ΚΤΗΜΑ ΤΑΤΟΪΟΥ : ΧΘΕΣ-ΣΗΜΕΡΑ-ΑΥΡΙΟ

ΑΝΑΚΤΟΡΑ ΤΑΤΟΪΟΥ 
 

Το σημαντικότερο ιστορικό μνημείο της περιοχής του Δρυμού αποτελεί το παλάτι της τέως βασιλικής οικογένειας στο Τατόι μαζί με τα βοηθητικά του κτίρια. 

Το παλάτι αυτό υπήρξε η κύρια κατοικία των μελών της τέως βασιλικής οικογένειας της Ελλάδος. Η αγορά του κτήματος Τατοΐου ολοκληρώθηκε μετά από αλλεπάλληλες αγορές του Βασιλιά Γεωργίου του Α' και την παραχώρηση προς τον τότε «Βασιλέα των Ελλήνων» από το ελληνικό δημόσιο έκτασης 15.000 στρ. του Εθνικού κτήματος Μπάφι. Η πρώτη αγορά έγινε το 1871. Ακολούθησαν και άλλες στη συνέχεια, ώστε στα τέλη της δεκαετίας του 1870 η συνολική έκταση του κτήματος Τατοΐου ανήλθε στα 45.000 στρέμματα. Το 1891 ο Γεώργιος ο Α' προέβη σε αμοιβαία ανταλλαγή έκτασης 1.000 στρ. στη θέση Αδάμες με διάφορους κατοίκους του Μενιδίου. 

Η τύχη του κτήματος Τατοΐου και του ομώνυμου παλατιού συνδέθηκε με τη νεοελληνική ιστορία και ακολούθησε τις περιπέτειες του θεσμού αυτού στην Ελλάδα. Έτσι, το 1916 με την παραίτηση της κυβέρνησης του Βενιζέλου και τον επακολουθήσαντα εθνικό διχασμό μέγα τμήμα του κτήματος Τατοΐου (28.000 στρ.) και βοηθητικά κτίρια του παλατιού αποτεφρώθηκαν. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή (1922) και την ανακήρυξη της Α' Ελληνικής Δημοκρατίας (1923) το Τατόι με τα παλάτια του γίνεται δημόσια περιουσία, εκτός από μια έκταση 3.500 στρ. περίπου, στην οποία εγκαταστάθηκαν μικρασιάτες πρόσφυγες και οι οποίοι συγκρότησαν τη σημερινή Κοινότητα Κρυονερίου. Το 1936 με την παλινόρθωση της βασιλείας επανέρχεται στους πρώτους ιδιοκτήτες του. Το 1946 μετά από σχετικό δημοψήφισμα εγκαθίσταται ξανά η τέως βασιλική οικογένεια. 

Το 1973 με νέο δημοψήφισμα απαλλοτριώνεται αναγκαστικά υπέρ του δημοσίου ολόκληρη η λεγόμενη «βασιλική περιουσία» και το 1975 με την οριστική κατάργηση του θεσμού της βασιλείας απομένει προς ρύθμιση η περιουσία αυτή. 

Το 1992 γίνεται ρύθμιση με την οποία έκταση 4.000 στρ., στην οποία περιλαμβάνεται το παλάτι με όλα τα βοηθητικά κτίρια δίδεται στον πρώην ιδιοκτήτη του και τα υπόλοιπα τα διαχειρίζεται το ίδρυμα «Εθνικός Δρυμός Τατοΐου», τα μέλη του Δ.Σ. του οποίου, τα διορίζει ο πρώην ιδιοκτήτης του κτήματος. Μικρές επίσης εκτάσεις δίδονται σε ιδρύματα.

Το 1994 με νέα ρύθμιση επαναφέρεται η απαλλοτρίωση του 1973 και το όλο «κτήμα» επανέρχεται στο δημόσιο. Μετά από την ρύθμιση αυτή έγιναν προσφυγές για την αντισυνταγματικότητα του νόμου από τους πρώην ιδιοκτήτες και η υπόθεση έληξε το 2002 μετά από σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Με βάση την απόφαση αυτή καταβλήθηκε εύλογο τίμημα στους τέως βασιλείς για το σύνολο της περιουσίας τους στην Ελλάδα (4.000.000.000 δρχ.) και το Τατόι έγινε Δημόσιο Κτήμα οριστικά.

Στο συγκρότημα των ανακτόρων του Τατοΐου περιλαμβάνονται και πλήθος βοηθητικών κτιρίων, όπως κατοικίες προσωπικού, φυλάκια, αποθήκες, ξυλουργεία, ιπποστάσια, μελισσοκομεία, κτηνοτροφικές μονάδες κτλ., τα οποία σήμερα έχουν σχεδόν ερειπωθεί. 

Η μη επίλυση για χρόνια του ιδιοκτησιακού θέματος της όλης «βασιλικής περιουσίας» όχι μόνο δεν επέτρεψε την ανάδειξη των μνημείων αυτών, αλλά συνετέλεσε στη σημαντική φθορά των από την χρόνια εγκατάλειψή του. Το παλάτι και πολλά κτίρια μπορούν ακόμη να διατηρηθούν και να αποτελέσουν άριστους χώρους, για ιστορικό μουσείο, κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, μουσείο φυσικής ιστορίας, χώρους αναψυχής κτλ. Η απόστασή τους από την Αθήνα είναι ελάχιστη και το περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκονται ιδεώδες.

http://www.parnitha-np.gr/anaktora.htm

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «ΤΑΤΟΪ»

Σε εποχές ισχνών, ισχνότατων, αγελάδων, λέξεις όπως «αξιοποίηση» και «ανάπτυξη» ηχούν περίπου σαν το... λυχνάρι του Αλαντίν και όχι αδίκως. Οι «μαγικές» λέξεις χτυπούν τώρα και την πόρτα του Τατοΐου. Με στόχο το κτήμα «να μεταμορφωθεί σύντομα σε επισκέψιμο χώρο πολιτισμού, αναψυχής και ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων», σύμφωνα με τον αναπληρωτή υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού, Κώστα Τζαβάρα.

Το θέμα της αξιοποίησης του κτήματος εξετάζεται αυτόν τον καιρό από τα συναρμόδια υπουργεία, τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ), που εκπόνησε τη σχετική μελέτη (μάστερ πλαν) και το ΤΑΙΠΕΔ.

Οι πληροφορίες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, για παράδειγμα αλλαγές στη χρήση ιστορικών κτιρίων, πυροδοτούν αντιδράσεις σε όσους υποστηρίζουν με πάθος  -όπως το Σωματείο «Φίλοι Κτήματος Τατοΐου»- πως το πρώην βασιλικό κτήμα δεν είναι ένα ακόμη «φιλέτο» προς αξιοποίηση αλλά τόπος με ιστορική φυσιογνωμία και δρυμός μοναδικού φυσικού κάλλους, «χαρακτηριστικά που πρέπει να διατηρηθούν». Από την  άλλη, με ομοφωνία γίνονται αποδεκτές προτάσεις που αφορούν ήπιες μορφές ανάπτυξης και αναβίωσης της γεωκτηνοτροφικής  παραγωγής που ευδοκιμούσε στην περιοχή. Την ίδια αντιμετώπιση έχουν και προτάσεις προς την κατεύθυνση να καταστεί το κτήμα αυτοχρηματοδοτούμενο - στα πρότυπα μεγάλων πολιτιστικών πάρκων του εξωτερικού - επειδή κρίνεται πως το κόστος για τη συντήρηση του θα είναι μεγάλο.

Σκέψεις για την επιβολή εισιτηρίου

Το Τατόι δέχεται δεκάδες χιλιάδες επισκεπτών ετησίως, με την επισκεψιμότητα  να  χτυπάει «κόκκινο» τα Σαββατοκύριακα. Με στόχο την άντληση εσόδων αλλά «και τον έλεγχο του αριθμού των επισκεπτών που μπορεί να δεχτεί το κτήμα» μελετώνται, σύμφωνα με πληροφορίες, η επιβολή «συμβολικού εισιτηρίου» για την είσοδο στον κεντρικό πυρήνα του, καθώς και η περίφραξη του. «Όλα τα κτήματα στο εξωτερικό περιφράσσονται για να προστατευθούν. Η επιβολή μικρού αντιτίμου δεν είναι κάτι φοβερό προκειμένου να σωθεί το κτήμα», λέει ο πρόεδρος των «Φίλων Κτήματος Τατοΐου», κ. Βασίλης Κουτσαβλής.

Το πρώην βασιλικό κτήμα καταλαμβάνει έκταση 47.000 στρεμμάτων. Με υπουργική απόφαση του 2003 το κεντρικό τμήμα του, εκτάσεως 15.000 στρεμμάτων, χαρακτηρίστηκε ως ιστορικός τόπος. Εξ αυτών περίπου 1.000 στρέμματα καταλαμβάνει ο βασικός πυρήνας, ο οποίος περιλαμβάνει την πρώην βασιλική κατοικία και τα συνοδευτικά κτίρια.

Τα χιλιάδες στρέμματα «παρθένας» και εξαιρετικού φυσικού κάλλους γης αποτελούν, όπως είναι φυσικό, δέλεαρ για ιδιώτες επενδυτές. Ο αναπληρωτής υπουργός ΠΑΙΘΠΑ, Κώστας Τζαβάρας, σημειώνει στο «ΑΚΤ» πως «η αξιοποίηση θα γίνει με διαφάνεια, αποτελεσματικότητα και διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος». Μάλιστα, προγραμματίζει, όπως λέει, να  συναντηθεί τις επόμενες ημέρες με τους κ.κ.   υπουργούς ΥΠΕΚΑ και Αγροτικής Ανάπτυξης, που, επίσης, εμπλέκονται στη διαχείριση του κτήματος προκειμένου «να αναζητηθεί  ο προσφορότερος τρόπος για τη συντήρηση και την αξιοποίηση του».

Παραδοσιακές καλλιέργειες και χώρος αναψυχής

Σύμφωνα με τη μελέτη που έχει εκπονήσει   ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ), προβλέπονται   η αναβίωση των παραδοσιακών καλλιεργειών με βιολογικό προσανατολισμό (ελαιοπαραγωγή και παραγωγή βρώσιμης ελιάς, αμπελουργία κλπ.), ο εμπλουτισμός τους με νέες καλλιέργειες, όπως τα αρωματικά βότανα, η αναβίωση της κτηνοτροφίας, της γαλακτοπαραγωγής και της μελισσοκομίας... Το Τατόι ήταν γνωστό, άλλωστε, για τα προϊόντα με ονομασία προέλευσης που παρήγαγε, όπως το βούτυρο και το κρασί. Προβλέπονται, επίσης, η ανάπτυξη αθλητικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων, η δημιουργία εστιατορίων, καφέ και ξενοδοχείων.

Ωστόσο, οι χρήσεις που προτείνονται για ιστορικά Κτίρια του κτήματος συναντούν την έντονη αντίδραση του Συλλόγου «Φίλοι Κτήματος Τατοΐου».

«Το Τατόι δεν είναι ελληνικό»

Ο κ Βασίλης Κουτσαβλής χαρακτηρίζει τη μελέτη του ΟΡΣΑ «έκθεση ιδεών» και σημειώνει: «Το Τατόι δεν είναι ελληνικό, οποιαδήποτε παρέμβαση οφείλει να σεβαστεί την ιστορική φυσιογνωμία του κτήματος και να προτείνει χρήσεις απόλυτα συμβατές με την παράδοση του και τις σύγχρονες ανάγκες. Σε διαφορετική περίπτωση, είμαστε αποφασισμένοι να προσφύγουμε σε διεθνείς οργανισμούς».

Ο σύλλογος διαφωνεί κάθετα με χρήσεις, όπως: «τη μετατροπή του ιστορικού ξενοδοχείου "Τατόιον", στον πυρήνα του κτήματος, σε εστιατόριο» και «τη δημιουργία ξενοδοχείου στο κτίριο των στρατώνων, με προσθήκη νέας πτέρυγας και τη δημιουργία πισίνας». Για τους στρατώνες αντιπροτείνει «τη μετατροπή τους σε εστιατόριο για τον επιπρόσθετο λόγο ότι το κτίριο βρίσκεται εκτός της καρδιάς του κτήματος και είναι πάνω στο δρόμο με δικό του παρκινγκ».

Για το ίδιο θέμα ο κ Κουτσαβλής σημειώνει: «Η μελέτη του ΟΡΣΑ δεν προβλέπει νυχτερινή λειτουργία του κτήματος, με αποτέλεσμα, αν το εστιατόριο γίνει στον πυρήνα του, να λειτουργεί μόνο την ημέρα, με τεράστια απώλεια εσόδων για το ίδιο το κτήμα».

Διαφωνία διατυπώνεται και «για τη δημιουργία πολιτιστικού-συνεδριακού κέντρου στο κτίριο του βουστασίου, με τεράστιο προϋπολογισμό για τη μετατροπή των στάβλων σε πολιτιστικό κέντρο, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η επενδυτική πρόταση για την ανασύσταση του βουστασίου και την παραγωγή βιολογικού γάλακτος με μηδενικό κόστος επένδυσης για το Ελληνικό Δημόσιο».

Θέμα προς συζήτηση αποτελεί και η σχεδιαζόμενη αξιοποίηση του κτιρίου των ανακτόρων. Η Γενική Γραμματεία Πολιτισμού προτείνει να λειτουργήσει ως «μουσείο του εαυτού του». Υπάρχουν, σύμφωνα με πληροφορίες, και άλλες σκέψεις από τον ΟΡΣΑ. Όπως η μετατροπή των ανακτόρων σε ξενοδοχείο...

Οι Λεηλασίες συνεχίζονται

Με φόντο όλα αυτά τα σχέδια προβάλλει και μια αλήθεια που είναι πικρή.

Από την εποχή που περιήλθε στην ιδιοκτησία του Δημοσίου, το 2003, το Τατόι παραμένει εγκαταλειμμένο και λεηλατημένο. Κάθε νέος χειμώνας αποτελεί επιπρόσθετη απειλή για τα «ξεδοντιασμένα» κτίρια του ιστορικού πυρήνα του. Από τα 27 που έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα, μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο τους, μόνο 3 έχουν αναστηλωθεί. Οι καταρρεύσεις αποτελούν συχνό φαινόμενο, ιδιαίτερα στα μικρά βοηθητικά κτίσματα που χτυπημένα από τους μεγάλους σεισμούς που έπληξαν την Αττική «στέκουν» ακόμη ετοιμόρροπα. Ο κ. Κουτσαβλής καταγγέλλει στο «ΑΚΤ» πως «δύο ακόμη υπέροχα κτίρια κινδυνεύουν να μη βγάλουν το χειμώνα. Οι στέγες στο βουτυροκομείο και το δασονομείο είναι έτοιμες να καταρρεύσουν. Στο βουτυροκομείο η μισή στέγη έχει βουλιάξει». Υπάρχει μια ακόμη πολύ σοβαρή καταγγελία: «Η λεηλασία στο Τατόι συνεχίζεται. Σε ένα από τα κτίρια βρήκαμε σπασμένη την πόρτα και αντικείμενα πεταμένα στο χορτάρι. Το υπουργείο Πολιτισμού πρέπει να δράσει άμεσα». 

Ταχύτητα... χελώνας στα αναστηλωτικά έργα

Η «ταχύτητα» με την οποία έδρασε, μέχρι σήμερα, το αρμόδιο υπουργείο στο Τατόι θυμίζει χελώνα, συχνά σε... χειμερία νάρκη. Η εγκατάλειψη ρήμαξε το κεντρικό κτίριο των ανακτόρων, που στο παρελθόν πλημμύρισε και δέχτηκε επιθέσεις τρωκτικών, με αποτέλεσμα να καταστραφούν πολλά αντικείμενα που φυλάσσονταν στο εσωτερικό του. Πόσα  είναι τα κινητά αντικείμενα του Τατοΐου κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά. Περισσότερα από 3.000 έχουν συντηρηθεί τα τελευταία χρόνια, ενώ πολλά ακόμα -άγνωστος ο αριθμός τους-παραμένουν σε κιβώτια που δεν έχουν ανοίξει ποτέ.

«Η επί μακρόν αδιαφορία των αρμοδίων εγκατέλειψε απροστάτευτα και ασυντήρητα στη φθορά του χρόνου αξιόλογα μνημεία», διαπίστωσε και ο κ. Τζαβάρας κατά την πρόσφατη επίσκεψη του στην περιοχή. Είχε θέσει, μάλιστα, το στόχο να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος Νοεμβρίου η μεταφορά των επίπλων, των έργων τέχνης και των λοιπών αντικειμένων που βρίσκονται κυρίως στην πρώην βασιλικής κατοικία προκειμένου να εκπονηθεί η μελέτη για την αναστήλωση της. Διότι ούτε αυτό έχει γίνει μέχρι σήμερα.

Η αναστήλωση των κτιρίων θα μπορούσε να ακολουθήσει διαφορετικό «δρόμο», υποστηρίζουν κύκλοι της Γενικής Γραμματείας Πολιτισμού. «Στις συμφωνίες με τους ιδιώτες, οι οποίοι θα αναλάβουν την εκμετάλλευση κτιρίων και εγκαταστάσεων, θα μπορούσε να συμπεριληφθεί και ο όρος για την αναστήλωση τους».

Ένα στοιχείο που κάνει ακόμα πιο ελκυστικό το Τατόι στα μάτια των μελλοντικών επενδυτών είναι η απόσταση που το χωρίζει από το κέντρο της Αθήνας. Μόλις 45 με 50 λεπτά. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη μετατροπή του και σε δημοφιλή τουριστικό προορισμό.  

ΑΡΤ/ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ/2.12.2002