κυβερνητών τα έργα πληρώνοντας η Χτίσις, θα φρίξει. Ταραχή θα πέσει στον Άδη, και το σανίδωμα θα υποχωρήσει από την πίεση τη μεγάλη του ήλιου. Που πρώτα θα κρατήσει τις αχτίδες του, σημάδι ότι καιρός να λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση. Και μετά θα μιλήσει, να πει: εξόριστε Ποιητή, στον αιώνα σου, λέγε, τι βλέπεις;
- Βλέπω τα έθνη, άλλοτες αλαζονικά, παραδομένα στη σφήκα και στο ξινόχορτο.
- Βλέπω τα πελέκια στον αέρα σκίζοντας προτομές Αυτοκρατόρων και Στρατηγών.
- Βλέπω τους εμπόρους να εισπράττουν σκύβοντας το κέρδος των δικών τους πτωμάτων.
- Βλέπω την αλληλουχία των κρυφών νοημάτων.
Ο Οδυσσέας Ελύτης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, το Νοέμβριο του 1911. Ήταν ο έκτος γιος της Μαρίας και του Παναγιώτη Αλεπουδέλη, γνωστού σαπουνοβιομήχανου από τη Μυτιλήνη, που διατηρούσε πολύ φιλικούς δεσμούς με το Ελευθέριο Βενιζέλο.
Στην Αθήνα, η οικογένεια εγκαθίσταται, όταν ο Οδυσσέας ήταν 3 χρονών. Στα παιδικά και νεανικά του χρόνια, στο σπίτι της οδού Σόλωνος, σημαντικό ρόλο έπαιξαν, η Γερμανίδα γκουβερνάντα του Άννα Κέλερ και ο θάνατος της αδερφής του Μυρσίνης το 1918, όταν ο ποιητής ήταν μόνο 7 χρονών. Ένας θάνατος, που τον συγκλόνισε και ίσως να τον έβαλε σ' έναν αγώνα να τον ξεπεράσει, ώστε στο τέλος να τον αποδεχθεί και να τον νικήσει. Έτσι κατάφερε να κάνει οίστρο της ζωής, το φόβο του θανάτου.
Σε νεαρή ηλικία ο ποιητής μας στάθηκε τυχερός να έχει σπουδαίος δασκάλους, όπως ο Ιωάννης Κακριδής και ο Γιώργος Αποστολάκης, ευτύχησε να ταξιδέψει πολύ, να μυηθεί στην αγάπη της φύσης, να προχωρήσει στην ανακάλυψη των νησιών του Αιγαίου και να αφήσει την ψυχή του σ' ένα αδιάκοπο ταξίδι στα γαλανά νερά του Αρχιπελάγους.
Στα 13 του χρόνια άρχισε να δημοσιεύει, χρησιμοποιώντας ψευδώνυμο, συνεργασίες του στη «Διάπλαση των Παίδων», ένα περιοδικό που στα παιδιά θυμίζει τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, την Πηνελόπη Δέλτα και άλλους κορυφαίους των ελληνικών γραμμάτων.
Γράφει τα «Πρώτα ποιήματα» το 1934. Τότε γνωρίζει και συνδέεται με τον Ανδρέα Εμπειρίκο. Μια γνωριμία, που θα τον επηρεάσει και που θα εξελιχθεί σε μια βαθιά, ισόβια φιλία. Για πρώτη φορά τότε, δέχεται απρόθυμα να δημοσιεύσει ποιήματα του στα «Νέα Γράμματα», με το ψευδώνυμο που θα τον έκανε παγκόσμια γνωστό: Ελύτης.
Στο καφενείο του Λουμίδη, ένα στέκι που εγκαινίασαν το 1938, με την άλλη μεγάλη ποιητική μορφή, το Νίκο Γκάτσο, συναντιέται με σπουδαίους ανθρώπους. Ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Μάνος Χατζηδάκις ήταν δυο απ' αυτούς.
Στην εποχή του, στην ποίηση επικρατούσε μια νοοτροπία, που ήταν γνωστή με τον όρο «Καρυωτακισμός», που σήμαινε για τη λογοτεχνία ένα κλίμα πόνου, ενοχής και ίσως απαισιοδοξίας. Κόντρα σ' αυτά, ο Ελύτης αντιτάσσει μια ποίηση χαρούμενη, με μια τρελή ροή λόγου, γεμάτη ζωντανές εικόνες.
Εκπρόσωποι της γενιάς του '30, αυτός και ο Εμπειρικός αφομοιώνουν στην ποίηση τους στοιχεία υπερρεαλισμού, σε αντίθεση με τον Σεφέρη - άλλη μια ξεχωριστή μορφή της ίδιας γενιάς - ο οποίος φέρνει στην ελληνική ποίηση, έναν νέο αέρα, επηρεασμένος από τον συμβολισμό.
Ο Ελύτης υπηρέτησε στο αλβανικό μέτωπο ως ανθυπολοχαγός ('40-'41). Οι εμπειρίες του απ' το Αλβανικό έπος συγκεντρώνονται σ' ένα έργο, το «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας». Στη Γαλλία, το 1950, αρχίζει να γράφει την κορονίδα του έργου του, το «Άξιον Εστί», που κυκλοφορεί το 1960 και κερδίζει το Πρώτο Κρατικό Βραβείο. Το 1963, ο Σεφέρης παίρνει το βραβείο Νόμπελ και ο Ελύτης εκδίδει το έργο του «Ήλιος ο Πρώτος» και τα επόμενα χρόνια ηχογραφεί με τον Θεοδωράκη τις «Μικρές Κυκλάδες».
Στα 1972 αρνείται - σαν πράξη αντίστασης - το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας, που του προσφέρει η χούντα. Εκδίδει «Τα ρω του έρωτα» το 1973 και κυκλοφορεί σε μουσική Λίνου Κόκοτου «Το θαλασσινό τριφύλλι».
Το 1979, η Σουηδική Ακαδημία ανήγγειλε, ότι του απονέμει το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας και γίνεται ο δεύτερος Έλληνας, που τιμάται με το ανώτερο βραβείο, στο χώρο της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς από την πνευματική παρακαταθήκη που μας άφησε. «Προσανατολισμοί» (1940), «Θάνατος και Ανάσταση του Κων/νου Παλαιολόγου» (1971), «ο Ήλιος ο Ηλιάτορας» (1972), «ο ζωγράφος Θεόφιλος» (1973), «Η μαγεία του Παπαδιαμάντη» (1977), «Μαρία Νεφέλη» (1978), αλλά και ένα τεράστιο έργο στο χώρο της δισκογραφίας.
Από τα δοκίμια του μέχρι τις μεταφράσεις ξένων ποιητών και θεατρικών συγγραφέων. Μια προσφορά που συνεχίστηκε μέχρι το τέλος της ζωής του.
Το 1992, το βιβλίο «Εν λευκώ» και το 1995 μια συλλογή δοκιμίων με τίτλο «Ο κήπος με τις αυταπάτες». Μια παρακαταθήκη, για την οποία τιμήθηκε και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Στις 18 Μαρτίου 1996 ο Οδυσσέας Ελύτης έφυγε από κοντά μας για να πάρει τη θέση που του άξιζε στο πάνθεο των αθανάτων του πνεύματος και της τέχνης.
«- Όλα χάνονται, του καθενός έρχεται η ώρα.
- Όλα μένουν. Εγώ φεύγω. Εσείς να δούμε τώρα».
Σήμερα, 114 χρόνια μετά, ο Οδυσσέας Ελύτης παραμένει ζωντανός μέσα από τα λόγια του, τις εικόνες του, και την αίσθηση ότι η ποίηση μπορεί να γίνει «καράβι» που ταξιδεύει στο Αιγαίο, αλλά και μέσα στον εσωτερικό μας κόσμο.
Με ιδέα από το Περιοδικό
«Τά δικά μας φτερά»
ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2006
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου